24/09/2025
نقش زن در زنده‌گی امامان چهارگانه:
زن در زنده‌گی امامان چهارگانه نقش بزرگی داشته است، این امری است که شاید بر بسیاری از مردم پوشیده باشد.
پشت سر امام احمد بن حنبل ؒ مادرش قرار داشت که وقتی جوان بود شوهرش مُرد. او ازدواج نکرد تا او را تربیت کند.
پشت سر امام شافعی ؒ مادرش قرار دارد که به او گفت: «تو را برای علم نذر کردم، شاید خداوند به‌وسیله‌ی تو امت را جمع کند.»
پشت سر امام مالک ؒ مادرش است که او را نجات داد. او در راه کاملاً متفاوتی می رفت. با تیزهوشی مادرانه نه زور، راهش را تغییر داد.
دختر امام مالک در حین درس در پشت دیوار می‌نشست. یکی از شاگردانش می‌خواند و امام مالک توضیح می‌داد. اگر آن دانش‌جو اشتباه می‌کرد دختر به‌دیوار ضربه می‌زد تا پدرش متوجه شود. چون او کتاب ”مُوطَّأ“ را مثل پدر حفظ بود. یکی از کسانی که امام مالک ؒ علم و دانش را از آنان گرفت عایشه دختر سعد ابن ابی وقاص ؓ بود.
هم‌چنان امام شافعی ؒ وقتی به‌مصر رسید، نزد بانو نفیسه دختر حسن بن علی ؓ رفت تا از او علم بیاموزد. شاگردی یک زن را عیب ندانست. در حلقه‌ی درس امام ابوحنیفه ؒ جای ویژه برای زنان بود، افزون بر سی دانش‌جویی که در فتوا با آنان مشورت می‌کرد.
به‌همزیستی امام ابوحنیفه ؒ با مادرش نگاه کنید. مادر معمولاً فرزندش را کوچک می‌بیند، هرچند او بزرگ شده باشد. روزی مادرش قَسَمی خورد و خواست که از قسمش بازگردد، از پسرش پرسید که چه کار کند؟ او به‌مادرش فتوا داد، ولی مادرش نپذیرفت و به‌او گفت: «نزد زرعه قاص برو.» زرعه قاص عابدی بود که مردم او را دوست داشتند، ولی فقیه نبود. اگر کسی غیر امام ابوحنیفه ؒ آن‌جا بود، قبول نمی‌کرد و به‌او گفت: تو مرا در مقابل مردم رسوا می‌کنی.
ولی امام ابوحنیفه ؒ مادرش را نزد زرعه قاص برد و در ضمن برای زرعه پیغام داد: «که اگر چنین سؤالی برای تو آمد جوابش این چنین است.»
وقتی بر زرعه وارد شدند، مادر به‌او گفت: «به ما فتوا بده.»
زرعه گفت: «برای تو فتوا دهم در حالی‌که امام امت با توست؟»
امام ابوحنیفه ؒ به‌او گفت: «برایش فتوا بده»
او همان جواب امام ابوحنیفه ؒ را به‌او داد از او پذیرفت.
یادداشت: با کمی تصرف و مختصرسازی
ص:۳۸-۳۹، کتاب به‌سوی همزیستی، عمرو خالد.
با مهر طارق حقجو / ۱۴۰۰/۷/۲۹
