Wadila-Delanta Media

25/11/2025

(Flatulence) ምክንያቱ ምንድን ነው? መፍትሄውስ

ድምጹ ከፍ ብሎ ሊሰማ ወይም ላይሰማ ይችላል፣ ሽታ ሊኖረው ወይም ላይኖረው ይችላል እንጂ ሁሉም ሰው ፈስ ይፈሳል!

ሐኪሞች ወይም የጤና ባለሙያዎች እንደሚሉት ከሆነ፤ ማንኛውም ሰው በቀን በአማካኝ ከ አምስት እስከ አስራ አምስት (ከ 5-15) ጊዜ ይፈሳል ወይም ፈሱ ያመልጠዋል።

መፍሳት መደበኛ የሆነ በአንጀታችን ውስጥ ያለን የባክቴሪያ ሁኒታ የሚያመላክት የምግብ መፈጨት ስረዓት አንዱ አካል ነው።

በተለይም ለመፈጨት ከባድ የሆኑ እንደ ጥራጥሬ እና ጥሬ አትክልቶችን በተመገብን ግዜ ከወትሮ በተለየ የፈስ መጠናችን ሊጨምር ይችላል።

ፈስ ኖርማል ወይም ጤናማ የተፈጥሮ ሂደት ቢሆንም፤ ከመጠን በላይ ሲሆን ወይም ሲበዛ ግን የጤና እክሎች ወይም ችግሮች እንዳሉ ሊጠቁም ይችላል።

አንደኛው ሊያስከትልብን የሚችለው ችግር የስነልቦና ጭንቀት ሲሆን፤ የአካላዊ ጤና መቃወስ ምልክትም ሊሆን ይችላል።

አንድ ሰው በቀን ከ20 ጊዜ በላይ የሚፈሳ ከሆነ፤ ነገርየው የጤና መዛባት ወይም እክል ምልክት ሊሆን ይችላል።

ይህን አይነቱን የበዛ የፈስ መደጋገም ህክምናው “Flatulence” ሲል ይጠራዋል።

ይህ አይነት ሁኔታ ሲያጋጥም የአመጋገብ ስረዓትን ጤናማ በማድረግ ሊስተካከል የሚችል ቢሆንም፤ አልፎ አልፎ የባለሞያ ክትትል የሚጠይቅበት አጋጣሚ ይኖራል።

የፈስ መብዛት መንስኤዎች ምን ምን ናቸው?

ምግብ በምንበላ አሊያም ውሃ በምንጠጣ ግዜ የተወሰነ አየር ወደ ሆዳችን አብሮ ይገባል።

ይህ ከምግብ እና ከውሃ ጋር የገባ አየር ስረዓተ ምግብ (Digestive System) ሲካሄድ በሁለት መንገድ ይወገዳል።

አንደኛው በማግሳት ወይም ግሳት ሲሆን፤ ሁለተኛው ደግሞ በፈስ አማካኝነት ነው። ይህ መደበኛ እና የተለመደ ሥርዓት ነው።

የፈስ ሽታ ወይም ጠረን በምንመገባቸው ምግቦች ላይ የተመሰረተ ነው።

🔹 ፋይበር የበዛባቸው ምግቦች
🔹 አንቲባዮቲኮች
🔹 የሆድ መድረቅ (Constipation)

የፈስን ጠረን ሊቀይሩት ወይም የበለጠ እንዲሸት ሊያደርጉ ይችላሉ።

ፈስ እንዲበዛ የሚያደርጉ ምክንያቶች

የሚከተሉት ምክንያቶች ከመጠን በላይ ፈስ እንዲፈጠር ወይም ፈስ እንዲበዛ ምክንያት ይሆናሉ:-

በቀላሉ የማይፈጩ ከባድ ምግቦች!

አንዳንድ የምግብ አይነቶች በባህሪያቸው በቀላሉ ለመፈጨት አስቸጋሪ ናቸው።

እነዚህም መስል ምግቦች ብዙውን ጊዜ ከፍተኛ ፋይበር እና ስኳር በውስጣቸው የያዙ ናቸው።

ሰውነታችን ደግሞ ፋይበርን እና ስኳርን ለመፍጨት ብዙ ጊዜ ይወስድበታል።

የሚከተሉት ምግቦች ፈስ እንዲሸት በማድረግ ረገድ የሚጠቀሱ ናቸው:-

🔸 ባቄላ
🔸 ምስር
🔸 ጥቅል ጎመን
🔸 የወተት ተዋጽዖ ውጤቶች
🔸 ካርቦኔትድ መጠጦች
🔸 ስንዴ

የምግብ መፍጫ ሥርዓት ችግር (Digestive Disorder)!

አንዳንድ የስረዓተ ምግብ መዛባት ችግሮች ከመጠን ያለፈ ፈስ እንዲከሰት ምክንያት ሊሆኑ ይችላሉ። ከእነዚህም መካከል:-

🔹 የስኳር ህመም
🔹 የአንጀት መቆጣት
🔹 የጨጓራ ህመም እና የመሳሰሉት ይገኙበታል።

ጭንቀት እና ውጥረት!

አንዳንድ ሰዎች በሚጨነቁበት ወይም ውጥረት በሚበዛባቸው ጊዜ ከመጠን በላይ ለሆነ ፈስ ይጋለጣሉ።

የሆድ ድርቀት (Constipation)!

መወገድ የሚገባቸው የምግብ ተረፈ ምርቶች (Food Waste) በአንጀታችን ውስጥ በሚዩበትና በሚከማቹበት ጊዜ ፈርመንት (Fermentation) የማድረግ እድላቸው ሰፊ ይሆናል።

ይህ ሲሆን የፈስ መጠን በከፍተኛ ሁኔታ ሊጨምር እና ጠረኑም ሊቀየር ይችላል።

መፍትሄውስ ምንድነው?

1️⃣ ብዙ ጊዜ ምግብ ከተመገቡ በኋላ ፈስ የሚያስቸግርዎትን የምግብ አይነቶች ለይተው ይወቁ።

2️⃣ በዝግታ ወይም ቀስ ብለው ይመገቡ፣ እንዲሁም የሚመገቡትን የምግብ መጠን ይቀንሱ ወይም ልክዎን አይለፉ።

3️⃣ መደበኛ የአካል ብቃት እንቅስቃሴዎችን ያድርጉ:- ይህ በሆዳችን ውስጥ ጋዝ ወይም ፈስ እንዳይከማች በማድረግ ይረዳል።

4️⃣ ፋት ወይም ቅባት የበዛባቸውን ምግቦች በብዛት አይመገቡ።

5️⃣ ሲጋራ የሚያጨሱ ከሆነ መጠኑን ይቀንሱ ከቻሉ ደግሞ ለማቆም ይሞክሩ።

6️⃣ ለረጂም ጊዜ ወይም ለረጂም ሠዓት ማስቲካ አያኝኩ።

7️⃣ እንደ ሶዳ ያሉ ካርቦኔትድ መጠጦችን (Carbonated Beverages) ያስወግዱ ወይም አይጠቀሙ።

እነዚህን የጥንቃቄ ዘዴዎች ተግባራዊ አድርገው የፈስ መጠንዎ ሊቀንስ ካልቻለ፤ ሐኪምዎን በማማከር ዘላቂ የሆነ የህክምና መፍትሄን ማግኘት ይችላሉ።

መልካም ጤንነት!

16/11/2025

(መሪን የሚፈጥር ተመሪነት)

ለበርካታ ዓመታት የአመራር ጥናት (Leadership Studies) ዋና መዋቅር የተመሰረተው በ"ታላቁ ሰው ቲዎሪ" (Great Man Theory) ዙሪያ ሲሆን፣ የፖለቲካ ስኬት ወይም ድርጅታዊ ለውጥ ምንጩን የመሪዎችን ግላዊ ብቃትና ባህሪ በማድረግ ይተነትናል።

ይህ አካሄድ በፖለቲካ ሳይንስ ትንተና ውስጥም የበላይ ሆኖ በመሪዎች ስልጣን፣ ውሳኔ እና የአፈጻጸም ስህተቶች ላይ ብቻ እንድናተኩር አስገድዶናል። ይሁን እንጂ፣ ዘመናዊው የአመራር ሳይንስ መሪነት ሂደት ተገብሮ (Passive) ተከታይነት ሳይሆን፣ ተመሪዎች የመሪዎችን ሥልጣን፣ ህጋዊነት (Legitimacy) እና የአመራር መመሪያ (Mandate) የሚቀርጹበት ንቁ ግንኙነታዊ ሂደት (Relational Process) ነው።

የፖለቲካ ትንተና ከመጠን በላይ በመሪው ላይ ሲያተኩር፣ የመሪውን ኃይል የሚመግቡትን ወይም የሚገቱትን መዋቅራዊና ተመሪ-ነክ ምክንያቶችን ያጣል። ይህ አካሄድ በተለይም በዴሞክራሲያዊ እና አምባገነናዊ ሥርዓቶች ውስጥ የመሪውን ህጋዊነት የሚሰጠው የሕዝብ ስምምነት (Consent) መሆኑን በደፈናው ይክዳል። መሪ ስልጣንን ያገኛል፤ ነገር ግን የሚመራው ተመሪዎች የፖለቲካውን ውል (Social Contract) ሲቀበሉ ብቻ ነው።

ተመሪዎች (ህዝብ):- የመሪውን ብቃት የሚፈትሽበት ሂደት ሦስት ምሰሶዎች አሉት፡-

~ ተጠያቂነትን መሻት (Demanding Accountability): ንቁ ተመሪዎች የመሪውን ውሳኔዎች በወሳኝ አስተሳሰብ (Critical Thinking) ይፈትሻሉ፤ ገንቢ ትችት ይሰጣሉ እንዲሁም ስህተቶች ሲኖሩ ለማረም ይገፋፋሉ። ይህ ተግባር መሪውን ከስህተት ያድናል፣ እንዲሁም ወደ ተሻለ ውሳኔ እንዲደርስ ያስገድደዋል።

~ የአመራር ማንነትን መቅረፅ (Shaping the Leadership Identity): ተመሪዎች ለመሪው የሚሰጡት ምላሽ የመሪውን ግላዊ ማንነት ይቀርጻል። ተመሪዎች ተነሳሽነት፣ ታማኝነት እና ጥራት ያለው ሥራ ሲያሳዩ፣ መሪውን ወደ ለውጥ አምጪ አመራር (Transformational Leadership) እንዲያድግ ያነሳሳሉ።

~ የፖለቲካ ግብዐት ማቀበል (Provision of Political Resources ): ለአንድ መሪ ውጤታማነት ወሳኙ ሀብት ተመሪዎች የሚሰጡት ጊዜ፣ ጉልበት እና እምነት ነው። ይህ የፖለቲካ ሀብት በስሜት ሳይሆን በጋራ በተግባር ተኮር ራዕይ ሲመሰረት ነው መሪነት የሚረጋጋው።

በቤተሰብና በድርጅት ደረጃ (Micro-Level): የቤተሰብ አባላት ወይም ሠራተኞች ለስርዓቱ የሚሰጡት መተባበር የቤተሰብ መሪውን ወይም የአስተዳዳሪውን የአመራር ዘይቤ ይወስናል። የቤተሰብ አባላቱ አሊያም የሰራተኞቹ ንቁ ተሳትፎ ለውሳኔዎች የባለቤትነት ስሜት (Ownership) ይሰጣል፤ ይህም የመሪውን ሥልጣን ያረጋግጣል። ይህም የጋራ ማህበራዊ ውል መፍጠር ተደርጎ ሊወሰድ ይችላል።

በሀገር ደረጃ (Macro-Level): በአገር ደረጃ፣ ተመሪዎች የጋራ እሴቶችን (Shared Values) እና የፖለቲካ ፍላጎቶችን በማንጸባረቅ ለመሪዎች የስልጣን ወሰን ይበጅታሉ። አንድ መሪ ታላቅ ፖለቲካዊ ራዕይን ሲያቀርብ፣ ያ ራዕይ የሚያድገው የዜጎች (ተመሪዎች) የፖለቲካዊ እና ኢኮኖሚያዊ ጥቅም ጥያቄዎች በውስጡ ሲካተቱና ሲጸድቁ ብቻ ነው። የተደራጀ ተመሪነት የመሪውን ውሳኔ የመቃወም፣ የመቀልበስ አልያም የማጠናከር ወሳኝ ተቋማዊ ሚና ይጫወታል።

የመሪነት ዘላቂነት እና ውጤታማነት የሚወሰነው የመሪው ሥልጣን የተገነባበት የተመሪነት ጥራት ላይ ነው። ወሳኝ ተመሪነት መሪውን ሲፈጥር፣ ስሜታዊ ተመሪነት ደግሞ የመሪውን ዘላቂነት ይጎዳል።

የኔልሰን ማንዴላ መሪነት ብቅ ማለት የንቁ ተመሪነትን ኃይል ለመረዳት ትልቅ ማሳያ ነው። ማንዴላ የአፓርታይድ ትግልን አልፈጠሩም፤ ይልቁንም፣ በሺህ የሚቆጠሩት ንቁ የደቡብ አፍሪካ ዜጎች (ተመሪዎች) የፈጠሩት የፖለቲካ ምህዳር (Political Environment) በግላቸው የመሪነትን ሚና እንዲቀበሉ አስገድዷቸዋል።

ንቁ ተመሪዎችና የሲቪል ማህበራት ተቋማት የእርቅ አመራር እንዲመጣ ግፊት ፈጥረዋል፤ ይህም የማንዴላን የአመራር ስልትና ዓላማ ወስኖላቸዋል። የማንዴላ መሪነት ታላቅ የተባለው፣ በተመሪዎቹ የሞራል ልዕልና እና የፖለቲካዊ ግፊት የመሪውን የሥነ-ምግባር ወሰን ስለወሰነለት ነው።

በተቃራኒው፣ ስሜት የበላይ የሆነበት ተመሪነት (Emotional Followership) መሪነትን ለማረጋጋት አቅም የለውም። በ1997 ዓ.ም. በኢትዮጵያ የተካሄደው አጠቃላይ ምርጫ (እ.ኤ.አ. 2005) ለዚህ ጥሩ ምሳሌ ነው።

በዚህ ምርጫ ወቅት የታየው የሕዝብ ብዛት ያለው ንቅናቄና የተቃዋሚ ኃይሎች ድጋፍ እጅግ በጣም ትልቅ የፖለቲካ ኃይልን ያመነጨ ነበር። ሆኖም፣ ይሄ ተመሪነት የተመሰረተው በዋናነት በለውጥ ላይ ባለው የጋለ ስሜት እና ነባሩን ሥርዓት የመቃወም ብርቱ ፍላጎት ላይ ነበር እንጂ፣ በጋራ በተስማማበት ተቋማዊ የፖለቲካ ውል ወይም የተቃዋሚውን አመራር የረጅም ጊዜ ብቃት ላይ ባደረገ ወሳኝ ትንተና አልነበረም።

በስሜታዊ ምላሽ የተፈጠረው የፖለቲካ ጉልበት መሪዎቹ ከምርጫው በኋላ የተፈጠረውን ቀውስ በብቃት ለመምራት የሚያስችል የፖለቲካ ጥንካሬ አልሰጣቸውም። የዚህ ዓይነቱ ስሜታዊ ምላሽ የፈጠረው አመራር፣ በቂ የሆነ የሕዝብ ቁጥጥር (Public Scrutiny) እና ተጠያቂነት (Accountability) የመጠየቅ ሂደት ስላልተከተለ፣ የምርጫው ውጤት ወደ ፖለቲካዊ አለመረጋጋትና የአመራር መበታተን አመራ። ይህ የሚያሳየው በስሜት የተደገፈ ተመሪነት መሪን ለአፍታ 'ማንሳት' ቢችልም፣ የፖለቲካውን መዋቅር የሚመራ ጠንካራና ዘላቂ መሪን ግን መፍጠርና ማጠናከር እንደማይችል ነው።

15/11/2025

" የፊት ገፃቸው እንዳለ ክርር ብሎ ስለነበር ወንድሞቻችንን ለመለየት አልተቸገርንም ብለዋል " -የተጎጂ ቤተሰብ

ከ20 ወራት በፊት በደላንታ ወረዳ በማዕድን ቆፋሮ ላይ እንዳሉ " ናዳ ተደርምሶባቸው " የሞቱ ሰዎች አስከሬናቸው ወጥቶ መቀበሩን የወርቅ ዋሻ የማዕድን አምራቾች ማህበር ለቲክቫህ ኢትዮጵያ ገልጿል።

የማኅበሩ ሊቀመንበር ተስፋዬ አጋዥ ፤ የካቲት 1 ቀን 2016 ዓ.ም በአማራ ክልል፣ ደቡብ ወሎ ዞን፣ ደላንታ ወረዳ " ቆቃ ውሃ " ተብሎ በሚጠራው ስፍራ ማዕድን ለማውጣት መሬት ሲቆፍሩ የነበሩ 8 ሰዎች ነበሩ ናዳ የተደረመሰባቸው ሲሉ አስታውሰዋል።

አቶ ተስፋዬ ለቲክቫህ ኢትዮጵያ እንደተናገሩት እነዚህ 8 የማህበሩ አባላት የነበሩትን ተጎጂዎችን በወቅቱ ለማውጣት የአካባቢው ማህበረሰብ፤ የተጎጂ ቤተሰቦች እንዲሁም የአካበቢዉ የመንግስት ባለስልጣናት ከፍተኛ ጥረት ቢያደርጉም የቦታው አቀማመጥ ለማሽንም ለሰው ጉልበትም የተመቸ እንዳልነበር ገልጸዋል።

እስከ 70 ሜትር ርዝመት ውስጥ ለውስጥ ቁፋሮ ተደርጎ የነበረ ቢሆንም ከዚህ በላይ ቢቆፈር መሬቱ ተደርምሶ ተጨማሪ ጉዳት ሊያስከትል ይችላል በሚል ስጋት የነፍስ አድን ጥረቱ ሳይሳካ እንደቀረም መለስ ብለው አስታውሰዋል።

ላለፉት 20 ወራት ማለትም አንድ አመት ከ10 ወር ተዳፍኖ የቆየው የተጎጂዎች አስከሬን የማህበሩ አባላት በሌላ አቅጣጫ ማዕድን ለማውጣት ሲቆፍሩ የሟቾችን አስከሬን ህዳር 4/2018 ዓ.ም በማየታቸው እና ይህንኑ መረጃም ለማህበሩ አመራሮች በመናገራቸው የተጎጂ ቤተሰቦች እና የአካባቢው ማህበረሰብ በተገኙበት የ8ቱም አስከሬን ወጥቶ በወገል ጤና ኪዳነምህረት ቤተክርስቲያን ከቀኑ 6:00 ላይ ስርዓተ ቀብራቸው እንደተፈጸመ ተናግረዋል።

" የሟቾችን አስከሬን ቤተሰቦቻቸው ተገኝተው በለበሱት ልብስና ይዘውት በነበረው ተንቀሳቃሽ ስልክ እንዲሁ በመታወቂያቸው ለይተው አስከሬናቸውን ለይተው ተረክበዋል " ሲሉም አክለዋል።

የ25 አመት ወጣት ባለ ትዳርና የአንድ ልጅ አባት የሆነው መራጃው አበበ የተባለውን የእህታቸው ልጅ በዚህ የመሬት ናዳ ያጡት አቶ ተስፋየ የተባሉ የአካባቢው ነዋሪ ከአንድ አመት ከ10 ወር በኃላ የእህታቸውን ልጅ አስከሬን አግኝተው አፈር ማልበሳቸው የመንፈስ እረፍት እንደሰጣቸው ይናገራሉ።

የመሬት ናዳው በተከሰተበት ወቅት ቤተሰብ፣ የአካባቢው ማህበረሰብ እና መንግስት ርብርብ አድርጎ እንደነበር የገለፁት አቶ ተስፋየ እግዜር ባለው ቀን ጏደኞቻቸው በሌላ አቅጣጫ ሲቆፍሩ አስከሬናቸውን አይተው እንደተናገሩ ገልጸዋል።

" እኛም አስከሬናቸው ሲወጣ ተገኝተን እንደተመለከትነው የፊት ገፃቸው እንዳለ ክርር ብሎ ስለነበር ወንድሞቻችንን ለመለየት አልተቸገርንም " ብለዋል።

" ከቤተዘመድ ጋር በወገል ጤና ኪዳነምህረት ቤተክርስቲያን አፈር አልብሸዋለሁ " ሲሉ ለቲክቫህ ኢትዮጵያ ተናግረዋል።

15/11/2025

13/11/2025

አፅማቸው ተገኘ‼

በደላንታ ወረዳ በ021 ቀበሌ ልዮ ቦታው ቆቅ ውሃ ተብሎ በሚጠራው የኦፓል ማውጫ ቦታ ላይ ጥር 30/ 2016 ዓ.ም ሃሙሰ ቀን ከሌሊቱ 6:00 የኦፓል ማዕድን በማውጣት ላይ የነበሩ ወጣቶች ጉድጓዱ በመደርመሱ ምክኒያት በርካታ ወጣቶች ተዳፍነው የቀሩ መሆኑ ይታውቃል።

የወጣቶቹን ህይዎት በህይዎት ለመታደግ መንግስት የተለያዩ ጥረቶችን ቢያደርግም ወጣቶቹን ከተዳፈኑበት ማውጣት አልተቻለም ነገር ግን በዛሬው እለት ማዕድን በማውጣት ላይ የነበሩ ወጣቶች አፅማቸውን ያገኙቱ መሆኑን አሳውቀዋል። በመሆኑም ወረዳው በተገኘው መረጃ መሰረት አፅሙን ለማውጣት የቅድመ ዝግጅት ስራዎቹን እየሰራ ይገኛል ሲል የደላንታ መንግስት ኮሙኒኬሽን አጋርቷል።

12/11/2025

#ስማ❗️

1. አንድን ሰው (እንደሰማህ እያወቅክ) በተከታታይ ከሁለት ጊዜ በላይ አትጥራው፡፡ መልስ ካልሰጠህ ምናልባት የሆነ እየሰራው ያለው ነገር ሊኖር እንደሚችል ወይም በራሱ ምክንያት መልስ ሊሰጥህ እንዳልፈለገ ይግባህ፡፡

2. የተበደርከውን ገንዘብ አበዳሪህ ከመጠየቁ በፊት መልስ፡፡ ምን ያህል ለቃልህ ታማኝና ሃላፊነት የሚሰማህ ሰው እንደሆንክ ማረጋገጫው እሱ ነው፡፡በአንጻሩ የተበደርከውን ጃንጥላም ቢሆን እስክሪፕቶ ሳትጠየቅ መመለስ ቁምነገረኝነትህን ያሳያል፡፡

3. ማንም ሰው ሊጋብዝህ ወደሆቴል ቢወስድህ ከሜኑው ውስጥ ውድ ዋጋ የሚያወጣውን ምግብ አትዘዝ፡፡ሰዎች ምን ደግ ቢሆኑ ይሉኝታ የሌለው ሰውን መታዘባቸው እንደማይቀር አትርሳ፡፡

4. ማንንም ሰው “ለምን እስካሁን አላገባህም/ሽም?" አይነት የግል ጥያቄዎችን አትጠይቅ። ወይም "ለምን ልጅ አልወለድክም/ሽም " አትበል፡፡ ይህ የነርሱ እንጂ ያንተ ጉዳይ አይደለም፡፡ እንዲህ አይነት ጥያቄ ሰዎችን ያሳቅቃል፡፡

5. በር ከፍተህ ስትገባ ከኋላህ ወንድም ሆነ ሴት፣ ትልቅም ሆነ ትንሽ ሰው ቢኖር በሩ በላያቸው እንዳይዘጋ ያዝላቸው፡፡ ለሰዎች ትህትና ማሳየት አንተን ያስከብርህ ይሆናል እንጂ ትንሽ አያደርግህም፡፡

6. ከጓደኛህ ጋር ታክሲ ተሳፍረህ ስትሄድ እሱ ከከፈለ ሌላ ቀን ደግሞ ራስህ ክፈል፡፡ ፈቅዶ ካልሆነ በቀር በይሉኝታ ማንም ሰው ያንተን ወጪ የመካፈል ግዴታ የለበትም፡፡

7. ሁሌም እኔ ብቻ ልክ ነኝ አትበል፡፡ ላንተ 6 ቁጥር የሚመስለው ለሌላው ሰው 9 ቁጥር ሊሆን ይችላል፡፡ ትክክልነት ካለህበት አንጻር የሚታይ አንጻራዊነት ነው፡፡ ካንተ የተለየ አስተያየት ማግኘት ይጠቅምሃል እንጂ አይጎዳህም፡፡

8. ሰው ሲናገር እስኪጨርስ ጠብቅ እንጂ አታቋርጥ፡፡ አንድ ሰው ለማለት የሚፈልገውን ሳይጨርስ አስተያየት መስጠት ወደስህተት ሊመራህ ይችላል፡፡

9. በሰዎች ላይ በቀልድ አታሹፍ፡፡ በተለይ ሹፈቱን ካልወደዱት ወዲያውኑ አቁም፡፡ እንዲህ ያለውን ነገር አለመድገም ለሰዎች ስሜት ምን ያህል እንደምትጠነቀቅ ማሳያ ነው፡፡

10. ሁሌም ሰዎች በጥያቄህ መሰረት ከረዱህ በኋላ “አመሰግናለሁ” ማለት ይልመድብህ፡፡

11. ሰዎችን በአደባባይ አመስግን፡፡ የሚታረም ነገር ካላቸውም ቀስ ብለህ በግላቸው ንገራቸው እንጂ በሰው ፊት አታሳጣቸው፡፡ ለመሻሻል የሚጠቅማቸው ይህንን ማድረግህ ነው፡፡

12. ማንንም ሰው ክብደቱን በተመለከተ አስተያየት አትስጥ፡፡ ምናልባት ጥሩ ለብሶ/ሳ ካየህ “ዛሬ ዘንጠሃል ወይም በጣም ታምሪያለሽ” ብቻ በል፡፡ሰዎች ስለውፍረታቸውና ስለቅጥነታቸው ከፈለጉ ራሳቸው ይናገሩ እንጂ ያንተ አስተያየት ሊያበሳጫቸው ይችላል፡፡

13. ሰዎች በስልካቸው ላይ ፎቶ እንድታይ ሲሰጡህ ያሳዩህን ብቻ አይተህ መልስ፡፡ ሳይፈቀድልህ ወደቀጣዩ ፎቶ አትሂድ፡፡ በድንገት የግል እና ማንም እንዲያየው የማይፈልጉትን ፎቶ አይተህ ቅር ልታሰኛቸው ትችላለህ፡፡

14. አንድ የሥራ ባልደረባህ ሃኪም ጋር ቀጠሮ አለኝ ካለህ “ምንህን አሞህ ነው?” ብለህ አትጠይቅ፡፡ "ደህና እንደሆንክ ተስፋ አደርጋለሁ" ብቻ በል፡፡ የሰዎችን ግላዊነት አክብር፡፡

15. በመስሪያ ቤትህ ስራ አስፈጻሚም ይሁን ጽዳት ሰራተኛ ሁሉንም ሰው በአክብሮት ጥራ፡፡ ብዙዎች “ለሁሉ ትሁት ነው” የሚሉትን ሰው አብልጠው እንደሚወዱና እንደሚያቀርቡ እወቅ፡፡

16. ከሰው ጋር እያወራህ ሳለ በፍጹም ስልክህን አትመልከት፡፡ ይህ ለሰውየው ያለህን ንቀት ማሳያ ነውና ይቀየምሃል፡፡

17. ለሰው ምክር መስጠት ያለብህ ከጠየቀህ ወይም ከፈለገ ብቻ ነው፡፡ አንዳንድ ጊዜ ሰዎች አብዝቶ የሚመክራቸውን ሰው አይወዱም፡፡ ያነሱ መስሎ ሊሰማቸውም ይችላል፡፡

18. የሰውን እድሜና ደመወዝ አትጠይቅ፡፡ ራሱ ማውራት ካልፈለገ በቀር ሰው መናገር ከማይፈልጋቸው ነገሮች ዋናዎቹ እነዚህ ናቸው፡፡

19. አንተን በቀጥታ የሚመለከትህ ካልሆነ በቀር በሌላ ሰው ጉዳይ በተለይ በባለትዳርና በፍቅረኞች ጉዳይ ጣልቃ አትግባ፡፡

20. የዝነጣ መነጽር አድርገህ መንገድ ላይ እየሄድክ የምታውቀውን ሰው ስታገኝ መነጽርህን አውልቀህ አነጋግረው፡፡ ከሰዎች ጋር ስታወራ የአይን ግንኙነት ማድረግ ተገቢ ነው፡፡ ይህንን ማድረግህ ለዚያ ሰው ያለህን አክብሮት ያሳያል፡፡

21. ጊዜ ፊቱን ካዞረባቸው ሰዎች ጋር ስትሆን ስለ ሀብትህ አታውራ፡፡ በዚህም አትኩራራ፡፡ በተለይም ልጅ መውለድ ባልቻሉ ሰዎች መካከል ስለልጆችህ አጥብቀህ ከማውራት ተቆጠብ፡፡

22. ማንኛውንም መልካም መልዕክት ከተቀበልህ በኋላ “ለመልእክቱ አመሰግናለሁ” በል፡፡

07/11/2025

ይቺ ሀገር ማነች ?

05/11/2025

የጥቅል_ጎመን_8_አስደናቂ_የጤና_ጥቅሞች

ጥቅል_ጎመን በቀላሉ የማይገመት የጤና በረከት ያለው አትክልት ነው። የአጥንትና የልብ ጤናን ከማሻሻል ጀምሮ በርካታ ጥቅሞች አሉት።

በውስጡ በሚገኘው ፋይበር (fiber)፣ ቫይታሚን ሲ እና ቫይታሚን ኬ ምክንያት ለጤናችን ተመራጭ ያደርገዋል።

በተጨማሪም ካሎሪው በጣም ዝቅተኛ ነው፤ አንድ ኩባያ የተከተፈ ጥሬ ጥቅል ጎመን 17.5 ካሎሪ ብቻ ይይዛል።

ጥቅል ጎመን መነሻው ከአውሮፓ ሲሆን፤ በጥሬውም ሆነ አብስለን መመገብ እንችላለን።

ጠቃሚ ምክር

ሁሉንም ወይም ሙሉ ጥቅሞቹን ለማግኘት፣ አብስሎ ከመመገብ ይልቅ በጥሬው ሰላጣ ሠርቶ መመገብ ወይም ለትንሽ ጊዜ በዘይት ጠብሶ መጠቀም ይመከራል። ለረጅም ጊዜ ሲበስል አንዳንድ ንጥረ ነገሮቹን ሊያጣ ይችላል።

የጥቅል ጎመን የጤና ጥቅሞች

1.ዋጋው ተመጣጣኝ እና ዝቅተኛ ካሎሪ ስላለው

ክብደት ለመቀነስ እየሞከሩ ከሆነ፤ ከፍተኛ የካሎሪ ይዘት ያላቸውን ምግቦች ዝቅተኛ ካሎሪ ባላቸው መተካት ተገቢ ነው።

አንድ ኩባያ የተከተፈ ጥሬ ጎመን 17.5 ካሎሪ ብቻ ስላለው ክብደትን ለመቆጣጠር ወይም ለመቀነስ ተመራጭ ያደርገዋል።

ብዙ ንጥረ ነገር ያላቸው ምግቦች ውድ ሲሆኑ፤ ጥቅል ጎመን ግን በዋጋው በጣም ተመጣጣኝ ነው።

2.የደም ግፊትን ለመቆጣጠር ይረዳል

በዓለም ላይ ከአንድ ቢሊዮን በላይ ሰዎች ለልብ ህመም እና ለስትሮክ (ለአንጎል ውስጥ ደም መፍሰስ) የሚያጋልጥ ከፍተኛ የደም ግፊት ችግር አለባቸው።

ጥቅል ጎመን የደም ግፊትን ለመቆጣጠር የሚረዳውን ፖታሺየም በውስጡ ይዟል። ፖታሺየም የነርቭ እና የጡንቻን ሥራ የሚያግዝ፣ እንዲሁም የልብ ምትን የሚያስተካክል ንጥረ ነገር ነው።

በሰውነታችን ውስጥ የሶዲየም (ጨው) መጠን ሲበዛ የደም ግፊት ስለሚያስከትል፤ ፖታሺየም ይህንን የጨው ተጽዕኖ ለመቀነስ ይረዳል።

3.የካንሰር ሴሎች እድገትን ሊከላከል ይችላል

እንደ ጥቅል ጎመን ያሉ አትክልቶች ግሉኮሲኖሌትስ (glucosinolates) የተባሉ ንጥረ ነገሮችን ይይዛሉ።እነዚህ ሰልፈር ያላቸው ኬሚካሎች ለጥቅል ጎመን መራራ ጣዕም ተጠያቂ ወይም መንስእኤዎች ናቸው።

ጥናቶች እንደሚያሳዩት፤ ሰውነታችን እነዚህን ንጥረ ነገሮች ወደ ካንሰር ተከላካይነት ባህሪ ወዳላቸው ውህዶች ይለውጣቸዋል።

ይህ ማለት ግን ጥቅል ጎመን መመገብ ካንሰርን ሙሉ በሙሉ ይከላከላል ማለት አይደለም፤ ተጨማሪ ምርምር ቢያስፈልግም፥ ጥቅል ጎመንን በአመጋገብ ውስጥ ማካተት ጤናማ ምርጫ ነው።

4.የአጥንት ጤናን ሊያሻሽል ይችላል

ጥቅል ጎመን ለአጥንት ጤና እና ለደም መርጋት ወሳኝ የሆነውን ቫይታሚን ኬ በውስጡ ይዟል።

አንድ ኩባያ ጥሬ ጥቅል ጎመን 53 ማይክሮግራም ቫይታሚን ኬ ሲይዝ፤ ወንዶች በቀን 120 እንዲሁም ሴቶች 90 ማይክሮግራም ያስፈልጋቸዋል።

የቫይታሚን ኬ እጥረት ኦስቲዮፖሮሲስ (የአጥንት መሳሳት) እና ለደም መፍሰስ ችግር ሊያጋልጥ ይችላል።

5.ከልብ ሕመም ይከላከላል

ጥቅል ጎመን ለልብ ጤና ጠቃሚ መሆኑን ላያስቡ ይችላሉ፤ ነገር ግን በአመጋገብዎ ውስጥ ቢጨምሩት ይመረጣል።

በውስጡ ያሉት ንጥረ ነገሮች በሰውነት ውስጥ እብጠትን በመቀነስ ለልብ ህመም ያለውን ተጋላጭነት እንደሚቀንሱ ጥናቶች ያሳያሉ።

አንድ ጥናት እንዳመለከተው፤ ብዙ ጥቅል ጎመን የሚመገቡ ሴቶች ለልብ ህመም ተጋላጭነትን ሊያመለክት ከሚችል የደም ቧንቧ መጥበብ (AAC) በ46% ያነሰ ተጋላጭ ነበሩ።

6.ኢንፍላሜሽንን (እብጠትን) ይቀንሳል

የረጅም ጊዜ ኢንፍላሜሽን (Chronic inflammation) በሰውነታችን ውስጥ ያሉ ሴሎችን ሊጎዳና እንደ አርትራይተስ (የቁርጥማት በሽታ)፣ ካንሰር፣ የስኳር በሽታ እና የልብ ህመም ላሉ በሽታዎች ተጋላጭነትን ይጨምራል።

ጥናቶች እንደሚያሳዩት፤ እንደ ጥቅል ጎመን ያሉ አትክልቶችን መመገብ በሰውነት ውስጥ ያሉ የእብጠት ወይም የኢንፍላሜሽን ምልክቶችን ይቀንሳል።

7.በቫይታሚን ሲ የበለፀገ ነው

ሰውነታችን ቫይታሚን ሲን በራሱ ስለማያመርት ከምግብ ማግኘት አስፈላጊ ነው። ጥቅል ጎመን ደገሞ ጥሩ የቫይታሚን ሲ ምንጭ ነው።

ቫይታሚን ሲ ሰውነታችን ከአትክልት የምናገኘውን አይረን (ብረት) እንዲመጥ፣ ቁስል እንዲድን፣ እና የሰውነትን በሽታ የመከላከል አቅም እንዲደግፍ ይረዳል።

8.ለምግብ መፈጨት ሥርዓት ጠቃሚ ነው

ጥቅል ጎመን በፋይበር (fiber) የበለጸገ በመሆኑ ለምግብ መፈጨት ሥርዓት በጣም ጠቃሚ ነው።

ፋይበር ለረጅም ሰዓት የጥጋብ ስሜት እንዲሰማን ያደርጋል፣ የሆድ ድርቀትን ያስታግሳል፣ በደም ውስጥ ያለን የስኳር መጠን ይቆጣጠራል፣ እንዲሁም አጠቃላይ የኮሌስትሮል መጠንን ለመቀነስ ይረዳል።

-የጥቅል ጎመን የንጥረ-ምግብ ይዘት
የጥቅል ጎመን የንጥረ-ምግብ ይዘት (በአንድ ኩባያ የተከተፈ ጥሬ ጥቅል ጎመን ውስጥ):-
ካሎሪ:- 17.5
ስብ (ፋት):- 0.1 ግራም
ካርቦሃይድሬት:- 4.1 ግራም
ፋይበር:- 1.8 ግራም
ፕሮቲን:- 0.9 ግራም

ጥቅል ጎመን በአጠቃላይ ደህንነቱ የተጠበቀ ቢሆንም፤ አንዳንድ ሰዎች ጥንቃቄ ማድረግ አለባቸው።

የደም መርጋት የሚከላከሉ መድኃኒቶች (ለምሳሌ እንደ ዋርፋሪን ያሉ):- የሚወስዱ ከሆነ በጥቅል ጎመን ውስጥ ያለው ቫይታሚን ኬ ከመድኃኒቱ ጋር መስተጋብር ወይም ግጭት ሊፈጥር ስለሚችል ሐኪምዎን ያማክሩ።

የምግብ መፈጨት ችግር:- ለመጀመሪያ ጊዜ ሲመገቡ በውስጡ ባለው ከፍተኛ ፋይበር ምክንያት የሆድ መነፋትና ጋዝ ሊያስከትል ይችላል። ስለዚህ ቀስ በቀስ በምግብ ገበታዎ ውስጥ ማካተት ይመከራል።

የአለርጂ ችግር:- አልፎ አልፎ ለአንዳንዶች የአለርጂ ምላሽ ሊያስከትል ይችላል።