04/06/2025
Chiến lược của Trump có thể tạo ra đòn bẩy ngắn hạn nhưng có nguy cơ gây bất ổn dài hạn - cả về kinh tế và chính trị. Hoa Kỳ có thể phải đối mặt với cuộc khủng hoảng hai mặt trận: ảnh hưởng toàn cầu suy yếu và phân cực nội bộ, dẫn đến sự quản lý bất ổn và tính liên tục của chính sách đối ngoại không chắc chắn.
Chiến lược áp đặt thuế quan cao của Trump - có khả năng là mức cơ sở 10% đối với tất cả hàng nhập khẩu, với mức thuế cao hơn như 34% đối với Trung Quốc, 24% đối với Nhật Bản hoặc 25% đối với Hàn Quốc, như đã đề xuất trong bài phát biểu gần đây - nhằm mục đích tận dụng sức mạnh kinh tế của Hoa Kỳ để đàm phán lại các thỏa thuận thương mại có lợi cho Hoa Kỳ. Tuy nhiên, cách tiếp cận này có nguy cơ bị phản ứng dữ dội từ cả đồng minh và đối thủ.
Phản ứng dữ dội và trả đũa của Đồng minh
Các đồng minh như Canada, Mexico, Nhật Bản và Liên minh Châu Âu khó có thể chấp nhận thụ động các mức thuế này. Canada và Mexico, có quan hệ với Hoa Kỳ thông qua USMCA, có thể trả đũa bằng các mức thuế quan có mục tiêu đối với hàng xuất khẩu của Hoa Kỳ như nông nghiệp hoặc năng lượng, làm leo thang căng thẳng trong Bắc Mỹ. EU, đối mặt với mức thuế quan 20%, có thể đáp trả bằng cách đánh thuế vào hàng hóa của Mỹ như ô tô hoặc sản phẩm công nghệ, làm căng thẳng thêm quan hệ xuyên Đại Tây Dương. Nhật Bản và Hàn Quốc, các đối tác an ninh quan trọng ở châu Á, có thể coi đây là sự phản bội, thúc đẩy họ đa dạng hóa thương mại khỏi Hoa Kỳ sang Trung Quốc hoặc các khối khu vực như RCEP. Sự chia rẽ giữa các đồng minh này có thể làm suy yếu sự gắn kết của NATO và các nỗ lực an ninh tập thể chống lại Nga hoặc Trung Quốc, vì lòng tin vào sự lãnh đạo của Hoa Kỳ bị xói mòn.
Mất quyền lực mềm
Theo truyền thống, quyền lực mềm của Hoa Kỳ dựa trên vai trò là người bảo lãnh có thể dự đoán được của một trật tự toàn cầu dựa trên luật lệ. Thuế quan cao báo hiệu sự thoái lui khỏi chủ nghĩa đa phương, củng cố nhận thức về chính sách "Nước Mỹ trên hết" ưu tiên lợi ích ngắn hạn hơn là ảnh hưởng dài hạn. Các đồng minh có thể đẩy nhanh các nỗ lực để giảm sự phụ thuộc vào đồng đô la hoặc thị trường Hoa Kỳ—ví dụ, EU thúc đẩy thương mại dựa trên đồng euro hoặc Trung Quốc mở rộng đồng nhân dân tệ kỹ thuật số của mình. Sự thay đổi này có thể làm suy yếu vị thế của đồng đô la như một loại tiền tệ dự trữ của thế giới theo thời gian, mặc dù không có giải pháp thay thế ngay lập tức nào. Sự bất ổn mà điều này tạo ra cũng có thể ngăn cản đầu tư nước ngoài vào Hoa Kỳ, khi các công ty toàn cầu đánh giá lại chuỗi cung ứng trong bối cảnh thương mại biến động.
Đối thủ được khuyến khích
Trung Quốc, phải đối mặt với mức thuế quan cao, có thể khai thác rạn nứt giữa Hoa Kỳ và các đồng minh, tự coi mình là đối tác thương mại ổn định hơn. Bắc Kinh có thể đẩy nhanh các sáng kiến Vành đai và Con đường hoặc tăng cường quan hệ với Châu Âu và Đông Nam Á, chống lại áp lực kinh tế của Hoa Kỳ. Nga, ít bị ảnh hưởng trực tiếp bởi thuế quan nhưng được hưởng lợi từ sự bất ổn toàn cầu, có thể tăng cường chiến tranh hỗn hợp ở Ukraine hoặc các cuộc tấn công mạng vào cơ sở hạ tầng của phương Tây, thử thách phản ứng mất tập trung của Hoa Kỳ. Tác động kết hợp có thể làm căng thẳng các nguồn lực ngoại giao và quân sự của Hoa Kỳ, vì nước này phải đối mặt với thách thức từ nhiều mặt trận mà không có sự hỗ trợ thống nhất của các đồng minh.
Hậu quả kinh tế
Về mặt bên ngoài, thuế quan có thể gây ra một cuộc chiến tranh thương mại toàn cầu, làm tăng chi phí cho hàng hóa nhập khẩu và phá vỡ chuỗi cung ứng. Các quốc gia như Mexico và Canada có thể rơi vào suy thoái, làm giảm nhu cầu đối với hàng xuất khẩu của Hoa Kỳ và tạo ra một vòng phản hồi về suy thoái kinh tế. Các thị trường mới nổi, vốn đã chuẩn bị cho "bước ngoặt" thuế quan, có thể phải đối mặt với tình trạng tháo chạy vốn hoặc mất giá tiền tệ, làm tăng trưởng toàn cầu thêm bất ổn. IMF và các nhà phân tích như JP Morgan đã cảnh báo về nguy cơ suy thoái gia tăng - có khả năng lên tới 60% trên toàn cầu vào cuối năm - cho thấy canh bạc của Trump có thể phản tác dụng nếu nỗi đau kinh tế lớn hơn lợi nhuận đã đàm phán.
Áp lực nội bộ: Một quốc gia phân cực
Trong nước, chiến lược MAGA của Trump - thuế quan cao, sa thải hàng loạt để cắt giảm "rác thải" và thách thức lợi ích của đảng Dân chủ - phải đối mặt với sự kết hợp bất ổn của tình hình kinh tế không chắc chắn, sự phản kháng chính trị và bất ổn xã hội.
Bất ổn kinh tế và tâm lý công chúng
Thuế quan, mặc dù nhằm mục đích đưa hoạt động sản xuất trở lại trong nước, thường làm tăng giá tiêu dùng khi các nhà nhập khẩu chuyển chi phí sang. Với lạm phát đã là mối quan tâm của cử tri (dao động dưới 3% vào năm 2024 nhưng dự kiến sẽ tăng), điều này có thể làm xói mòn sự ủng hộ của Trump trong tầng lớp trung lưu mà ông đã hứa sẽ nâng cao. Việc sa thải hàng loạt công nhân liên bang—có khả năng nhắm vào các cơ quan như GSA hoặc CDC—nhằm mục đích cắt giảm chi tiêu nhưng có nguy cơ làm giảm niềm tin của người tiêu dùng, như đã thấy trong các cuộc khảo sát tình hình gần đây khi mức giảm xuống mức thấp nhất trong 12 năm. Các doanh nghiệp, đối mặt với sự bất ổn về thương mại, có thể đóng băng việc tuyển dụng hoặc đầu tư, đẩy tỷ lệ thất nghiệp tăng từ mức ~4% năm 2024. Nếu tăng trưởng GDP, ở mức 2,3% vào cuối năm 2024, chuyển sang tiêu cực, suy thoái có thể xuất hiện vào giữa năm 2025, thử thách câu chuyện kinh tế của Trump.
Phản ứng của đảng Dân chủ
Các nhà lãnh đạo và tổ chức Dân chủ, vốn đã choáng váng vì những tổn thất năm 2024, thấy các lợi ích của họ—việc làm của công đoàn, các chương trình liên bang và các chính sách tiến bộ—bị đe dọa bởi các đợt cắt giảm của Trump. Họ có khả năng sẽ huy động mạnh mẽ, liên kết với các tiểu bang bị ảnh hưởng (ví dụ: Michigan hoặc Virginia lao động chân tay có công nhân liên bang) để phản đối việc sa thải về mặt pháp lý hoặc chính trị. Tại Quốc hội, bất chấp sự kiểm soát của GOP, đảng Dân chủ có thể khai thác lạm phát do thuế quan để tập hợp cử tri cho cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2026, coi đảng Cộng hòa là người chịu trách nhiệm về kinh tế. Các công đoàn lao động và nhóm vận động có thể leo thang các vụ kiện hoặc phản đối, ràng buộc chương trình nghị sự của Trump tại tòa án hoặc dư luận.
Các chia rẽ nội bộ của GOP
Trong Đảng Cộng hòa, sự hoài nghi về thuế quan tồn tại, đặc biệt là trong số những người bảo thủ theo chủ nghĩa thị trường tự do hoặc những người ở các tiểu bang xuất khẩu nhiều như Texas hoặc Iowa. Biên độ hẹp của Hạ viện và Thượng viện có nghĩa là một số người có thể ngăn cản chương trình nghị sự rộng hơn của Trump (ví dụ: cắt giảm thuế hoặc cắt giảm chi tiêu), đặc biệt là nếu các cử tri phải đối mặt với tình trạng mất việc làm do thuế quan trả đũa. Thế tiến thoái lưỡng nan "trả tiền" - tài trợ cho việc cắt giảm thuế mà không cắt giảm An sinh xã hội hoặc Medicare - trở nên nghiêm trọng nếu doanh thu thuế quan hoạt động kém hiệu quả trong bối cảnh thương mại toàn cầu suy thoái, có khả năng làm rạn nứt sự thống nhất của GOP.
Bất ổn xã hội và chính trị
Việc sa thải hàng loạt và bất ổn kinh tế có thể gây ra tình trạng bất ổn, đặc biệt là ở các trung tâm đô thị hoặc trung tâm của công nhân liên bang như Washington, D.C. Kết hợp với các cuộc đàn áp nhập cư của Trump (ví dụ: trục xuất hàng triệu người), điều này có thể thúc đẩy các cuộc biểu tình từ cả các nhà hoạt động cấp tiến và những người lao động bị di dời, khuếch đại sự phân cực. Nếu giá tiêu dùng tăng đột biến—ví dụ, một chiếc iPhone giá 2.300 đô la do thuế nhập khẩu công nghệ—thì sự thất vọng của công chúng có thể chuyển từ nỗi lo lạm phát thời Biden sang các chính sách của Trump, có nguy cơ gây ra phản ứng dữ dội ngay cả trong số những người ủng hộ MAGA.
Dự đoán: Ba kịch bản tiềm năng
Với những áp lực này, sau đây là ba kết quả hợp lý cho cuộc đối đầu của chính phủ với các thế lực bên ngoài và bên trong vào giữa năm 2025:
Ổn định thông qua đàm phán (Lạc quan)
Trump sử dụng thuế quan làm đòn bẩy, đảm bảo các nhượng bộ từ các đồng minh (ví dụ: Canada và Mexico về vấn đề di cư, Nhật Bản về vấn đề xuất khẩu ô tô) và các đối thủ (ví dụ: Trung Quốc về vấn đề trộm cắp sở hữu trí tuệ). Thuế quan được cắt giảm hoặc miễn trừ một cách có chọn lọc, ngăn chặn một cuộc chiến thương mại toàn diện. Trong nước, tình trạng sa thải được kiểm soát nhờ áp lực của GOP và tăng trưởng kinh tế duy trì trên mức suy thoái (~1-2%). Quyền lực mềm bị ảnh hưởng nhưng phục hồi khi các đồng minh miễn cưỡng liên kết lại. Xác suất: 30%, tùy thuộc vào thiện chí thỏa hiệp và hợp tác toàn cầu của Trump.
Bế tắc kéo dài (Khả năng cao)
Thuế quan vẫn tiếp diễn, gây ra sự trả đũa ăn miếng trả miếng và làm chậm lại toàn cầu. Tăng trưởng GDP của Hoa Kỳ giảm xuống 0-1%, tỷ lệ thất nghiệp tăng lên 5-6% và lạm phát đạt 4-5%. Các đồng minh tách rời về mặt kinh tế, làm suy yếu ảnh hưởng của Hoa Kỳ, trong khi Trung Quốc giành được thế thượng phong. Trong nội bộ, đảng Dân chủ và một số đảng viên ôn hòa của đảng Cộng hòa phản đối, trì hoãn chương trình nghị sự của Trump tại Quốc hội hoặc tòa án. Sự bất mãn của công chúng tăng lên, nhưng những người trung thành với MAGA lại tăng gấp đôi, làm sâu sắc thêm sự chia rẽ. Xác suất: 50%, phản ánh các mô hình chiến tranh thương mại trong lịch sử và sự phân cực hiện tại.
Khủng hoảng và phản ứng dữ dội (Bi quan)
Một cuộc chiến tranh thương mại toàn diện sẽ làm giảm tăng trưởng toàn cầu, đẩy Hoa Kỳ vào suy thoái (GDP âm trong hai quý) vào cuối năm 2025. Tỷ lệ thất nghiệp tăng vọt lên 7-8% và lạm phát tăng vọt qua 5%, gợi lên nỗi lo về tình trạng đình lạm. Các đồng minh quyết liệt chuyển hướng và các đối thủ lợi dụng sự hỗn loạn. Trong nước, các cuộc biểu tình quần chúng và đấu đá nội bộ của GOP làm tê liệt chính quyền, buộc Trump phải đảo ngược tiến trình hoặc phải đối mặt với thất bại trong cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2026. Xác suất: 20%, có thể xảy ra nếu sự trả đũa bên ngoài và sự phản kháng bên trong vượt quá mong đợi.
Tư duy sâu sắc: Ý nghĩa chiến lược
Chiến lược MAGA của Trump xoay quanh việc thể hiện sức mạnh—chủ nghĩa dân tộc kinh tế để buộc phải đàm phán lại và cắt giảm trong nước để báo hiệu hiệu quả. Tuy nhiên, nó có nguy cơ vượt quá giới hạn. Về mặt bên ngoài, việc chia rẽ các đồng minh trong khi đối mặt với các đối thủ được cổ vũ có thể khiến Hoa Kỳ bị cô lập, từ bỏ vị thế siêu cường trong một thế giới đa cực. Về mặt bên trong, việc đánh đổi các chiến thắng dân túy ngắn hạn (thuế quan, sa thải) để lấy sự ổn định lâu dài có thể làm xói mòn nền tảng kinh tế mà ông muốn khôi phục. Sự bất ổn—sự hỗn loạn "nghệ thuật thỏa thuận" của ông—có thể là cố ý, khiến đối thủ mất cân bằng, nhưng nó cũng khuếch đại sự mong manh trong một hệ thống vốn đã căng thẳng do nợ nần, phân cực và cạnh tranh toàn cầu.
Khả năng vượt qua những áp lực này của chính phủ phụ thuộc vào khả năng thích ứng. Nếu Trump tăng gấp đôi, các lực lượng bên ngoài và bên trong có thể hội tụ thành một cơn bão hoàn hảo vào năm 2026. Nếu ông xoay trục—nới lỏng thuế quan hoặc làm chậm quá trình cắt giảm—ông có thể ổn định vị thế của mình, mặc dù phải trả giá . Dù bằng cách nào, thì tấm áo siêu cường của Hoa Kỳ, cả cứng và mềm, đều bị treo lơ lửng, với tiếng vang của những sai lầm về thuế quan trong quá khứ (ví dụ: Smoot-Hawley) cảnh báo về những hậu quả không mong muốn. Sáu tháng tới sẽ kiểm tra xem liệu canh bạc có rủi ro cao này có định hình lại thế giới hay làm thế giới tan vỡ.
