14/06/2025
ITOOPIYAA FII XAAYIITUU BUXUL
~Bara 1852tti Walloo keessatti dhalatte, Raas Gugsaa Walee Akaakoo tahaaf. Raas Gugsaa warra Federation Bulchinsa Yejjuu kana bara 1769-1855tti Kaabaa Itoopiyaa Bulchan warra ijaareedha. Xaayituun Maatiin Kara Haadhaafii Abbaatiiniis Oromoo qulqulluufii Maatii Gaafa Afirkaa ijaaruu keessatti Nubia Hanga Marawwaa(morowe), KUSH*TIC KINGDOM irraa Hanga Akkasumaa(Aksum) Kingdom warra tarkaanfachiisaa dhufeedha.
~Xaayituun Haati isii Yewubdaar kan ja'amtuufii Qoomoo warra Oromoo Godar Akka tahe seenaan dhugaa ragaa baya. Xaayituun Minilik dura gaa'ila sadi gaggeessitee jirti. Gaa'ila kana hunda godhuun isii Mootummaa warri isii itti ifaaje eewaluuf hariiroo hawaasummaatiin tooftaa fayyadamuu isiiti. Xaayituun nama abshaalummaa addaa qabuufii xinxaltuu siyaasa(politics analysis) adda turte. Ega Gara Minilik dhufte booda, Oromoonni Kaabaa Itoopiyaa Akka eenyummaa isaanii jabeeffatan keessaan gorsaa turte.
~Xaayituun Yeroo walii galteen wacaalee Xaaliyaanii wajjiin godhamullee Keeyata 3 fii 17 kan dursite qeeqxeedha. San malees tooftaa kanaan Hegereen Itoopiyaa Hulaan Galaana warra lixaa wajjiin Wal qunnamsiisu dhabuu malti waan taheef Hariiroon nuti warra lixaa wajjiin goonu karaa Xaaliyaaniin tahuu hin qabu. Kanaafuu Hulaan Galaana gama bahaa kana kan nu dhabsiisu walii galtee Sobaa kana jette qeeqxe. Xaayituun Itoopiyaa ijaaruu bira dabartee waraana Aduwaatiis qaamaan duuluun lolchiiftee jirti. Magaalaa Finfinnee kanaas Maqaa Addis Ababaa jettee moggoofte.
~Yeroo kanatti Mahammad Alii 1850tti Teediroosiin Maqdalatti hidhaa Jira Ture. Isiiniis hariiroo Eessuma isii wajjiin mana hudhatti godhuun Akka Inni hiikamu gootee jirti. Booda irrattiis Minilik Akka mahammad Alii amanu godhuu bira dabartee Zeeydituun Minilik Akka Mahammad heerumtu goote. Aangoon Minilikiis Gara Oromoo Akka naannahu godhuun Lij-Iyyaasuun Osoo Minilik jiruu aangoo qabsiifte. Seenaa kana irraa kan hubannu biyyi Kun Oromoo harkaa baatee Akka hin jirreedha. Dabalataan Dubartiin takka yoo akeekaafii kaayyoo qabaatte, hangam Akka humni isii gayu kan agarsiisuudha.
Jun. 14/2025
Raabaa Doorii Iskuu Hamzaati.
Adama Ethiopia oromia