19/06/2025
"የምድር ጌጥ"
መካከለኛው ምስራቅ በዓለም ካርታ ላይ ያላት ቦታ ከጂኦግራፊያዊ ገጽታዋ እጅግ የላቀ ነው። ይህች ምድር በዘመን አቆጣጠር መባቻ ላይ የሰው ልጅ ስልጣኔን ያበቀለች፣ የዓለም ታላላቅ ሃይማኖቶችን በልቧ ያቀፈች እና የተፈጥሮ ሀብት ማከማቻ ሆና ኖራለች። አንዳንዶች "የምድር ጌጥ" ብለው እስከ መጥራት የደረሱባት የልዩነቶችና የብዝሃነት መናኸሪያ ናት። ይሁን እንጂ ይህ ሁሉ ውበትና ጸጋ ሳይቀር፣ ለዘመናት ዘልቆ የቆየውን የጦርነት አዙሪት መግታት አልቻለም። በምድራችን ላይ እንደ መካከለኛው ምስራቅ ረዘም ላለ ጊዜ እና በተከታታይ ግጭት የታየበት ክልል የለም ብሎ መናገር ይቻላል።
የመካከለኛው ምስራቅ ለምነት በጥንት ዘመን የሰው ልጅ ስልጣኔን የፈጠረበት መሠረት ነበር። "ለም ጨረቃ" (Fertile Crescent) በመባል የሚታወቀው የሜሶጶጣሚያ (አሁን ኢራቅ) እና የናይል ሸለቆ (ግብፅ) አካባቢዎች የግብርና አብዮትና የከተማ ምሥረታ ማዕከላት ነበሩ። መጽሐፍ ቅዱስም ይህንን አካባቢ በልዩ ክብር ይገልጸዋል። ምንም እንኳን "የምድር ጌጥ" የሚለው ሐረግ በቀጥታ ባይጠቀስም፣ እስራኤልን (ከመካከለኛው ምስራቅ አንዷ) "አስደሳች ምድር" (ዳንኤል 8:9)፣ "የተመረጠች ምድር" (ሕዝቅኤል 20:6) እና "የምድር ሁሉ ደስታ" (መዝሙር 48:2) በማለት ይገልጻታል። እነዚህ መግለጫዎች የክልሉን ልዩ ውበት፣ ለምነት እና እግዚአብሔራዊ ጠቀሜታ ያመለክታሉ። የአብርሃም፣ የሙሴ፣ የኢየሱስና የሌሎች ነቢያት ታሪክ የተቀረጸው በዚህ ቅዱስ ምድር ላይ ነበር። በዘመናችን ደግሞ የመካከለኛው ምስራቅ ታላቅ የተፈጥሮ ጸጋ የነዳጅ (ዘይት) ክምችት ነው። ክልሉ የዓለምን ትልቁን የነዳጅ እና የተፈጥሮ ጋዝ ክምችት የያዘ ሲሆን፤ ይህም የዓለምን ኢኮኖሚ አንቀሳቃሽ ኃይል እንዲሆን አድርጎታል። ይህ የማይናቅ ሀብት የብዙዎቹ የአካባቢው አገራት የኢኮኖሚ ጥንካሬ መሰረት በመሆን ለሕዝባቸው የብልጽግና ተስፋን አስነስቷል።
መጽሐፍ ቅዱሳዊ ትንቢቶች ስለ መካከለኛው ምስራቅ፣ በተለይም ስለ እስራኤል እና ጎረቤት አገራት በርካታ ትንበያዎችን ይዘዋል። እነዚህ ትንቢቶች የክልሉን ስትራቴጂካዊ ጠቀሜታ፣ የሕዝቦችን እርስ በርስ ግንኙነት እና የወደፊት ክስተቶችን ይዳስሳሉ። ብዙዎቹ ትንቢቶች ስለ ጦርነቶች፣ ስለ መከራዎች እና በመጨረሻም ስለ ፍጻሜ ዘመን ሰላም ወይም ፍርድ ይናገራሉ። እነዚህ ትንቢቶች የክልሉን የዘላለም የትግል አውድማነት ከሚያሳዩ ነገሮች አንዱ ተደርገው ሊወሰዱ ይችላሉ። የክልሉ እጣ ፈንታ በትንቢት መጻሕፍት ውስጥም ጭምር ተገልጿል።
የመካከለኛው ምስራቅ ታሪክ በጦርነት የተሞላ ነው። ከጥንት ስልጣኔዎች ጀምሮ እስከ ዘመናዊው ጊዜ ድረስ፤ ግጭቶች የክልሉ የማያቋርጥ አካል ሆነዋል። ከሌሎች የዓለም ክፍሎች በተለየ፣ መካከለኛው ምስራቅ ለብዙ ዘመናት በተከታታይ እና በተለያዩ ደረጃዎች በጦርነት ውስጥ ቆይቷል። የጥንት ዘመን ጦርነቶች በግብፃውያን፣ በአሦራውያን፣ በባቢሎናውያን፣ በፋርሳውያን፣ በግሪኮች እና በሮማውያን ግዛቶች መካከል ለበላይነት የተካሄዱት ትግሎች ዋነኛ መድረክ ነበር። በመካከለኛው ዘመን ደግሞ የሃይማኖት ጦርነቶች (Crusades) እና የኦቶማን ግዛት መስፋፋት የዚህ አካባቢ የጦርነት መለያዎች ነበሩ። የሃይማኖት ብዝሃነትና የፖለቲካ ፍላጎቶች ተቀላቅለው ክልሉን ለእሳት ዳርገውታል። በ20ኛው ክፍለ ዘመን ደግሞ የነዳጅ ሀብት መገኘት ክልሉን የዓለም ኃያላን አገራት የፍላጎት ማዕከል አደረገው። የአውሮፓ ቅኝ ግዛት ቅርስ፣ የአረብ-እስራኤል ግጭት፣ የኢራቅ-ኢራን ጦርነት፣ የባህረ ሰላጤው ጦርነቶች፣ የአፍጋኒስታን እና የኢራቅ ወረራዎች እንዲሁም የቅርብ ጊዜዎቹ የሶሪያ እና የመን የእርስ በርስ ጦርነቶች ክልሉን በእሳት ነበልባል ውስጥ ዘፍቀውታል።
ይህ የጦርነት አዙሪት በበርካታ ምክንያቶች የተፈጠረ ነው፡- አንደኛ በነዳጅ የበለጸገ መሆኑ የዓለም ኃያላን አገራትን ፍላጎት ስቧል። ይህን ሀብት ለመቆጣጠር የሚደረገው ትግል ለበርካታ ጦርነቶች ዋና ምክንያት ሆኗል። ሁለተኛ የመካከለኛው ምስራቅ በአፍሪካ፣ በእስያ እና በአውሮፓ መካከል የመሬት ድልድይ በመሆኑ፣ የንግድ መስመሮች እና የጦር ኃይሎች እንቅስቃሴ ቁልፍ ማዕከል ነው። ሦስተኛ የበርካታ ሃይማኖቶች (ክርስትና፣ እስልምና፣ አይሁድ) እና የብዙ ብሔረሰቦች (አረቦች፣ ፋርሳውያን፣ ኩርዶች፣ አይሁድ) መኖሪያ በመሆኑ፤ እነዚህ ልዩነቶች ለውጥረቶችና ግጭቶች መሰረት ሆነዋል። አራተኛ፣ የውጭ ኃይሎች (የቀድሞ ቅኝ ገዥዎች እና የዘመናችን ኃያላን) በክልሉ የውስጥ ጉዳይ ጣልቃ መግባታቸው ግጭቶችን አባብሷል እናም አዲስ ውጥረቶችን ፈጥሯል።
በእርግጥም በምድር ላይ እንደ መካከለኛው ምስራቅ በየዘመናቱ፣ በተለያየ ምክንያት እና በከፍተኛ መጠን ጦርነት የተካሄደበት ሌላ አካባቢ የለም። ይህ ክልል በታሪክ፣ በሃይማኖት እና በሀብት የላቀ ቢሆንም የፖለቲካ አለመረጋጋት፣ የሃይማኖት ልዩነቶች እና የውጭ ጣልቃ ገብነት የጦርነት አውድማ አድርገውታል። የ"ምድር ጌጥ" መባሉ የሀብቱ እና የልዩነቱ ማሳያ ቢሆንም፣ የጦርነት አዙሪቱ ደግሞ የእርግማን ምልክት ሆኖበት ይገኛል። መካከለኛው ምስራቅ በውበቱና በሀብቱ የሚደንቅ፣ በታሪኩና በትንቢቱ የሚማርክ ቢሆንም የሰላም ዕጦት ፈተናው እጅግ ጥልቅ ነው።
