15/11/2024
Haala baramaa baadiyyaa Oromiyaa jijjiiruuf sababoota dirqisiisoo hedduutu jiru. Shimelis Abdisa Pirezidaantii Mootummaa Naannoo Oromiyaa.
Haaromee: Motora Cehumsa Baadiyyaa Oromiyaa
Dhiibbaalee adda addaatiin, baadiyyaaleen Oromiyaa gama hedduun magaalotarratti hirkachuuf kan saaxilamaniidha. Jiruufi jireenyi bu’uuraa magaalaa, baroota hedduuf baadiyyaa adiyyoomsuu irratti hundaa’ee ture har’as guutummaatti hinjijjiiramne. Hariiron tokko qorqee tokko ‘sooru’ kun, gara walitti dhufeenya gar-lameenuu fayyadamoo taasisutti cehuu qaba.
Ummanni keenya %78 jiraataa baadiyyaati; godaansi baadiyyaarra gara magaalatti taasifamu itti fufus, lakkoofsi ummata baadiyaa ammas dabalaa jira. Kunis gama tokkoon lafti baadiyyaa dhiphachaa, oomishtummaan isaa gadi bu’aafi mancaatiin qabeenya umamaa dabalaa akka dhufu taasisus xiyyeeffannoo barbaachisu hinarganne. Gama birootin, magaalonni keenya, godaantota baadiyyaa ogummaa carraa hojii magaalaatti argamu madaalu hinqabneen akka guutaman dirqisiisee jira.
Hanqinni bu’uuraalee misoomaa, dhiyeessii tajaajila hawaas-dinagdee adda addaa akkasumas sochiin dinagdee daangeffamaa, jiraattota baadiyyaa godaansa, hojii hiikuu, tajaajiloota hawaas-dingdeen ala ta’uu, jedhees hiyyummaafi boodatti hafummaaf saaxileera. Kun akkuma jirutti ta’ee, fedhiin bu’uuraalee misoomaa, tajaajila hawaas-dinagdee jiraattota baadiyyaa ariitiin dabaluu irratti argama. Gama birootin, qubsumni jiraattota baadiyyaa irra caalaan faffaca`aa ta’uun isaa, dhiyeessiifi dhaqqabummaa tajaajila hawaas-dinagdee baadiyyaa daran rakkisaa taasiseera.
Mootummaan Jijjiiramaa Naannoo Oromiyaa, rakkoolee hammaachaa dhufan kanniin hiikuu qofa osoo hintaane, baadiyyaa gara carraa motora cehumsa caasaa hawaas-dinagdee qabatamaatti ceesisuun akka danda’amu, kuni ta’uu dhabnaan, madda gaaga’amiinsa siyaas-dinagdee akkasumas hawaasummaatti kan ce’u ta’uu hubachuun sochiitti galeera.
Oomishtummaa lafaa dabaluu (dhiyeessii galtee qonnaa, tajaajila ogummaafi eegumsa naannawaa), ogummaa dagaagsuu (qonnaan bulaa hojii qonnaa aadaa irraa dhaale cinaatti ogummaa adda addaa horachiisuu), akkasumas qubsuma ummata baadiyyaa dhiyeessifi qaqqabummaa tajaajiloota hawaas-dinagdee mootummaan guutuu edu danquuf fala kaa’uf imaammata, tarsiimoo, karoorafi sagantaa cehumsa baadiyyaa qopheessee raawwitti galaa jira.
Haaluma kanaan, lafa teessuma mootummaa gandaa/araddaa, Adoolessa bara 2016 hojiitti galeefi argama Giddugala Guddina Baadiyyaa (GGB) cehumsi hawaas-dingdee baadiyyaa itti addeemsifamu ta’eefi moggaasa maqaa HAAROMEE jedhuu kennameef gandoota naannichaa hunda keessatti kan hundeeffaman ta’a.
Haaromeen Motora Cehumsa Baadiyyaa Oromiyaati.