07/02/2024
Bajarê Pîroz ê Karal-Supe li Perûyê, herî kêm 5000 salî ye. Di nav xwe de 6 pîramîd hene, ku mezintirîn ji wan 150x160 metre ye (nêzîkî 492x525 ling).
Karal-Supe, ku bi tenê wekî Karal jî tê zanîn, yek ji kevintirîn şaristaniyên naskirî yên Amerîkî ye, ku li Geliyê Supe li Perûya îroyîn e.
Ew ji ber ku beşek ji şaristaniya Norte çîko ye, civakek pêş-kolombiyayî ya tevlihev a ku di navbera sedsalên 30-an û 18-an BZ de geş bû, balkêş e. Ev yek Karal dibe yek ji kevintirîn navendên şaristaniyê li cîhanê, hemdema bilindbûna bajarvanî û dewletbûnê li Mezopotamya, Misir û Geliyê Indus.
Karal wekî bajarê herî kevnar ê Emerîkayê tê hesibandin, digel ku radyoya karbonê destnîşan d**e ku cîh di navbera 2600 BZ û 2000 BZ de dagir bûye.
Bajar ji ber plansaziya xweya bajarî ya sofîstîke û mîmariya abîdeya xwe tê zanîn, di nav de şeş avahiyên pîramîd ên mezin, deverên niştecîh, plazas, û amphitheater. Pîramîda herî mezin wekî Şaredarê Pirámide tê zanîn.
Şaristaniya Karal-Supe civakek tevlihev bû ku bi giranî li ser çandinî, masîvanî û bazirganiyê bû. Nebûna keleh û çekan di nav niştecihan û cîranan de bihevrejiyana aştiyane nîşan dide. Aboriya wan li ser çandina pembû (ji bo torên masîgiriyê), squash, fasulye û guava bû û bi herêmên dûr re bazirganiyê dikirin.
Xelkê Karal-Supe bi destkeftiyên girîng têne hesibandin, di nav de pêşkeftina quipu (pergalek têlên girêk ku ji bo tomarkirin û ragihandinê tê bikar anîn), zanîna pêşkeftî ya astronomî, û teknîkên endezyariya hîdrolîk ji bo avdanê. Naskirina wê wekî Mîrateya Cîhanî ya UNESCO girîngiya wê ya cîhanî wekî çandek diyar d**e.