25/10/2024
15 ka Qodob ee Deegaanka Soomaaligu u Gudbiyay Gudiga Wada Tashiga Qaran ee Ethiopia ee Hoos ku Qoran;
Ma yihiin Qodobadii Sal Dhigga u Noqon lahaa Xuquuqda Aas Aasiga ah ee Shacabka Somali State?
“Qodobada lagu soo uruuriyay Ajaandayaasha Wadatashiga Qaran ee soomaalidu gudbisay
1. Nooca Dawlada Dhexe ee Dalka
Nuxurka Dooda:
Iyada oo laga duulayo Hordhaca(preample) ka dastuurka dalka iyo qodobada dastuurka ee lama taab taanka ah sida: Qodobada: 8,39,46, 47 iyo qodobada kale ee la xidhiidha qowmiyadaha. Waxaa dooda kasoo baxday in federalismka qowmiga ah (Ethnic Federalism) uu yahay lama taabtaan.
2. Taariikhda Dalka Itoobiya
Nuxurka Dooda:
taariikhda dalka si ay u noqoto mid la wada leeyahay, qowmiyad kasta waa inay taariikhdeeda ay soo qorataa kadibna sidaa lagu jamciyo taariikhda dalka iyada oo lagu darayo taariikhdii Islaamka manhajka waxbarasho iyo madxafka qaranka.
3. Maamulka Khayraadka Dabiiciga ah
Nuxurka Dooda:
In dawlad deegaannadu damaanad dastuuri ah ay helaan si ay qayb xoogan uga qaataan kobaca dakhliga iyo saamiga khayraadka kasoo baxa deegaankooda sida hada uu yahay si ka fiican.
4. Dhaqaalaha Dalka
Nuxurka Dooda:
Dhaqaalaha waa in kabis gaara loo sameeyo deegaanada ay dib u rideen nidaamyadii boqortooyada ahaa, Dergiga iyo EPRDFba.
• In horumarka dhaqaale ee dalka loo sinaado xuquuqaha dastuuriga ah ee aanan helinna damaanad dastuuri ah loo helo.
5. Awood qaybsiga Dalka:
Nuxurka Dooda:
In awood qaybsiga dawladda dhexe ee dhanka matalaada shacabka, saaxadda siyaaaseed in sicadaalad ah loo qaybiyo.
In shaqaalaha heer federal dib u habayn lagu sameeyo silaga midaysanyahayna looga qaybgaliyo aqoonyahanka deegaanka.
In awood qaybsiga golaha federeshinka inaan lagu qaybinin tirade dadka ee lagu qabiyo qowmiyad ahaan si isla eg siloo helo matalaad sax ah oo loo dhanyahay.
6. Siyaasada Maamulka Dhulka
Nuxurka dooda:
In dhulka sida dastuurku dhigayo sidiisa lagu daayo oo ay tahay lama taabtaan.
7. Xidhiidhka Dawladaha Dariska ah
Nuxurka Dooda:
Dawladaha dariska ah inaan kuladhaqanno siyaasad daris -wanaag iyo dana-wadaag kusalaysan oo shacabkeenna u horseedaysa horumar iyo nabadgelyo.
8. Xornimada iyo Sinaan diimeed sugan:
• In sinaanta diimaha la ilaaliyo oo diin gaar ah aan lagu xadgudbin xillyada xaaladda degdega ah.
• In dastuurka aan lagu darin wax ka hor imanaya diinta Islaamka.
• In maxak**ada shareecada laga dhigo maxk**ad dastuuri ah oo madax banaan.
• In la aqoonsado manhajka, shahaadooyinka iyo cadeymaha ay bixiyaan madarasadaha iyo kuliyadaha islaamiga ah ee dalka iyo kuwa dibada.
9. Aqoonsiga Xuquuqqeed ee Xoolo-dhaqatada
Nuxurka Dooda:
Hab-dhaqanka dhaqaale ee xoolo-dhaqatadu kamid maha nidaamka dhaqaalaha dalka, xoolo-dhaqataduna ma helaan suuqgeyn sharci ah, daymaha bangiyadu bixiyaan sidaa awgeed waa in la aqoonsado xuquuqda xoolo-dhaqtada lana siiyo tixgalin gaar ah loona saameeyo suuqgeyn caalami ah iyada oo lagu xidhayo shirkado waaweyn oo iibsada siina iibiya xoolaha.
10. Calanka Qaranka
Nuxurka Dooda:
in calanka sidiisa lagu daayo.
11. Luuqadaha Shaqo ee Dawlada Dhexe
Nuxurka Dooda:
In luuqadaha shaqada ee dalka lagadhigo: Af-Soomali, Af Oromo, Amxaari, Af canfari iyo luuqada Tigrayga.
12. Tirsi taariikheedka dalka
Nuxurka Dooda:
Tirsi taariikheedka dalka ee hada la isticmaalo maadama uu salka kuhayo diinta Kiristaanka waa in lagu daro tirsi taariikheedka Islaamiga ah ee Hijra siloo sinaado.
13. Xuduuddaha Deegaanada dalka
Nuxurka dooda:
khilaafaadka deegaanada kajira waa in xal k**a dambays ah loo helo nabad waartana looga gaadho. Sida uu sharciga qabo khilaafaadka xuduudaha waa in lagu xalliyo sida dastuurka dalku qabo meelaha deegaannadu heshiis ku yihiina lagu saleeyo.
14. Tirakoobka Dalka
Nuxurka Dooda:
Nidaamka tirakoobka maadama haldhinac u janjeedho waa in tirokoobka dib loogu noqdo ilaa nidaam sax ah loo helayo si ay cadaalad u noqoto diinahaan iyo qowmiyad ahaanba.
In khariiarada google map ka kujirta oo meelo dhulka deegaanka Soomaalida kamida soo saaraya deegaano kale in nidaam sax loo helo maadama tirakoobkii beeraha iyo xoolaha uu hada socdo.
15. Shuruucda dalka
Wixii ka hooseeya dastuurka dalka waa in marka lasoo saarayo laga qaybgaliyo deegaanada.”
Dhammaad.
Buli Media TV
