ΔΩΜΑ

27/11/2025

Ο Ρετσόρι, τόσο με την «Ερμίνα στο Τσέρνοπολ», όσο και με τα βιβλία του «Αναμνήσεις ενός αντισημίτη» και «Τα περσινά χιόνια» (μια εξαιρετική τριλογία για την Μπουκοβίνα) δημιουργεί ένα ενδιάμεσο τόπο όπου οι μύθοι και τα πρόσωπα αμφιρρέπουν μεταξύ πραγματικότητας και επινόησης. Δεν έχουμε να κάνουμε με μια τυπική αυτοβιογραφία, αλλά με διήγηση που θολώνει τα όρια ανάμεσα στην αλήθεια και τη μυθοπλασία.

Από τα τρία προαναφερθέντα μυθιστορήματά του, σαφώς, το πιο φιλόδοξο είναι το «Μια ερμίνα στο Τσέρνοπολ». Και τούτο διότι φέρει ένα πλούσιο, πολλές φορές αντιφατικό υλικό, το οποίο όμως αποκτάει σφρίγος και δύναμη από τη γεμάτη γλώσσα του συγγραφέα. Θα μπορούσε να πει κανείς πως ο Ρετσόρι στέκεται στο ύψος ενός Μπροχ ή ενός Ναμπόκοφ, με τη στιλιστική επιδεξιότητα που δείχνει να κατέχει. (...)

*

Ο Διονύσης Μαρίνος γράφει στο Bookpress για το μυθιστόρημα του Γκρέγκορ Φον Ρετσόρι «Μια ερμίνα στο Τσέρνοπολ», σε μετάφραση Δέσποινας Κανελλοπούλου

https://bookpress.gr/kritikes/xeni-pezografia/24424-diavasame-to-flesh-tou-deivint-soloi-nees-ekdoxes-tis-arrenopotitas-i-pos-katoikoyme-se-ena-soma

#ΔΩΜΑ

Για το μυθιστόρημα του Γκρέγκορ φον Ρετσόρι (Gregor von Rezzori) «Μια ερμίνα στο Τσέρνοπολ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Δώμα). Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

25/11/2025

Η σχετικότητα των ηθικών κανόνων σε όλες τις όψεις του δημόσιου και ιδιωτικού βίου, ακόμα και στον «πνευματικό» χώρο των εκδοτών, εκφράζεται με εξίσου έκδηλο τρόπο σε αυτή την απρόσμενα πολύπλοκη νουβέλα που πραγματικά δεν αφήνει τίποτα όρθιο: από τον χώρο των σαλονιών και του δυτικού κόσμου –είναι σαφής η προτίμηση της Ντε Γουίτ προς την Ανατολή– έως αυτό των επαγγελματιών του βιβλίου, που στα μάτια της νοιάζονται μόνο για το χρήμα. Μιλάει, άλλωστε, από πρώτο χέρι, αφού η μεγάλη της κόντρα με τους εκδότες την οδήγησε σε απόπειρα αυτοκτονίας, μόνο που το μελό δεν ταίριαξε ποτέ στην ιδιοσυγκρασία και στα γραπτά της. Το βιβλίο «Οι Άγγλοι καταλαβαίνουν το μαλλί» είναι η εκδίκηση που κατάφερε να πάρει μέσω της λογοτεχνίας.

(...)

Πρόσφατα, μάλιστα, οι «New York Times» αφιέρωσαν ένα εκτενέστατο άρθρο στην απίστευτη ιστορία της Ντε Γουίτ· το κυρίαρχο ερώτημα ήταν αν το έργο της αφορά μια σπάνια ευφυΐα ή ένα διαταραγμένο μυαλό. Η (αποστομωτική) απάντηση μάλλον δίνεται μέσα από τις σελίδες του «Οι Άγγλοι καταλαβαίνουν το μαλλί», που είναι ταυτόχρονα και η «τέλεια εισαγωγή στις αναρχικές απολαύσεις της λογοτεχνίας της Ντε Γουίτ», όπως έγραψαν οι «Los Angeles Times», δηλαδή στο έργο μιας συγγραφέως που, όπως και η ηρωίδα της, ξέρει να παίρνει εκδίκηση, ακριβώς τη στιγμή που όλοι τη θεωρούν τελειωμένη.

*

Η Tina Mandilara γράφει στη LIFO για την Έλεν Ντε Γουίτ και τη νουβέλα «Οι Άγγλοι καταλαβαίνουν το μαλλί», σε μετάφραση Μαριλένας Καραμολέγκου

https://www.lifo.gr/culture/vivlio/i-elen-nte-goyit-egrapse-ton-teleytaio-samoyrai-hreiastike-25-hronia-gia-neo-tis

#ΔΩΜΑ

Η μυθιστορηματική περίπτωση της Ντε Γουίτ αποδεικνύει ότι οι καλοί συγγραφείς πάντα δικαιώνονται. Και το βιβλίο της «Οι Άγγλοι καταλαβαίνουν το μαλλί», τη σπάνια ε...

20/11/2025

Βιβλίο της εβδομάδας για τον ΑΘΗΝΑ 984 το «Μεσούγκα» του Ισαάκ Μπασέβις Σίνγκερ, σε μετάφραση Μαργαρίτας Ζαχαριάδου

«Αδυσώπητα απολαυστική, σπαρακτικά αστεία και μελαγχολική συνάμα γραφή».

https://athina984.gr/2025/11/17/mesoygka-toy-isaak-mpasevis-singker/

#ΔΩΜΑ

«Ποιος ξέρει τι θέλει ο Θεός; Πάντως κάτι πρέπει να θέλει (σ. 151)». Ο πενηντάρης Άαρον, συγγραφέας και δημοσιογράφος στα γίντις, ξαναβρίσκει μετά από χρόνια τον φίλο τ....

19/11/2025

Διότι, όπως το έθεσε ο Ναστάζε: «Η ψυχρότητα της καρδιάς πρέπει να συνοδεύεται κι από χαρακτήρα. Τότε υποδηλώνει μια μορφή ύπαρξης την οποία οφείλουμε να εκτιμήσουμε, διότι, πέραν τού ότι είναι βιολογικά ορθή —η φύση είναι αδυσώπητη—, συνάδει και με τον βασικότερο και πιο σοφό κανόνα της συνύπαρξης με τους άλλους: η προσοχή που εισπράττει καθείς από τους συν­ανθρώπους του είναι ευθέως ανάλογη της περιφρόνησης που τους δείχνει. Αλλά η ψυχρότητα της καρδιάς χωρίς χαρακτήρα, αυτή που φτάνει δηλαδή μέχρις ενός σημείου, και κατά τ’ άλλα συνοδεύεται από υπερβάλλοντα συναισθηματισμό —καθώς και από ευπείθεια απέναντι σε συμβατικούς θεσμούς και ιδέες, και από μια ροπή προς τα μεγάλα λόγια και το μελόδραμα—, αποτελεί το δίχως άλλο ίδιον των Γερμανών».

σελ. 106

Γκρέγκορ φον Ρετσόρι
ΜΙΑ ΕΡΜΙΝΑ ΣΤΟ ΤΣΕΡΝΟΠΟΛ

μετάφραση: Δέσποινα Κανελλοπούλου

#ΔΩΜΑ

18/11/2025

Η δυναμική που αναπτύσσουν μεταξύ τους οι ήρωες του Σίνγκερ, οι σπαρταριστοί διάλογοι και το παράλογο των σχέσεών τους, αντικατοπτρίζουν το ίδιο το παράλογο της ζωής και την προσπάθεια να δώσουν νόημα σε αυτή. Η «Μεσούγκα» δεν είναι χαρακτηριστικό των ηρώων, αλλά λειτουργεί ως μέσο ανάδειξης της ψυχικής κατάστασης των ανθρώπων μετά από καταστροφές τέτοιου μεγέθους όπως υπήρξε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Παρ’ όλα αυτά, το χιούμορ που αναδύεται από τους ζωντανούς διαλόγους του βιβλίου, οι πολλές αναφορές στα γίντις και η μουσικότητα που αυτές προσδίδουν στο κείμενο, όσο και η απρόβλεπτη έκβαση των σχέσεων των ηρώων, μεταφέρουν στους αναγνώστες ένα ελπιδοφόρο μήνυμα, παρά το αρχικό σκοτεινό υπόβαθρο της ιστορίας.

*

Η τρέλα της επιβίωσης - Η Ρίτα Μπαούση γράφει στον Ελεύθερο Τύπο για το «Μεσούγκα» του Ισαάκ Μπασέβις Σίνγκερ, σε μετάφραση Μαργαρίτας Ζαχαριάδου

#ΔΩΜΑ

13/11/2025

— Ι —
ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΤΣΕΡΝΟΠΟΛ

Αν μου ζητούσατε να σας περιγράψω, ευσύνοπτα και κατανοητά, με λέξεις μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού, για ποιο λόγο υπερείχε το Τσέρνοπολ έναντι των άλλων πόλεων αυτού του κόσμου, θα σας έλεγα: στο Τσέρνοπολ η ευτέλεια δεν ήτανε ντροπή.

Στην πόλη υπήρχαν και πλούσιοι και φτωχοί, όπως παντού. Κι οι πλούσιοι δεν ήταν ούτε πιο πλούσιοι ούτε πιο εκλεπτυσμένοι ούτε πιο σκληρόκαρδοι ούτε καθ’ οιονδήποτε άλλο τρόπο διαφορετικοί απ’ ό,τι αλλού. Οι φτωχοί όμως είχαν μια φτώχεια που για εσάς, τα ευτυχή τέκνα μιας κοινωνίας με στοιχειώδεις συνθήκες υγιεινής, θα ήταν πέρα ώς πέρα αδιανόη­τη. Υπήρχαν ζητιάνοι —ορδές ζητιάνων— που οι αποχρώσεις των αποστημάτων και της σήψης τους θ’ άφηναν άφωνο μέχρι κι έναν Ματ­τίας Γκρύνεβαλντ, που οι παραμορφώσεις και οι αναπη­ρίες τους θα προξενούσαν κρίση ταυτότητας ακόμα και σ’ έναν Ιερώνυμο Μπος· κι όπως ανέφερα, κυκλοφορούσαν σε μπουλούκια — ή, μάλλον, σέρνονταν, κυλιόντουσαν, μπουσουλούσαν και σε περι­κύκλωναν, γαντζώνονταν και κρεμιούν­ταν πάνω σου, θαρρείς για να σε τραβήξουν κι εσένα στη βρωμερή, ψειριασμένη τους χαμέρ­πεια· σαν να είχες πατήσει κατά λάθος τη φωλιά τους και να ξεχύνονταν από εκεί μέσα στρατιές ολόκληρες. Το θέαμά τους, ασφαλώς, δεν μας ήταν ευχάριστο. Αλλά συγχρόνως σ’ ολόκληρο το Τσέρνοπολ δεν υπήρχε ψυχή που να συγκινείται τόσο ώστε να κάνει κάτι γι’ αυτούς — είτε με την έννοια του «υπέρ τους» είτε με την έννοια του «εναντίον τους» — τα όρια είναι έτσι κι αλλιώς δυσδιάκριτα.

Αντιθέτως. Αν κάποιος μάς στερούσε αυτό το καθημερινό θέαμα, θα νιώθαμε πως κάτι μας λείπει. Ήταν ένα πράγμα ενταγμένο, με μια μεσαιωνική έννοια, στην εικόνα του κόσμου, αλλά ενός κόσμου στον οποίο ο Θεός δεν παίζει —μπαίνω στον πειρασμό να προσθέσω εδώ ένα «απλώς»— το ρόλο του μειλίχιου Δημιουργού. Έτσι, για μας ήταν απολύτως αυτονόητο πως, εφόσον δεν καταφέρναμε να αποτραβηχτούμε εγκαίρως ώστε να τους αποφύγουμε, θ’ αρχίζαμε να κλωτσάμε χωρίς έλεος κολοβά μέλη και σακατεμένα, δύσοσμα κορμιά — ή, τέλος πάν­των, κι αν δεν ήταν αυτονόητο, ήταν σαφώς πιο κοινή πρακτική από ό,τι η λήψη οποιουδήποτε γενικευμένου μέτρου προς όφελός τους, στο όνομα του ανθρωπισμού, ή έστω της ανθρωπιάς. Στο Τσέρνοπολ, οι αισθητικής φύσεως προβληματισμοί καταλάμβαναν την απολύτως τελευταία θέση.

(...)

Ολόκληρο το πρώτο κεφάλαιο:
https://www.domabooks.gr/r/et5

Μια ερμίνα στο Τσέρνοπολ, Γκρέγκορ Φον Ρετσόρι

μετάφραση: Δέσποινα Κανελλοπούλου

#ΔΩΜΑ

11/11/2025

Κυκλοφορεί αύριο:

Ο Μεγάλος Πόλεμος έχει τελειώσει, και το Τσέρνοπολ έχει περάσει από την ηττημένη Αυστροουγγαρία στο βασίλειο της Ρουμανίας. Στους δρόμους αυτής της Βαβέλ, όπου η Ιστορία έχει ξεβράσει γλώσσες, φυλές και θρησκείες, μόνη αξία είναι η επιβίωση, και μόνη τέχνη η κοροϊδία. Στο Τσέρνοπολ τα πάντα επιτρέπονται — όλα, εκτός από τη σοβαρότητα.

Πόσο μπορεί ν’ αντέξει μια τέτοια πόλη την άκαμπτη φιλοτιμία του επίλαρχου Τίλντυ, του «Γερμανού», όπως τον αποκαλούν σκωπτικά στο Τσέρνοπολ; Kωμικοτραγικό απομεινάρι ενός κόσμου που δεν ξέρει ότι έχει πεθάνει, ο Τίλντυ και η θιγμένη του αξιοπρέπεια θα γίνουν αφορμή μιας σύγκρουσης όλων με όλους.

Μέσα από το βλέμμα ενός παιδιού που μεγαλώνει κι αλλάζει μαζί με τον τόπο και την εποχή του, ο Ρετσόρι αναπλάθει με στοχαστική ευθυμία έναν κόσμο «βαλκανικό», ρευστό και άναρχο, όπου η ζωή κοχλάζει σε όλη της την ευτέλεια.

Γκρέγκορ φον Ρετσόρι
ΜΙΑ ΕΡΜΙΝΑ ΣΤΟ ΤΣΕΡΝΟΠΟΛ
Μετάφραση: Δέσποινα Κανελλοπούλου

*

«Ένα αριστούργημα»
The New York Times

«Ασύλληπτα ευφυές, με ένα χιούμορ που φτάνει βαθιά στο σκοτάδι των πραγμάτων»
Daniel Kehlmann

«Ένα θαυμάσιο βιβλίο — κυριολεκτικά, ένα βιβλίο γεμάτο θαύματα. Το Μια ερμίνα στο Τσέρνοπολ μπορεί πλέον να πάρει τη θέση του στο ράφι πλάι στο Τενεκεδένιο ταμπούρλο και τα Εκατό χρόνια μοναξιά»
John Banville

«Όποιος αναγνώστης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας δεν έχει διαβάσει Ρετσόρι έχει διαπράξει το αδιανόητο. Εδώ έχουμε τον σπάνιο συγγραφέα που γράφει με απαράμιλλη ομορφιά και μαστοριά, δοξάζοντας παράλληλα τις χαρές της ζωής»
Gary Shteyngart

«Ο Ρετσόρι είναι ο πρόδρομος αυτού στο οποίο μεταμορφώνεται ο δυτικός κόσμος και που μόλις τώρα αρχίζει να βιώνει»
Claudio Magris

#ΔΩΜΑ

10/11/2025

Πήγαμε στο εστιατόριο. Η maman έδειχνε βαρύθυμη καθώς διέτρεχε τον κατάλογο με τα κρασιά· βέβαια, πάντα είχε σοβαρό ύφος όταν παράγγελνε κρασί.

Όταν ήρθε το κρασί και τα ορεκτικά, άρχισε να μιλάει λιγάκι. Οι Γάλλοι καταλαβαίνουν το κρασί, το τυρί, το ψωμί.
Οι Βέλγοι καταλαβαίνουν τη σοκολάτα.
Οι Ιταλοί καταλαβαίνουν τον καφέ και το παγωτό.
Οι Γερμανοί καταλαβαίνουν τι θα πει να είσαι ακριβής, και καταλαβαίνουν τα μηχανήματα. (Η ίδια διέθετε μάλιστα μία Porsche στο Παρίσι).
Οι Ελβετοί καταλαβαίνουν τι θα πει διακριτικότητα.
Οι Άραβες καταλαβαίνουν τι θα πει τιμή, έννοια που εμπεριέχει τη γενναιοδωρία και τη φιλοξενία.

Όταν αναφέρομαι σε αυτά τα είδη κατανόησης, δεν εννοώ πως απαντούν σε κάθε άτομο ενός έθνους ή μιας κουλτούρας. Αναφέρομαι σε αυτό που στη Γαλλία το αντιμετωπίζουν με τόση σοβαρότητα, στο terroir, στη σημασία ενός συγκεκριμένου χώματος σε συνδυασμό με το νερό, τον ήλιο, τη μορφολογία του εδάφους, και στο πώς όλα αυτά μαζί επηρεάζουν τον καρπό του σταφυλιού. Στο πώς αυτό επηρεάζει τις αποφάσεις που πρέπει να πάρει κανείς για την ποικιλία του σταφυλιού που θα καλλιεργηθεί στον εκάστοτε τόπο. Αυτό το βλέπουμε αντίστοιχα και στα τυριά· την επίδραση που έχει το χορτάρι, το νερό, η ράτσα της αγελάδας στο γάλα και, κατ’ επέκταση, στα είδη των τυριών που μπορούν να παραχθούν. Συγκεκριμένες δεξιότητες μοιάζει να ανθίζουν σε συγκεκριμένους κοινωνικούς συνδυασμούς. Ποιος μπορεί να εξηγήσει γιατί ένας Άγγλος ράφτης ξέρει πώς να μεταχειριστεί το σκωτσέζικο τουίντ; Εάν του εξηγήσεις τι θέλεις, εκείνος θα μπορέσει να σε καταλάβει.

Επομένως, εάν συναλλάσσεσαι με έναν Άραβα, τότε, ναι, φυσικά και μπορείς να αρχίσεις μαζί του τα παζάρια, αν απλώς ενδιαφέρεσαι να αγοράσεις ένα ζευγάρι πέρδικες στον δρόμο. Εάν όμως πρόκειται για κάποιο σημαντικό ζήτημα, τότε μπορεί να χρειαστεί να περάσεις μαζί του πολλές ώρες πίνοντας τσάι με μέντα και συζητώντας για τελείως άλλα πράγματα. Περιμένεις μέχρι να μπορέσει ο καθένας σας να πάρει μια απόφαση σχετικά με το κατά πόσο συναλλάσσεται με άτομο άξιο εμπιστοσύνης. Εάν δεν υπάρχει εμπιστοσύνη, τότε μια υπογραφή σε ένα φύλλο χαρτί δεν έχει κανένα νόημα. Αυτό οι Άραβες το καταλαβαίνουν.

Εάν συναλλάσσεσαι με ανθρώπους που αυτό δεν το καταλαβαίνουν, τότε πρέπει να είσαι πολύ προσεκτική τι είναι γραμμένο πάνω σε ένα φύλλο χαρτί.

Είπα πως θα είμαι πολύ προσεκτική. Ρώτησα αν θα μπορούσαμε να πάμε για ιππασία στο Χάυντ Παρκ. Ρώτησα αν γινόταν να παίξουμε μπριτζ στο Chelsea Bridge Club. Ρώτησα αν μπορούσαμε να ακούσουμε τον Βενγκέροφ, που είχε συναυλία στο Barbican. Η μητέρα είπε πως όλα αυτά μπορούσαν, φυσικά, να κανονιστούν.

Το επόμενο πρωί είχε εξαφανιστεί.

*
Έλεν Ντε Γουίτ
ΟΙ ΑΓΓΛΟΙ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΟΥΝ ΤΟ ΜΑΛΛΙ

φωτογραφία: Mustafah Abdulaziz, The New York Times

#ΔΩΜΑ

07/11/2025

Wayne Thiebaud, 'Lipstick and Compact', 1965

06/11/2025

Πέρυσι συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου τσέχου συγγραφέα και είναι αδύνατον να πει κανείς ποιο από τα έργα του είναι το σημαντικότερο. Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι η Μεταμόρφωση είναι ένα αριστούργημα και πως και μόνο αυτή να μας είχε αφήσει, ο Κάφκα θα αρκούσε για να πάρει τη θέση του στους μείζονες πεζογράφους του 20ού αιώνα.

Η Μεταμόρφωση μεταφράστηκε αρκετές φορές στη γλώσσα μας. Η Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, που τη μετέφρασε και πριν από 30 χρόνια, τη μετέφρασε εκ νέου, αποδεικνύοντας τη διά βίου, θα έλεγα, σχέση της με το καφκικό έργο.

Βιβλίο έκτακτης οικονομίας, με γλώσσα απόλυτης φυσικότητας παρά την ιδιαιτερότητα του θέματός του, κρατά τον αναγνώστη καθηλωμένο από την πρώτη έως την τελευταία σελίδα, αρχίζοντας με μια πρόταση που έχει μείνει στην ιστορία της λογοτεχνίας του 20ού αιώνα – αλλά και πέραν αυτού: «Ενα πρωί ο Γκρέγκορ Σάμσα ξύπνησε στο κρεβάτι του μετά από ανήσυχα όνειρα μεταμορφωμένος σε ένα τερατώδες έντομο».

*

Ο άνθρωπος που ξύπνησε σκαθάρι - Ο Αναστάσης Βιστωνίτης γράφει στο Βήμα για τη «Μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα, σε μετάφραση Μαργαρίτας Ζαχαριάδου

https://www.tovima.gr/print/books-ideas/apo-anthropos-skathari/

#ΔΩΜΑ