
19/08/2025
Έφυγε από τη ζωή ο σπουδαίος φιλόσοφος Ευτύχης Μπιτσάκης στην ηλικία των 98 ετών.
Μεγάλος δάσκαλος που πρόσφερε πολλά σε όσους είχαν την τύχη να τον ακούσουν μέσα από τα βιβλία του, τις διαλέξεις του, τις δημόσιες παρεμβάσεις του, το περιοδικό Ουτοπία το οποίο διηύθυνε επί σειρά ετών.
Σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από την υποστροφή και το κλείσιμο του κύκλου των χειραφετητικών εγχειρημάτων του 20ού αιώνα, ο Μπιτσάκης αναμετρήθηκε με την ανάγκη μιας κριτικής πρόσληψης των μορφών και των σχημάτων που συνόδευσαν αυτά τα εγχειρήματα. Παρότι αντιλαμβανόταν τις ανεπάρκειες του κεκτημένης θεωρίας του μαρξισμού, η προσήλωσή του στον άνθρωπο και στην απελευθέρωσή του από τις αλλοτριώσεις του τον έκανε να μένει σταθερά προσηλωμένος στην ανάπτυξη της επαναστατικής θεωρίας, μιας θεωρίας που αρνιόταν να παραμένει δέσμια στον περίκλειστο κόσμο του κεφαλαίου.
Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη φιλοσοφία της φυσικής, με τις φιλοσοφικές προϋποθέσεις των φυσικών θεωριών, αλλά και με την πρόσληψη των φιλοσοφικών εννοιών από τη φυσική. Αναδεικνύοντας τη στρεβλή χρήση τέτοιων εννοιών, απέρριψε πολλές από τις επικρατούσες θέσεις τόσο της φιλοσοφίας (π.χ. τις θέσεις του θετικισμού για τη γνώση) όσο και της φυσικής (π.χ. τη θέση περί Μεγάλης Έκρηξης) σε καιρούς που κάτι τέτοιο ήταν ιδιαιτέρως αντιδημοφιλές.
Με τη γνώση και την ευρυμάθεια ενός σύγχρονου εγκυκλοπαιδιστή, ο Μπιτσάκης ασχολήθηκε με τη φιλοσοφία των επιστημών, την πολιτική φιλοσοφία, τη γνωσιοθεωρία, την ανθρωπολογία, την ηθική, πάντα με γνώμονα τη θεμελίωση μιας έλλογης διεκδίκησης ενός κόσμου πέραν του καπιταλισμού, τη θεμελίωση ενός σύγχρονου προτάγματος για έναν μαχόμενο ανθρωπισμό.
Είχαμε την τιμή να εκδώσουμε το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο “Για μια εγκόσμια ηθική”, ένα έργο που αντιλαμβανόμαστε ως βαριά κληρονομιά και παρακαταθήκη για τη στάση ενός μαχόμενου ανθρώπου σε μια εποχή κυριαρχίας της ιδιώτευσης και του ατομισμού. Με συγκίνηση παραθέτουμε ένα απόσπασμα από τον πρόλογο που έγραψε στο βιβλίο:
«Απέναντι στο γεγονός του εφήμερου της προσωπικής μας ύπαρξης, άρα της μοναδικότητας και της απόλυτης αξίας της, αναζητούμε το πώς η ατομική ζωή από δυνάμει αξία θα γίνει ενεργεία αξία. Η μόνη λύση θα μπορούσε να αναζητηθεί σε μία εναρμονισμένη και πλούσια κοινωνική ζωή, που θα συνιστά τη βάση της πληρότητας κάθε ξεχωριστού ατόμου. [...] Ο προοδευτικός άνθρωπος έχει συνείδηση της πρόσκαιρης ύπαρξής του, αλλά μέσα στη δημιουργική πράξη συμφιλιώνεται με την έννοια του πεπερασμένου. [...] Και, παρόλη την υπέρβαση της πρόσκαιρης ατομικότητας μέσα στο κοινωνικό έργο, το δράμα του θανάτου θα ανασύρει πάντα στο πεδίο της συνείδησης τα οριακά ερωτήματα για τη ζωή, αν όχι τον φόβο και την απελπισία. Μια ζωή δημιουργική και πλήρης βοηθά στη νηφάλια αντιμετώπιση του τέλους. Μπορεί ο ποιητής-αγωνιστής να λέει για το κόμμα του: “Με έκανες άφθαρτο, γιατί με σένα δεν τελειώνει ποτέ η ζωή μου” (Pablo Neruda)∙ κι ωστόσο η ζωή τελειώνει, έστω κι αν το έργο του ατόμου συνεχίζεται μέσα στη ζωή των επόμενων γενεών.» («Για μια εγκόσμια ηθική», εκδόσεις Α/συνέχεια, σ. 9-10)
19 Αυγούστου 2025
Εκδόσεις Α/συνέχεια