BharatSandesh

26/11/2025

At least eight United Nations Special Rapporteurs on Monday expressed alarm, claiming that serious human rights violations were committed by Indian authorities in Kashmir following the 22 April 2025 deadly attack in Pahalgam.

The Caravan had published a report in June 2025 on Custodial killings, detentions and demolitions haunt a mourning Kashmir. had reported:
https://caravanmagazine.in/crime/pahalgam-attack-kashmir-custodial-killings-detentions-demolitions-bandipora-kupwara
Subscribe and read these stories
The Caravan Magazine

Security forces detained thousands, blew up the homes of innocents and killed those in custody as Kashmir mourned its biggest targeted attack against tourists.

23/11/2025

ਖਿੜਿਆ ਫੁੱਲ ਗੁਲਾਬ ਦਾ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਪੰਜਾਬ ਦਾ !!!
ਇਹ ਸੁਪਨਾ ਹੀ ਨਾ ਰਹਿ ਜਾਵੇ……

Anticipation of Big change in status of Chandigarh:-

The Central Government is bringing the politically sensitive Constitution 131st Amendment Bill, which seeks to bring the Union Territory of Chandigarh under Article 240 of the Constitution, like several other UTs.
Chandigarh is currently administered by the Punjab Governor, but with the new law, it is likely to be administered by an independent administrator. Let’s see how the things turn out.

18/11/2025

ਗੁਰੂ ਕੇ ਬਾਗ ਮੋਰਚੇ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥ…..

17 ਨਵੰਬਰ 1922 ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਇੱਕ ਰਿਟਾਇਰਡ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਨੇ ਮਹੰਤ ਸੁੰਦਰ ਦਾਸ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਕੇ ਬਾਗ਼ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਲੀਜ਼'ਤੇ ਖਰੀਦ ਕੇ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਚ ਜਾਣ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਕੇ ਬਾਗ਼ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਹੋ ਗਈ:
ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜਗਬੀਰ ( ਡਾ.)
17 ਨਵੰਬਰ 1922 ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਇੱਕ ਰਿਟਾਇਰਡ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਨੇ ਮਹੰਤ ਸੁੰਦਰ ਦਾਸ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਕੇ ਬਾਗ਼ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ 524 ਕਨਾਲ ਦਾ ਹਿਸਾ ਅਤੇ 12 ਮਰਲੇ ਲੀਜ਼ ਜ਼ਮੀਨ ਲੀਜ਼'ਤੇ ਖਰੀਦ ਲਏ ਅਤੇ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਚ ਜਾਣ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ,ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਗੁਰੂ ਕੇ ਬਾਗ਼ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਹੋ ਗਈ:
8 ਅਗਸਤ 1922 ਵਾਲੇ ਦਿਨ "ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ" ਮੋਰਚੇ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੱਝਾ ਸੀ।
ਗੁਰੂ ਕੇ ਬਾਗ਼ ਦਾ ਮੋਰਚਾ, ਸਾਲ 1920 ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚੋਂ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਕ ਪ੍ਰਮੁਖ ਮੋਰਚੇ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ ਦੇ ਹਿਸੇ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ 20 ਕੁ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ' ਤੇ , ਪਿੰਡ ਘੁੱਕੇਵਾਲੀ ਵਿੱਖੇ "ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ਼" ਦੇ ਮੁਕਾਮ ' ਤੇ ਦੋ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬਾਨ ਹਨ , ਪਹਿਲਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ , ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਪਾਵਨ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ਹੀਦ ਪਿਤਾ ਸਾਲ 1585 ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇਥੇ ਆਏ ਸਨ। ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ਹੀਦ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਪਾਵਨ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਾਲ 1664 ਦੌਰਾਨ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਇੱਥੇ ਆਏ ਸਨ। ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਦੇ ਇਹ ਦੋਨੋ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਸਥਾਨ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਹੀ ਥੋੜੀ ਵਿੱਥ 'ਤੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ । ਦੂਸਰੇ ਵਾਲਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ, ਬਾਗ਼ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਉਪਰ ਹੋਣ ਕਾਰਣ , "ਗੁਰੂ ਕੇ ਬਾਗ" ਦੇ ਨਾਲ ਇਸਦਾ ਨਾਮਕਰਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਬਾਕੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ ਵਾਂਗ , ਇਹਨਾਂ ਦੋਵੇਂ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬਾਨਾਂ, ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦਾ ਕੰਮ ਉਦਾਸੀ ਸਿੱਖ ਮਹੰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀ । ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਮਿਸਲਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਮ ਅਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜਗੀਰਾਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਥੇ ਸ਼ਰਧਾ ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਦਿੱਤੇ ਚੜ੍ਹਾਵਿਆਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹੰਤਾਂ ਨੂੰ ਇਆਸ਼ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਵਿਲਾਸਤਾ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਹੀ ਗਿਆ ਸੀ ।
1921 ਵਿਚ ਇਕ ਸੁੰਦਰ ਦਾਸ ਨਾਂ ਦਾ ਉਦਾਸੀ ਮਹੰਤ "ਗੁਰੂ ਕੇ ਬਾਗ਼" ਦਾ ਮਹੰਤ ਸੀ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘਟੀਆ ਆਚਰਨ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸੀ ਪਰ ਗੋਰੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸ਼ਹਿ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰਨ ਕੌੜਾ ਘੁੱਟ ਪੀਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਸੀ।ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮਹੰਤ ਨਰੈਣੂ ਇਸ ਦਾ ਲੰਗੋਟੀਆ ਯਾਰ ਸੀ।
20 ਫਰਵਰੀ 1920 ਨੂੰ ਵਾਪਰੇ ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਖ਼ੂਨੀ ਸਾਕੇ ਮਗਰੋਂ ਇਹ ਮਹੰਤ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੀ ਸ਼ਹਿ ’ਤੇ 8 ਅਗਸਤ 1922 ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਗੁਰੂ ਕੇ ਲੰਗਰ ਦੇ ਲਈ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਲਣ ਲਈ ਲੱਕੜਾਂ ਕੱਟਣ ਗਏ, ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ, ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੈਸ਼ਨ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਛੇ-ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਜਗ੍ਹਾ ਤੋਂ ਲੰਗਰ ਦੇ ਬਾਲਣ ਲਈ ਲੱਕੜਾਂ ਕੱਟੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਉਹ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਮਹੰਤ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਲਕੀਅਤ ਸਮਝ ਬੈਠੇ ਸਨ।
ਇੰਜ ਇਹ ਮਹੰਤ ਵੈਸੇ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਜ਼ੁੰਮੇ- ਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਠੀਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਸਨ ਨਿਭਾਅ ਰਹੇ। ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਆਮਦਨ ਦਾ ਆਪਣੀ ਨਿਜੀ ਇਆਸ਼ੀ ਦੇ ਲਈ ਦੁਰਉਪਯੋਗ ਕਰਦੇ ਸਨ।ਸੰਗਤ ਦੇ ਚੜ੍ਹਾਵੇ ਦੀ ਮਾਇਆ ਦੇ ਧਾਨੱ ਦੇ ਨਾਲ ਵਿਲਾਸਤਾ ਭਰਪੂਰ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ।
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਤਹਿਤ ਸੁਧਾਰਵਾਦੀ ਗੁਰੂਸਿੱਖਾਂ ਵਲੋਂ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠ ਲੈਣ ਦੇ ਲਈ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। ਮਹੰਤ ਸੁੰਦਰ ਦਾਸ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ ਸੋ, 31 ਜਨਵਰੀ 1921 ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਮਹੰਤ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕ ਚਾਲ ਚਲਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ‘ ਤੇ ਇਕ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹੋਇਆਂ,ਇਕ ਸਮਝੌਤੇ ' ਤੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਕੀਤੇ ਕਿ ਉਹ ਨਵੀਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕ ਕੇ ਸਿੰਘ ਸਜੇ ਗਾ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਗਿਆਰ੍ਹਾਂ ਮੈਂਬਰੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੇਖੇ ਗਾ। ਪਰ ਇਸਨੇ ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਇਕ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ , ਭਾਵੇਂ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਸਪੁਰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ , ਪਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਾਲ ਲਗਦੀ ਜ਼ਮੀਨ , ਜਿਸਨੂੰ "ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ਼" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਇਸਦੀ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਸੰਪਤੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ । ਇਸੇ ਕਰ ਕੇ ਇਸਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚੋਂ ਲੰਗਰ ਲਈ ਲੱਕੜੀਆਂ ਕੱਟਣ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੇ ਲਈ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਗੋਰੀ ਹਕੂਮਤ ਦੀ ਸ਼ੈਹ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ , ਮਹੰਤ ਦੀ ਪਿੱਠ ' ਤੇ ਸੀ।
ਸੋ 8 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤੇ ਪੰਜ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ 9 ਅਗਸਤ 1922 ਵਾਲੇ ਦਿਨ, ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ।
ਇਸ ਨਾਜਾਇਜ ਕਾਰਵਾਈ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਭੜਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅੱਜ ਤੋਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਪੰਜ ਪੰਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਜਥੇ ‘ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ਼’ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਜਾਣ ਗੇ ਅਤੇ ਦਰਖ਼ਤਾਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਤੋਂ ਲੱਕੜੀਆਂ ਕੱਟਣ ਗੇ ਅਤੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀਆਂ ਦੇਣ ਗੇ।
ਇੰਜ 22 ਅਗਸਤ ਤੋਂ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਜਥਿਆਂ ਨੂੰ ਚੋਰੀ , ਦੰਗਾ ਅਤੇ ਅਪਰਾਧਕ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਹੇਠਾਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ।ਇੰਜ ਇਕ ਕਿਸਮ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਰੋਜ਼ ਦੀਆਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਹੁਲਾਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿੱਖ ਇਸ ਵਿਦਰੋਹ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ।
25 ਅਗਸਤ ਨੂੰ , ਮੱਸਿਆ ਵਾਲਾ ਦਿਨ ਸੀ ਅਤੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਏਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਐਡੀਸ਼ਨਲ ਸੁਪਰੀਟੈਂਡੈਂਟ ਆਫ਼ ਪੁਲਿਸ , ਐਸ.ਜੀ.ਐਮ. ਬੈੱਟੀ ਨੂੰ ਇਸ ਭੀੜ ਨੂੰ ਤਿੱਤਰ-ਬਿੱਤਰ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਲਾਠੀਚਾਰਜ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦੇਣਾ ਪਿਆ ਸੀ ।
ਗੋਰੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਜ਼ੁਲਮ ਵਧਦੇ ਗਏ, ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਵੀ ਵੱਧਦਾ ਗਿਆ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਜਥਿਆਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ।
26 ਅਗਸਤ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਅੱਠ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਮੈਬਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦੇ ਵਾਰੰਟ ਜ਼ਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੇ । ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਰਦਾਰ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਸਮੁੰਦਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਹੇਠ ਇੱਕ ਐਕਸ਼ਨ ਕਮੇਟੀ ਬਣਾਈ ਗਈ ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਮੋਰਚੇ ਨੂੰ ਅਕਾਲੀ ਮੋਰਚਾ ਐਲਾਨ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਇਸ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ੁੰਮੇਵਾਰੀ ਲੈ ਲਈ ।
ਗੋਰੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ "ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ਼" ਵਿਖੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਸੜਕ ‘ ਤੇ ਜਗ੍ਹਾ ਜਗ੍ਹਾ ਪੁਲਿਸ ਚੌਂਕੀਆਂ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ । ਫੇਰ ਵੀ ਕਾਲੀਆਂ ਦਸਤਾਰਾਂ ਸਜਾ ਕੇ ਅਕਾਲੀਆਂ ਦੇ ਜਥੇ ਪਵਿੱਤਰ ਬਾਣੀ ਦਾ ਗਾਇਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਉਸ ਅਸਥਾਨ ‘ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਰਹੇ ਸਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਕੇ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਵੱਲੋਂ ਬੜੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਦੇ ਨਾਲ ਉਦੋਂ ਤਕ ਮਾਰਿਆ ਕੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਜਦੋਂ ਤਕ ਉਹ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਡਿੱਗ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੇ ਸਨ । ਇਹ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ।
ਇਸ ਬਾਰੇ ਇਕ ਅਮਰੀਕੀ ਫ਼ਿਲਮਕਾਰ ਏ.ਐਲ. ਵਰਗਿਸ ( A.L.Verges ) ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਤੇ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ' ਤੇ ਇਕ ਫ਼ਿਲਮ ਬਣਾਈ ਜੋਕੇ ਐਕਸਕਲੁਸਿਵ ਪਿਕਚਰ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆਜ਼ ਮਾਰਟੀਡਮ ( Enclusive Picture of India' s Martyrdom ) ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ।
ਅੰਗਰੇਜ਼ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਸੀ.ਐਫ਼. ਐਡਰਿਊਜ਼ ਜਦੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਕੇ ਬਾਗ਼ ਵਿਖੇ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜੋ ਵੇਖਿਆ,ਉਸ ਉਪਰ ਉਸਨੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕੇ ਇੰਜ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਾਜ਼ਾਰਾਂ ਈਸਾ ਮਸੀਹਿਆਂ ‘ ਤੇ ਅਤਿਆਚਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ।ਫੇਰ 12 ਸਤੰਬਰ 1922 ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਅੱਖੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹਾਲ ਵਿਸਤਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਬਿਓਰੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੈਸ ਨੂੰ ਜੋ ਭੇਜਿਆ ਉਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ;
ਇਹ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸੀ ਜਿਸਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਨਹੀ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੇ ਗਾ । ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਦੇ ਲਈ ਨਾ ਮੰਨਣਯੋਗ ਘਟਨਾ ਹੈ । ਮੈਂ ਉੱਥੇ ਕਾਲੀਆਂ ਦਸਤਾਰਾਂ ਬੰਨ੍ਹੀ ਚਾਰ ਅਕਾਲੀ ਸਿੱਖ ਦੇਖੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਦਰਜਨ ਪੁਲਿਸੀਏ ਕੁਟ ਰਹੇ ਸਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਫ਼ਸਰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ , ਪਰ ਉਹ ਸ਼ਾਂਤ ਸਿੱਖ ਹੱਥ ਜੋੜੀ ਖੜੇ ਸਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਨਜ਼ਾਰਾ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਅਰਦਾਸ ਲਈ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਸਪਸ਼ਟ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਅਰਦਾਸ ਹੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋਣ ਗੇ । ਫਿਰ , ਇਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਫ਼ਸਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਲਾਠੀ , ਜਿਹੜੀ ਪਿੱਤਲ ਦੀ ਮੁੱਠ ਵਾਲੀ ਸੀ , ਦੇ ਸਿਰੇ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਨਾਲ ਘੁਮਾ ਕੇ, ਅੱਗੇ ਨੂੰ ਕਰਕੇ ਹੁੱਜ ਮਾਰੀ, ਜੋ ਅਰਦਾਸ ਕਰ ਰਹੇ ਅਕਾਲੀ ਸਿੱਖ ਦੇ ਜਾ ਵਜੀ ।ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਦਾ ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਬੁਜ਼ਦਿੱਲੀ ਵਾਲਾ ਵਾਰ ਜਾਪ ਰਿਹਾ ਸੀ. ........!
ਇੰਨ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਅਕਾਲੀ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਘਸੁੰਨ ਮਾਰ ਕੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਡੇਗ ਲਿਆ ।ਇੰਜ ਬਾਰ-ਬਾਰ, ਕਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਫ਼ਸਰ ਅਤੇ ਕਦੇ ਉਸ ਅਫ਼ਸਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਪੁਲਿਸ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਘਸੁੰਨ ਮਾਰ-ਮਾਰ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਮੁੱਧੇ ਮੂੰਹ ਸੁੱਟ ਦੇਂਦੇ। ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਵੇਖਦਿਆਂ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਪੁਲਿਸ ਵਾਲੇ ਨੇ ਇਕ ਸਿੱਖ ਦੇ ਢਿੱਡ ਵਿਚ ਜ਼ੋਰ ਦੀ ਲੱਤ ਮਾਰੀ ਸੀ ਜੋ ਉਸਦੇ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਵੇਚਾਰਗੀ ਨਾਲ ਖਲ੍ਹੋਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਜਦੋਂ ਅਕਾਲੀ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਡੇਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਮੁੱਧੇ ਮੂੰਹ ਡਿੱਗ ਪਿਆ , ਤਾਂ ਇਕ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ ਨੇ ਮੁੱਧੇ ਪਏ ਸਿੱਖ ਦੀ ਗਰਦਨ ਅਤੇ ਮੋਢਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜ਼ੋਰ ਦੀ ਲੱਤ ਮਾਰੀ ।
ਇੰਜ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਲੈਂਫ਼ਟੀਨੈਂਟ-ਗਵਰਨਰ ਸਰ ਐਡਵਰਡ ਮੈਕਲਗਨ , 13 ਸਤੰਬਰ 1922 ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ਼ ਵਿਖੇ ਪੁੱਜਾ । ਉਸਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇੰਜ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਮਾਰ-ਕੁਟਾਈ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਣ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੇ । ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ , ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਭਰੀਆਂ ਗਈਆਂ,ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਭਾਰੀ ਜ਼ੁਰਮਾਨੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਾਇਦਾਦਾਂ ਦੀ ਕੁਰਕੀ ਦੇ ਵੀ ਹੁਕਮ ਹੋਏ ।
ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਫ਼ਤੇ , ਗਵਰਨਰ-ਜਨਰਲ ਲਾਰਡ ਰਿਡਿੰਗ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਗਵਰਨਰ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਿਮਲਾ ਵਿਖੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂਜੋ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਲ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।ਇਕ ਰਿਟਾਇਰਡ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਦਾ ਹੱਕ ਇਹ ਕਢਿਆ ਕੇ ਉਸ ਨੇ 17 ਨਵੰਬਰ 1922 ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਮਹੰਤ ਸੁੰਦਰ ਦਾਸ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਕੇ ਬਾਗ਼ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ 524 ਕਨਾਲ ਦਾ ਹਿਸਾ ਅਤੇ 12 ਮਰਲੇ ਲੀਜ਼ ‘ ਤੇ ਖਰੀਦ ਲਏ ਅਤੇ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਚ ਜਾਣ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ।
17 ਨਵੰਬਰ 1922 ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਇੱਕ ਰਿਟਾਇਰਡ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਨੇ ਮਹੰਤ ਸੁੰਦਰ ਦਾਸ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਕੇ ਬਾਗ਼ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ 524 ਕਨਾਲ ਦਾ ਹਿਸਾ ਅਤੇ 12 ਮਰਲੇ ਲੀਜ਼ ਜ਼ਮੀਨ ਲੀਜ਼'ਤੇ ਖਰੀਦ ਲਏ ਅਤੇ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਚ ਜਾਣ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ,ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਗੁਰੂ ਕੇ ਬਾਗ਼ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਹੋ ਗਈ।
27 ਅਪ੍ਰੈਲ 1923 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਿੱਖ ਅੰਦੋਲਨਕਾਰੀ ਕੈਦੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੇ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ , ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ਼ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਹੋਈ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸ ਮੋਰਚੇ ਵਿੱਚ, 5605 ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀਆਂ ਦੇ ਕੇ ਇਸ ਮੋਰਚੇ ਨੂੰ ਸਫਲ ਬਣਾਇਆ।
ਭੁੱਲਾਂ ਦੀ ਖਿਮਾ:
ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜਗਬੀਰ ( ਡਾ.)

09/11/2025

ਸਾਡੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੇ ਲਹੂ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਬਣੀ ਸੀ Punjab University
ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਗਾਥਾ




Media Courtesy: Pro Punjab Tv

ਸਾਡੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੇ ਲਹੂ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਬਣੀ ਸੀ PU, ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਗਾਥਾ | Panjab Chintan | #194...

24/10/2025

ਕੌਣ ਲਊ ਸਾਰ-ਪੰਜ ਹਜ਼ਾਰ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਦਰਿਆ ਬੁਰਦ
ਚਰਨਜੀਤ ਭੁੱਲਰ (ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ)
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : ਪਠਾਨਕੋਟ ਦੇ ਬਮਿਆਲ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲ ਸਕੇਗਾ। ਉਸ ਦੀ ਇਕੱਲੀ ਪੈਲੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਦਰਿਆ `ਚ ਰੁੜ੍ਹ ਗਈ ਹੈ। ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ 'ਚੋਂ ਆਉਂਦੇ ਉਜ ਦਰਿਆ 'ਚ ਝੋਨੇ ਸਮੇਤ ਜ਼ਮੀਨ ਚਲੀ ਗਈ, ਸੋਲਰ ਪਲਾਂਟ ਰੁੜ੍ਹ ਗਿਆ ਅਤੇ ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਦਾ ਨਾਮੋ-ਨਿਸ਼ਾਨ ਵੀ ਮਿਟ ਗਿਆ। ਅਜਿਹੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਕਿਸਾਨ ਹਨ ਜੋ ਹੜ੍ਹਾਂ 'ਚ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਹੱਥ ਧੋ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਦਰਿਆਵਾਂ ਨੇ ਦਿਸ਼ਾ ਬਦਲੀ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦਰਿਆ `ਚ ਹੀ ਸਮਾ ਗਈਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਨੇੜ ਭਵਿੱਖ 'ਚ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਕੋਈ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ ਬਚੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਪੰਜ ਲੱਖ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਵੱਖਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ ਹੈ।

ਵੇਰਵਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਮੁੱਚੇ ਪੰਜਾਬ 'ਚ 5307 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਦਰਿਆ ਬੁਰਦ ਹੋਈ ਹੈ। ਮਾਲ ਮਹਿਕਮੇ ਤਰਫ਼ੋਂ ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲੀ ਖ਼ਰਾਬੇ ਦੀ ਸਪੈਸ਼ਲ ਗਿਰਦਾਵਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦੇ ਦਰਿਆਵਾਂ 'ਚ ਰੁੜ੍ਹ ਜਾਣ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਪਤਾ ਲੱਗੀ। ਸੂਬੇ 'ਚ ਆਖ਼ਰੀ ਵਾਰ ਦਰਿਆਵਾਂ 'ਚ 1988 'ਚ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਰੁੜੀਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਮਗਰੋਂ ਦਰਿਆਵਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਏਨੀ ਵੱਡੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਨੂੰ ਢਾਹ ਨਹੀਂ ਲਾਈ ਸੀ। ਸੂਬੇ ਦੇ ਅੱਠ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਬਚੇ ਹਨ ਜੋ ਦਰਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਰੁੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਚੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਵੀ, ਸਤਲੁਜ ਤੇ ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ 'ਚ ਸੈਂਕੜੇ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਰੁੜ੍ਹ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ।

ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ 1515 ਏਕੜ, ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦੀ 1101 ਏਕੜ, ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਦੀ 544 ਏਕੜ, ਨਵਾਂਸ਼ਹਿਰ ਦੀ 539 ਏਕੜ ਅਤੇ ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ 376 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਦਰਿਆ ਬੁਰਦ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਟੈਂਡੀਵਾਲਾ ਦੀ 150 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਦਰਿਆ 'ਚ ਵਹਿ ਗਈ। ਕਿਸਾਨ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਪੰਜ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਰੁੜ੍ਹ ਗਈ ਹੈ। ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਨੇ ਦਰਿਆ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਲੈ ਲਈ ਹੈ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ 1988 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਕਾਲੂਵਾਲਾ ਦੇ ਬਚਨ ਸਿੰਘ ਨੰਬਰਦਾਰ ਦੀ ਛੇ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਦਰਿਆ 'ਚ ਚਲੀ ਗਈ। ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਤਲੁਜ ਦਰਿਆ ਦਾ ਘੇਰਾ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ।

ਮਾਹਿਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਦਰਿਆ ਹਰ ਅੱਠ-ਦਸ ਸਾਲ ਬਾਅਦ 100 ਤੋਂ 200 ਫੁੱਟ ਰਸਤਾ ਬਦਲ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਦਰਿਆਵਾਂ ਨੇੜਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਅਕਸਰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਖੇਤੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹੁਣ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਇਹ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਾਹੀਯੋਗ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਗੀਆਂ। ਚਰਚੇ ਇਹ ਵੀ ਹਨ ਕਿ ਦਰਿਆਵਾਂ 'ਚ ਹੁੰਦੀ ਮਾਈਨਿੰਗ ਕਾਰਨ ਜ਼ਮੀਨ ਖੋਖਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨੇੜਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਲਪੇਟ 'ਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਮੀਨ ਗੁਆ ਬੈਠੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਸਿਰਫ਼ ਸੌ ਫ਼ੀਸਦੀ ਫ਼ਸਲ ਖ਼ਰਾਬੇ ਵਾਲਾ ਹੀ ਦੇਣਾ ਹੈ।

ਸਰਹੱਦੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਆਗੂ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦਰਿਆਵਾਂ ਚ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਗੁਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਸਪੈਸ਼ਲ ਕੇਸ ਵਜੋਂ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਜੂਦਾ ਫ਼ਸਲ ਹੀ ਤਬਾਹ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਸਗੋਂ ਭਵਿੱਖ 'ਚ ਕਿਸਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ 'ਤੇ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵਿਰਵੇ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ ਤੋਂ ਪਾਰ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਹੋਣੀ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਹ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦਰਿਆਵਾਂ 'ਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਵੇਲੇ ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਪਾਣੀ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਤੋਂ ਧੰਨਵਾਦ ਸਹਿਤ।

13/10/2025

13 October 2025

2025 Nobel Prize for Economics

The Royal Swedish Academy of Sciences has awarded the Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 2025 to Joel Mokyr, Philippe Aghion and Peter Howitt “for having explained innovation-driven economic growth”.

BREAKING NEWS
The Royal Swedish Academy of Sciences has decided to award the 2025 Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel to Joel Mokyr, Philippe Aghion and Peter Howitt “for having explained innovation-driven economic growth” with one half to Mokyr “for having identified the prerequisites for sustained growth through technological progress” and the other half jointly to Aghion and Howitt “for the theory of sustained growth through creative destruction.”

The laureates showed how new technology can drive sustained growth.

Over the last two centuries, for the first time in history, the world has seen sustained economic growth. This has lifted vast numbers of people out of poverty and laid the foundation of our prosperity. This year’s laureates in economic sciences, Joel Mokyr, Philippe Aghion and Peter Howitt, explain how innovation provides the impetus for further progress.

Technology advances rapidly and affects us all, with new products and production methods replacing old ones in a never-ending cycle. This is the basis for sustained economic growth, which results in a better standard of living, health and quality of life for people around the globe.

However, this was not always the case. Quite the opposite – stagnation was the norm throughout most of human history. Despite important discoveries now and again, which sometimes led to improved living conditions and higher incomes, growth always eventually levelled off.

Joel Mokyr used historical sources as one means to uncover the causes of sustained growth becoming the new normal. He demonstrated that if innovations are to succeed one another in a self-generating process, we not only need to know that something works, but we also need to have scientific explanations for why. The latter was often lacking prior to the industrial revolution, which made it difficult to build upon new discoveries and inventions. He also emphasised the importance of society being open to new ideas and allowing change.

Philippe Aghion and Peter Howitt also studied the mechanisms behind sustained growth. In an article from 1992, they constructed a mathematical model for what is called creative destruction: when a new and better product enters the market, the companies selling the older products lose out. The innovation represents something new and is thus creative. However, it is also destructive, as the company whose technology becomes passé is outcompeted.

In different ways, the laureates show how creative destruction creates conflicts that must be managed in a constructive manner. Otherwise, innovation will be blocked by established companies and interest groups that risk being put at a disadvantage.

Learn more
Press release: https://bit.ly/48DlmwY
Popular information: https://bit.ly/3Ip1eUW
Advanced information: https://bit.ly/46D8mFa

05/10/2025

SpaceX satellites are leaking radio signals that may affect astronomy 🔭 🪐

Thousands of SpaceX’s Starlink satellites are unintentionally leaking powerful radio emissions, which could significantly disrupt radio astronomy efforts to observe the early universe.

A recent study utilized a prototype SKA-Low array in Western Australia and discovered that 1,806 Starlink satellites—approximately 28% of the constellation—were emitting signals in key radio bands (73–235 MHz), including frequencies reserved for radio astronomy (73–74.6 MHz and 150–153 MHz). In some frequency ranges, every third data capture showed interference from these satellites.

These emissions include both a broadband "hum" across wide bands and narrow-band pulses (~13 kHz) at specific frequencies, sometimes reaching up to 7 million janskys, vastly outshining natural cosmic signals—by factors of 10,000 to a million.
As one researcher put it, it's like “shining a spotlight into someone’s eyes,” overwhelming the faint signatures astronomers rely on to study signals from the cosmic dawn.

Radio astronomy is the only way to study the “cosmic dark ages” and the Epoch of Reionization, as visible light is blocked by interstellar dust. With each new Starlink launch (now more than 7,600 satellites), the interference risk increases, putting core astronomical missions, like studying the first billion years of the cosmos, at stake.

05/10/2025

Very interesting geologic event.


https://www.facebook.com/share/1C2Fpv3hGd/?mibextid=wwXIfr

The whole planet trembled for nine days after a glacier in Greenland collapsed and crashed into the sea.

In September 2023, a mountain peak in Greenland collapsed into Dickson Fjord after the glacier holding it up melted away. The landslide unleashed a mega-tsunami with an initial wave nearly 656 feet (200 meters) high – taller than a skyscraper.

The water sloshed violently back and forth in the fjord, sending out a seismic signal so unusual that scientists at first labeled it a “USO” – an unidentified seismic object. Unlike an earthquake, which rumbles for minutes or hours, this signal pulsed across the planet for more than a week.

It took 68 scientists from 40 institutions to solve the mystery. Their analysis showed that 25 million cubic meters (880 million cubic feet) of rock and ice had plunged into the fjord, generating waves that resonated like a giant bell and vibrated the Earth itself.

The waves destroyed historic Inuit sites and research huts, and eerily, a tourist cruise ship carrying 200 people had passed through the fjord just days earlier.

What’s most alarming? This wasn’t a random freak accident. Warming temperatures in the Arctic – which is heating up four times faster than the global average – destabilized the glacier and set the stage for the collapse.

For the first time, scientists could point to a climate-triggered event that literally shook the entire planet, with vibrations traveling from Greenland to Antarctica in under an hour.

Read the study:
"A rockslide-generated tsunami in a Greenland fjord rang Earth for 9 days." Science, 12 Sep 2024.

23/09/2025

South Asia’s total GDP (nominal) reached about USD 4.51 trillion in 2024. Among SAARC members, India leads by far, followed by Bangladesh (USD 451 billion) and Pakistan (USD 373 billion).

These figures illustrate both the economic weight and disparity within the region. With India’s economy being an overwhelming share, smaller economies like Bhutan and Maldives make up much smaller portions of the regional GDP. Despite differences, all SAARC countries are part of a region growing faster than most others globally- South Asia’s growth in 2024 was estimated at 6.0%, slowing modestly to 5.8% in 2025.

Info Courtsey: Fintech News

03/09/2025

We’re reducing the number of international students coming to Canada to a sustainable level by:
• capping and reducing international student study permits
• increasing acceptance letter review to prevent fraud
• raising financial requirements to better prepare students

As a result, 88,617 fewer new students arrived between January and June 2025 compared to the same period in 2024.

Get the most recent data and learn more: https://bit.ly/4oZYldF