27/07/2025
ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ 'ਚੁਪਹਿਰਾ' ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਥਾ ਹੈ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਪਹਿਰਾਂ (ਲਗਭਗ 4 ਘੰਟੇ) ਦਾ ਪਾਠ ਹੈ ਜੋ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਅਤੁੱਟ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
'ਚੁਪਹਿਰਾ' ਕੀ ਹੈ?
'ਚੁਪਹਿਰਾ' ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਚਾਰ ਪਹਿਰ'। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਸਾਹਿਬ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਨਿਰੰਤਰ ਪਾਠ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਲਗਭਗ ਚਾਰ ਘੰਟਿਆਂ (ਦੁਪਹਿਰ 12 ਵਜੇ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ 4 ਵਜੇ ਤੱਕ) ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਠ ਅਕਸਰ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸੰਗਤਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹ ਪਾਠ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧ
ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਨ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਆਪਣਾ ਸੀਸ ਤਲੀ 'ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਪ੍ਰਤੀ ਅਥਾਹ ਪ੍ਰੇਮ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਵਿਦਵਾਨ ਵੀ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀਆਂ ਕਈ ਹੱਥ-ਲਿਖਤ ਬੀੜਾਂ (ਪਾਵਨ ਸਰੂਪ) ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ।
ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਮੁਗਲਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਜੋ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦਾ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਪ੍ਰਤੀ ਅਟੁੱਟ ਸ਼ਰਧਾ ਝਲਕਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ 'ਚੁਪਹਿਰਾ' ਪਾਠ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਚੁਪਹਿਰਾ ਪਾਠ ਦੇ ਲਾਭ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾ
ਸੰਗਤਾਂ ਦਾ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਨਾਮ ਲੈ ਕੇ ਸੱਚੇ ਦਿਲੋਂ 'ਚੁਪਹਿਰਾ' ਪਾਠ ਕਰਨ ਨਾਲ:
* ਸਾਰੀਆਂ ਅਰਦਾਸਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ: ਭਗਤ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਪਾਠ ਵਿੱਚ ਐਨੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਕਿਸਮਤ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦਾ, ਉਹ ਵੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
* ਸੁੱਖ-ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਬਰਕਤ: ਘਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਾਠ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸੁੱਖ-ਸ਼ਾਂਤੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿੱਚ ਬਰਕਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।
* ਦੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਰੋਗਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ: ਇਹ ਪਾਠ ਦੁੱਖਾਂ, ਰੋਗਾਂ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
* ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਹਿਰਾ: ਕਈ ਲੋਕ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਪਾਠ ਘਰ ਵਿੱਚ 'ਸ਼ਹੀਦੀ ਪਹਿਰਾ' ਲਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਚੁਪਹਿਰਾ ਪਾਠ ਦੀ ਮਰਿਆਦਾ ਅਤੇ ਵਿਧੀ
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਹਰ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ 12 ਵਜੇ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ 4 ਵਜੇ ਤੱਕ 'ਚੁਪਹਿਰਾ' ਪਾਠ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਘਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਪਾਠ ਨੂੰ ਕੱਟਣ (ਕਰਨ) ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਧੀ ਹੈ:
* ਸਥਾਨ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ: ਜਿੱਥੇ ਪਾਠ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ ਕਰਕੇ ਪਵਿੱਤਰ ਕਰ ਲਓ।
* ਸੰਕਲਪ: ਪਾਠ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਆਪਣੀ ਅਰਦਾਸ ਨੂੰ ਮਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਸੰਕਲਪ ਕਰੋ।
* ਜੋਤ ਜਗਾਉਣਾ: ਜੋਤ ਜਗਾਉਣਾ ਜਾਂ ਨਾ ਜਗਾਉਣਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸ਼ਰਧਾ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੋਈ ਬੰਦਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ।
* ਪਾਠ: ਇਸ ਪਾਠ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਹਿਬ, ਸ੍ਰੀ ਚੌਪਈ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਚਾਰ ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕੰਮਲ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
* ਅਰਦਾਸ ਅਤੇ ਕੜਾਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ: ਪਾਠ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਣ 'ਤੇ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੜਾਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦੀ ਦੇਗ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦਾ ਭੋਗ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਰਦਾਸ ਵਿੱਚ ਕੜਾਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦੀ ਭੇਟਾ ਦੀ ਵੀ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
* ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ: ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪਾਠ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ 'ਚੁਪਹਿਰਾ' ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾ, ਕੁਰਬਾਨੀ ਅਤੇ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।
