Kakubha B Rathod

13/12/2025

*🙏🏻🙏🏻આ ન્યૂઝ પેપર માં મારો વનસ્પતિ વિશેષ નો લેખ "હિંગ" પ્રકાશિત થયો. 🙏🏻🙏🏻*

12/12/2025

https://youtu.be/YFCAPm366kM?si=i8iFh6fCBaFk-WAV

Enjoy the videos and music you love, upload original content, and share it all with friends, family, and the world on YouTube.

12/12/2025

દિન વિશેષ

12/12/2025

*આ ન્યૂઝ પેપર માં મારાં બીજા ચાર લેખ "મકોડો" "લાસો મીંઢોળ" "કરમદા" અને "ગેંગડ" પ્રકાશિત થયાં..... 🙏🏻🙏🏻*

10/12/2025

બાજ (falcon) :
બંદૂકની ગોળી જેવું નળાકાર શરીર, મજબૂત બાંધો, લાંબી પૂંછડી અને અણીદાર લાંબી પાંખવાળું શિકારી પક્ષી. તીક્ષ્ણ ર્દષ્ટિ, સશક્ત પગ, તીણા અને વળેલ મજબૂત નહોરવાળા પંજા અને આંકડી(દાંત)યુક્ત ખાંચવાળી ચાંચ ધરાવતું આ પક્ષી શિકાર કરવામાં પાવરધું છે. શિકારની શોધમાં આકાશમાં ઊંચે ભમતું આ પક્ષી, ભક્ષ્ય નજરે પડતાં, તુરત જ ઝડપથી ફલાંગ મારીને જમીન પરના ભક્ષ્યને અથવા તો પાણીમાંની માછલીને પકડી શીઘ્ર ગતિએ આકાશમાં ઊડી જાય છે.
બાજ દુનિયામાં સર્વત્ર છે. તે ઘાસિયા જમીન, જંગલ, રણ તેમજ દરિયાકિનારા જેવા વિસ્તારોમાં વાસ કરે છે. બાજનું વર્ગીકરણ ફાલ્કૉનિફૉર્મિસ શ્રેણીના ફાલ્કોનિડે કુળની ‘ફાલ્કો’ પ્રજાતિ તરીકે કરવામાં આવે છે. બાજની આશરે 50 જેટલી જાત નોંધાયેલી છે. નાના બાજને અંગ્રેજીમાં ‘kestrel’ કહે છે. બાજ જેવાં દેખાતાં ઍસિપિટર પ્રજાતિનાં પક્ષીઓ પણ સામાન્યપણે બાજ તરીકે ઓળખાય છે.
અગાઉ ભારતના શિકારના શોખીન અનેક રાજા-મહારાજાઓ બાજને પાળતા અને તેને તથા તેના જેવાં પક્ષીઓને શિકાર કરવાની ખાસ તાલીમ આપતા. જોકે હાલમાં ભારતમાં શિકાર કરવા પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો છે; પરંતુ અરબ દેશોના ઘણા શેખ-સુલતાનો તેમજ કેટલાક યુરોપ અને અમેરિકાના શોખીનો બાજને શિકાર કરવાની તાલીમ આપે છે : આ તાલીમ ‘ફાલ્કનરી’ તરીકે જાણીતી છે. આ તાલીમ બે રીતે અપાય છે. એક પ્રકારમાં શિકારી હાથમોજાં પહેરે છે અને શિકારી પક્ષીને પોતાની મૂઠી પર બેસવાની તાલીમ આપે છે. બીજા પ્રકારમાં બાજને ‘lure’ નામે ઓળખાતા નિશ્ચિત સ્થાને આવીને બેસવાનું શિખવાડાય છે. આ સ્થાન ઝોલ ખાતી દોરડી જેવું હોય છે. ગૉસ હૉક, કૂપર હૉક જેવાં નાની પાંખ ધરાવતાં પક્ષીઓને પણ શિકારીના હાથમોજાં પર આવીને ઊતરવાનું શિખવાડાય છે.
પેરેગ્રાઇન બાજ ઊડતી અજાયબી (flying marvel) તરીકે પ્રખ્યાત છે. સામાન્યપણે તે 150 કિમી. કરતાં વધારે ઝડપથી છલાંગ મારીને ભક્ષ્યને પકડે છે અને પ્રસંગોપાત્ત, 300 કિમી. કરતાં વધારે ઊડવાની ક્ષમતા ધરાવે છે. તે પગની પાછલી આંગળીના તીણા નહોરથી ભક્ષ્યને મારી નાખે છે.
પેરેગ્રાઇન નર બાજ ઝાડ પર અથવા તો ડુંગરની ટોચે માળા બાંધે છે અને સંવનનકાળ દરમિયાન માદાનું ધ્યાન માળા પ્રત્યે દોરે છે. માદાનું ધ્યાન દોરવા નર વિશિષ્ટ રીતે અને સીધી લીટીમાં ધીમેથી માળા તરફ પ્રયાણ કરે છે; પરિણામે માદા માળા તરફ જવા પ્રેરાય છે. સંવનનને પરિણામે માદા 3થી 5 ઈંડાં મૂકે છે. ઈંડાંનાં કવચ માટી જેવા રંગનાં હોય છે અને તેના પર કથ્થાઈ રંગનાં ટપકાં પ્રસરેલાં જોવા મળે છે.
સૌથી મોટું બાજ એટલે ગાયર બાજ. ઉત્તર ધ્રુવ વિસ્તારમાં વસતું આ બાજ 60 સેમી. કરતાં વધારે લાંબું, રંગે શ્વેત અથવા કથ્થાઈ હોય છે.
ઑસ્ટ્રેલિયામાં વસતાં તપખીરિયાં બાજ (brown falcon) પેરેગ્રાઇન બાજ કરતાં કદમાં સહેજ નાનાં હોય છે. ગોળાકાર પૂંછડી એ તપખીરિયા બાજનું વૈશિષ્ટ્ય ગણાય છે.
જંગલ-બાજની પાંચ જાતિઓ નોંધાયેલી છે. તેની લંબાઈ 30થી 60 સેમી. જેટલી, જ્યારે વજન 200થી 700 ગ્રામ વચ્ચે હોય છે. તેનાં પીંછાં રાખોડી અથવા તો કથ્થાઈ રંગનાં હોય છે. દક્ષિણ અમેરિકાનાં હસતાં બાજ (laughing falcon) 40 સેમી. જેટલાં લાંબાં હોય છે. તેનાં ઉપરની બાજુનાં પીંછાં ઘેરાં જ્યારે નીચેનાં ઝાંખાં પીળાં હોય છે.
ઠિંગુજી બાજ (pigmy falcon) અને ફાલ્કોનેટ્સ બાજની નાની જાતિઓ તરીકે પ્રસિદ્ધ છે. ફિલિપીન ફાલ્કોનેટ સૌથી નાનાં બાજ છે અને તે કીટકોનો શિકાર કરે છે. નાની જાતો 2થી 3 દિવસોના અંતરે કુલ 3થી 5 ઈંડાં મૂકે છે. ઈંડાંનું સેવન 25થી 32 દિવસ સુધીનું હોય છે. તેનાં બચ્ચાં માળામાં 25થી 32 દિવસ રહી પછીથી ઉડ્ડયન કરે છે. આ નાની જાતો પ્રજનનકાળ દરમિયાન બકબક (chattering) એવો અવાજ કરે છે.
ઘણા નાના બાજને અંગ્રેજીમાં ‘kestrel’ કહે છે. કેસ્ટ્રેલ મોટાભાગે લાલ-તપખીરિયા રંગનાં હોય છે, જ્યારે પૂંછડી રંગે રાખોડી હોય છે. તેની પાંખ લાલ-તપખીરિયા રંગની હોય છે. બાજની લંબાઈ 20થી 40 સેમી. જેટલી હોય છે. સામાન્ય કેસ્ટ્રેલ(common kestrel)નું શાસ્ત્રીય નામ છે Falcon finnunculus. તે યુરોપ, એશિયા અને આફ્રિકામાં જોવા મળે છે. અમેરિકન કેસ્ટ્રેલ Falcon sparverius ઉત્તર તેમજ દક્ષિણ અમેરિકાનું સામાન્ય વતની છે. લેસર કેસ્ટ્રેલ – Falcon naumanni – મધ્ય યુરોપ અને મધ્ય સમુદ્રની આસપાસ જોવા મળે છે. તેઓ મકાન, વૃક્ષો તેમજ ડુંગરની ટોચે માળો બાંધે છે અને ઉંદર તેમજ નાના કીટકોનો શિકાર કરે છે. ઘણીવાર આ પક્ષીઓને રાજમાર્ગોની બંને બાજુએ આવેલ ઘાસમાં શિકાર કરતાં જોઈ શકાય છે.
ફાલ્કૉનિફૉર્મિસ શ્રેણીનું ઍસિપિટ્રિડે કુળનું અંગ્રેજીમાં hawk નામે નિર્દેશાતું પક્ષી પણ બાજ તરીકે જાણીતું છે. તેની 64 જેટલી પ્રજાતિઓ અને 217 જેટલી જાતિઓ નોંધાયેલી છે. ગૉસ હૉક નામે ઓળખાતાં પક્ષીઓની માદા 60 સેમી. જેટલી લાંબી, જ્યારે નર 50 સેમી. લાંબા કદના હોય છે. તેઓ મજબૂત બાંધાના અને અત્યંત ચપળ હોય છે. તે કાગડા જેવાં મોટાં પક્ષી તેમજ પ્રમાણમાં નાના કદનાં ખિસકોલી જેવાં સસ્તનોનો શિકાર કરે છે. ગૉસ હૉકની અનેક જાતિઓ નોંધાયેલી છે; દા.ત., શ્વેત હૉક (Accipiter novachollandiae), ગાતું હૉક [chattering hawk (Melierax sp.)] વગેરે. ચકલી હૉક(sparrow hawk)ની પાંખ નાની અને પૂંછડી લાંબી હોય છે. ખાસ કરીને ગાઢ જંગલમાં ભક્ષ્યની શોધ માટે સુકાન તરીકે વાળવામાં પૂંછડી ઉપયોગી નીવડે છે. યુરોપના ચકલી હૉકનું શાસ્ત્રીય નામ Accipiter nisus છે. તે 30થી 70 સેમી. લાંબું અને વજનમાં 100થી 2,000 ગ્રામ જેટલું હોય છે. તેની ઉપરની સપાટી પરનાં પીંછાં ભૂખરાં કે શ્યામ, જ્યારે નીચેની સપાટી પરનાં પીંછાં સફેદ અથવા લાલાશ પડતા પટાવાળાં હોય છે. આમ તો ચકલી હૉક દુનિયામાં સર્વત્ર ફેલાયેલું છે. માદા સંવનનકાળ દરમિયાન 3થી 5 ઈંડાં મૂકે છે અને તેના સેવનની અવધિ 4થી 5 અઠવાડિયાંની હોય છે. બચ્ચાં માળામાં 5થી 6 અઠવાડિયાંનો સમય પસાર કરીને પુખ્ત બને છે.
ભારતમાં વસતા બાજમાં પેરેગ્રાઇન બાજ, ગૉસ હૉક, ચકલી હૉક, શ્યામ કલગી બાજ, કેસ્ટ્રેલ, લાલ માથાવાળા મેર્લિન, શિકરા, લાલ પગવાળા બાજ વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.

સંકલન :- કકુભા બી રાઠોડ. શ્રી ચગિયા પ્રાથમિક શાળા. તા સુત્રાપાડા. જી ગીર સોમનાથ.

06/12/2025

*સાબુદાણા = sabudana*

સાબુદાણા બે જુદી જુદી વનસ્પતિમાંથી બનાવવામાં આવે છે. કસાવા પ્લાન્ટ અને સાગો પામ.

સાગો પામના થડમાંથી સાબુદાણા બને છે જ્યારે કસાવા પ્લાન્ટના ભૂમિગત કંદમાંથી બને છે. Jainism પ્રમાણે ભૂમિગત કંદ એટલે અનંતકાય. અનંતકાય વનસ્પતિમાંથી બનતી કોઈપણ વસ્તુ અનંતકાય કહેવાય તેથી આ સાબુદાણા જૈનો માટે અખાદ્ય છે. જ્યારે સાગો પામમાંથી બનતા સાબુદાણા જૈનો માટે ખાધ્ય છે.

આજે ઘણાં જૈનો સાબુદાણા ખાતા નથી. તેઓ એમ માને છે કે સાબુદાણા બનાવવામાં અસંખ્ય ત્રસ જીવોની હિંસા થાય છે. તેથી તે અખાદ્ય છે. તે અનંતકાય વનસ્પતિમાંથી બને છે તેનો તેને ખ્યાલ નથી. આ ભ્રમિત માન્યતાને વ્યાપક બનાવવામાં મુખ્યત્વે સાધુ સંતોનો અમૂલ્ય ફાળો છે.

આ ભ્રમિત માન્યતાને ભગાડવા માટે હું ઘણીવાર સાધુ સંતોને મળીને સમજાવું છું, પણ સાચું સમજવા કોઈ તૈયાર નથી. પેપરમાં છપાયેલા કટીંગો બતાવીને કહે છે કે જુઓ પેપરમાં પણ આવી ગયું છે.

અબજો રૂપિયા ખર્ચીને થયેલી શોધોને હમ્બગ માને છે અને પૈસા આપીને પેપરમાં છપાયેલી વાતોને સત્ય માને છે.આ છે આપણી આજની સ્થિતિ.

આજે you tube માં અનેક video ખોટી માહિતી બતાવીને લોકોને ગેરમાર્ગે દોરે છે. ગમે ત્યાંથી વિડિઓની કાપકુપ કરીને નવા video બનાવી upload કરી નાખવામાં આવે છે. તેઓ ક્યાંય બતાવતા નથી કે કસાવા કંદને ખાડામાં મહિના સુધી સડવા દેવામાં આવે છે અને તેમાં ખદબદતી ઈયળોને પગ વડે છુંદિને સાબુદાણા બને છે.આમ આ ખોટી માન્યતાને સમર્થન આપતા ઘણા બધા વિડીયો ઘણા લોકોએ અપલોડ કરી નાખેલા છે.જે હકીકત કહે છે તેને ક્યાંય video માં બતાવતા નથી.

@@@@@@@@@@@@@@@@
કસાવા પ્લાન્ટ

વૈજ્ઞાનિક નામ :-
Manihot edculenta

ફેમિલી :- Euphorniaceae

આ બારમાસી ઝાડ છે. તેના મૂળમાં ખાધ્ય સ્ટાર્ચનો સંગ્રહ થયેલો હોય છે. તેની વ્યાપક વિશ્વના અનેક દેશોમાં ખેતી કરવામાં આવે છે. તેનું મૂળ વતન બ્રાઝિલ છે. વિશ્વમાં સૌથી વધારે ઉત્પાદન નાઇજીરીયામાં થઈ રહ્યું છે.જયારે થાઈલેન્ડ સૌથી મોટો નિકાસકાર દેશ છે.

કસાવાના કંદમાંથી બનતા સ્ટાર્ચ માં કોઈ ગંધ નથી કે કોઈ ટેસ્ટ નથી. આ સ્ટાર્ચમાંથી સાબુદાણા બનાવવામાં આવે છે. આ સ્ટાર્ચને tapioca starch (ટેપીઓકા સ્ટાર્ચ) કહે છે.કસાવાના મૂળ, છાલ કે પાંદડા કાચા ખાઈ શકાતા નથી. તેની છાલમાં HCN મુક્ત થાય છે, તે ઝેરી રસાયણ છે. જંગલી ક્સાવામાં 50 ગણું HCN (હાઇડ્રોજન સાઈનાઈડ) હોય છે. કંદને 24 કલાક પાણીમાં પલાળી રાખવાથી 50 ટકા સાઈનાઈડ ઘટી જાય છે. એ ઉપરાંત તેને બોઈલ કરવાથી પણ સાઈનાઈડ ઘટી જાય છે.

કસાવાના સ્ટાર્ચમાંથી સાબુદાણા,નુડલ્સ અને આલ્કોહોલિક પીણા બનાવી શકાય છે.
સાબુદાણા ભારતવાસીઓનો પ્રિય ખોરાક છે. ઉપવાસ દરમિયાન તેમાંથી વિવિધ વ્યંજનો બનાવીને ફરાળ કરાય છે.

સાબુદાણા હાઈકાર્બ અને હાઈ કેલરી ની શ્રેણી માં આવે છે. એમાં ઊંચી કેલરી જોવા મળે છે.

@@@@@@@@@@@@@@@@

સાબુદાણા બનાવવાની રીત :-

1860 માં કસાવા પ્લાન્ટને ભારતમાં લાવવામાં આવ્યો. ત્રાવણકોર સ્ટેટની અંદર તેની ખેતી શરૂ કરવામાં આવી. સાબુદાણા બનાવવાની રીતને વિકસાવવામાં ત્રાવણકોરના મહારાજા નો મુખ્ય ફાળો હતો. આજે કેરળ અને તામિલનાડુમાં કસાવા પ્લાન્ટની ખેતી થઈ રહી છે.સાબુદાણા બનાવવાની ઘણી ફેક્ટરી પણ છે.

સાબુદાણા બનાવવાની પ્રક્રિયા ઘણી લાંબી છે. તેને ટૂંકમાં આપણે જોઈએ.

(1) કસાવાનો છોડ છ થી નવ મહિને લણણી કરવાને યોગ્ય થઈ જાય છે. કસાવા ના મૂળ ને કાળજીપૂર્વક જમીનમાંથી ખોદી કાઢવામાં આવે છે. દરેક છોડમાં લગભગ ચારથી આઠ કંદ હોય છે.
(2) કંદને જમીનમાંથી બહાર કાઢ્યા બાદ તુરંત તેને ફેક્ટરીમાં પહોંચાડવામાં આવે છે. કારણ કે તેમને બગડવાની પ્રક્રિયા તુરંત ચાલુ થઈ જાય છે. કંદને ફૂગનાશક દવાનો સ્પ્રે કરીને તેનું આયુષ લંબાવી શકાય છે. પણ આ રીત વ્યવહારુ નથી. તેથી કંદને ઝડપથી ફેક્ટરીમાં મોકલવામાં આવે છે.
(3) ફેક્ટરીમાં કંદ ઉપર રહેલી ધૂળને પાણીથી સાફ કરવામાં આવે છે, ત્યારબાદ તેને કન્વેયર બેલ્ટ ઉપરથી પસાર કરીને છાલ ઉતારવામાં આવે છે. ફરીથી તેને પાણીથી સાફ કરીને બાકી રહેલ ધૂળ દૂર કરવામાં આવે છે.
(4) મશીનની મદદથી કંદને ક્રશ કરવામાં આવે છે જેથી સફેદ દૂધ જેવું પ્રવાહી મળે છે.
(5) આ પ્રવાહીને ચાર રીતે ફિલ્ટરેશન કરીને તમામ અશુદ્ધિ દૂર કરવામાં આવે છે. ત્યારબાદ આ પ્રવાહીને સ્થિર ટાંકીમાં સ્થાનાંતરિત કરવામાં આવે છે.
(6) પ્રવાહીને બે થી ત્રણ દિવસ સ્થિર રહેવા દેવામાં આવે છે જેથી અશુદ્ધિ અને ફાઇબર જુદા તરવા લાગે છે અને સ્ટાર્ચ નીચે બેસવા લાગે છે.
(7) ટાંકી ઉપર રહેલું પાણી અને અશુદ્ધિને ડ્રેનેજ સિસ્ટમથી દૂર કરવામાં આવે છે. સ્ટાર્ચ ધીમે ધીમે સૂકાતા નીચે તેના મોટા મોટા ટુકડા બની જાઉં છે.
(9) મોટા મોટા સ્ટાર્ચના ટુકડાને ગ્રાઇન્ડીંગ કરીને પાવડર બનાવી તેમાંથી સાબુદાણાના દાણા બનાવવામાં આવે છે.
(10) આ ગ્રેન્યુઅલ્સ ઉપર સ્વિમિંગ પ્રોસેસ કરીને તેમાં થોડું પાણી વધારવામાં આવે છે. ત્યારબાદ તેમાં રહેલું પાણી હીટ આપીને દૂર કરવામાં આવે છે.

(12) આ તૈયાર ગ્રેન્યુઅલ્સને પોલિસીન્ગ process આપવામાં આવે છે.જેથી સાબુદાણા ચમકતા, સફેદ મોતીના દાણા જેવા બને છે.

આ સ્ટાર્ચમાં અને સાબુદાણામાં આરોગ્ય લક્ષી અનેક ગુણધર્મો છે.

@@@@@@@@@@@@@@@

Nylon sabudana
નાયલોન સાબુદાણા :-

બજારમાં બે પ્રકારના સાબુદાણા હોય છે. નોર્મલ અને નાયલોન.

બંને સાબુદાણા કસાવાના ફ્લોરમાંથી જ બનાવવામાં આવે છે. સાબુદાણાને પ્રિ કુક(pri cook)કરવાથી નાયલોન સાબુદાણા મળે છે. તે સહેજ પીળાશ પડતા હોય છે. સહેજ મોંઘા હોય છે. તે ચમકતા અને પારદર્શક પણ હોય છે.

સંકલન :- કકુભા બી રાઠોડ. શ્રી ચગિયા પ્રાથમિક શાળા. તા સુત્રાપાડા. જી ગીર સોમનાથ.

05/12/2025

https://divya.bhaskar.com/SsqCDD0pQYb

GCERT પ્રેરિત, ડાયેટ દ્વારા આયોજિત પર્યાવરણ...

05/12/2025

*આજના આ ન્યૂઝ પેપર માં વનસ્પતિ વિશેષનો મારો લેખ "શેતુર" પ્રકાશિત થયો.*