30/12/2024
**ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿੱਚ "ਚੰਡੀ" ਜਾਂ "ਬਕਰਾ ਝਟਕਾਉਣ" ਦੀ ਰਸਮ ਸੰਬੰਧੀ ਕਥਾ**
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿੱਚ **ਚੰਡੀ** ਨੂੰ ਵੱਸ ਕਰਨ ਲਈ **ਬਕਰਾ ਝਟਕਾਉਣ** ਜਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸੇ ਰਸਮ ਦਾ ਕੋਈ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾ, ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਬਲੀ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਲਈ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਨਿਖੇਧ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਮਰਿਆਦਾ, ਦਯਾ, ਅਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਸਮਾਨਤਾ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
---
# # # **ਬਾਣੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ**
ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਹੇਠਾਂ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਾਣੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਜੀਵ-ਬਲੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਹਨ:
1. **ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ (ਮਾਸ ਬਾਰੇ):**
**"ਕਬੀਰ ਜੀਉ ਮਾਰਹਿ ਜੁਰਮੁ ਕਮਾਵਹਿ ਦਫਤਰਿ ਲਿਖਿਆ ਪਾਇ ॥
ਅਪਨੇ ਜੀਆ ਕਉ ਜੀਆ ਦਾਨੁ ਦੇਹਿ ਤਾ ਕਉ ਪਰਮ ਗਤਿ ਪਾਇ ॥"**
(ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਗ 1375)
**ਵਿਆਖਿਆ:**
ਕਬੀਰ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੋ ਜੀਵ ਨੂੰ ਮਾਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਜੁਰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੌਤ ਦੇ ਦਫਤਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਗੁਨਾਹ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਹੋਵੇਗਾ। ਸੱਚੀ ਮੁਕਤੀ ਲਈ ਜੀਵਾਂ ਨਾਲ ਦਯਾ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
2. **ਬਲੀ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ:**
**"ਮਾਸੁ ਮਾਸੁ ਕਰਿ ਮੂਰਖ ਝਗੜੇ ਗਿਆਨੁ ਧਿਆਨੁ ਨਹੀ ਜਾਨੈ ॥
ਕਉਣੁ ਮਾਸੁ ਕਉਣੁ ਸਾਗੁ ਕਹਾਵੈ ਕਿਸ ਮਹਿ ਪਾਪ ਸਮਾਨੇ ॥"**
(ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਗ 1289)
**ਵਿਆਖਿਆ:**
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਾਸ ਬਾਰੇ ਵਿਵਾਦ ਕਰਨਾ ਮੂਰਖਤਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਧਾਰਮਿਕਤਾ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਅਮਲਾਂ 'ਤੇ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ 'ਤੇ।
---
# # # **ਹਜੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਬਲੀ ਦੀ ਰਸਮ**
**ਹਜੂਰ ਸਾਹਿਬ (ਨੰਦੇੜ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ)** ਵਿੱਚ ਮਾਨਯਤਾ ਹੈ ਕਿ **ਚੰਡੀ ਦੀ ਵਾਰ (ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ)** ਪੜ੍ਹਣ ਵੇਲੇ ਬਕਰੇ ਨੂੰ ਝਟਕਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਥਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਕਥਾਵਾਂ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਦੱਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਸਿਰਫ ਸਿਖ ਜਨਰਲਾਂ ਅਤੇ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਰਵਾਇਤ ਸੀ। ਇਸ ਰਸਮ ਦਾ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੈ।
---
# # # **ਇਹ ਰਸਮ ਸਹੀ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ?**
1. **ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ:**
ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧਾਂਤਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ। ਰਸਮਾਂ ਲਈ ਬਲੀ ਦੇਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ।
2. **ਸਿੱਖ ਮਰਿਆਦਾ:**
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਹਿੰਸਾ ਬਰਤਣ ਦਾ ਕੋਈ ਸਥਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੱਚੀ ਸੇਵਾ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਰਾਧਨਾ, ਦਯਾ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ।
3. **ਰਸਮ ਦਾ ਸਿਆਸੀ ਪ੍ਰਸੰਗ:**
ਮਾਲਵੇ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪ੍ਰਥਾ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਸਾਂਭ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਂ ਦੇ ਯੋਧਾ ਪੱਖ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲ ਸੰਗਤ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀ।
---
# # # **ਸੰਖੇਪ ਵਿਆਖਿਆ:**
- ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਹਿੰਸਾ, ਮਾਸ ਖਾਣ ਅਤੇ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਨੂੰ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ।
- ਹਜੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਬਲੀ ਦੀ ਰਸਮ ਸਥਾਨਕ ਰਵਾਇਤ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦਾ।
- ਸਿੱਖੀ ਅਹਿੰਸਾ, ਦਯਾ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਮਰਿਆਦਾ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ।
**ਸਾਰ:**
ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਅਸਲ ਸਿਧਾਂਤ ਅਨੁਸਾਰ, ਚਾਹੇ ਬਲੀ ਦੀ ਰਸਮ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਜ਼ਾਹਰੀ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ, ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਸਥਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਸਾਨੂੰ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ, ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਜੀਊਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
