06/06/2025
ڕاسپاردەكانی دووهەمین كۆڕبەندی نیشتیمانیی چمك بۆ ڕیفۆرمی میدیایی
لە ڕۆژانی دووشەممە و سێشەممە (26 و 27ی ئایاری 2025)دا لە هۆڵی Bی كۆنگرێسی زانكۆی سلێمانی؛ ڕیكخراوی چاودێریی میدیای كوردیی بە هاوبەشیی سەرۆكایەتیی زانكۆی سلێمانی “دووهەمین كۆڕبەندی نیشتیمانیی چمك بۆ ڕیفۆرمی میدیایی” ڕێكخست. پاش دوو ڕۆژی پڕ لە وتووێژ و ئاڵۆگۆڕی بیروبۆچوونی جیاوازی پسپۆڕان و نوێنەرانی دەستەڵاتەكانی: یاسادانان، ڕاپەڕاندن، دادوەریی، میدیایی و ڕێكخراوەیی كۆمەڵگەی مەدەنیی هەرێمی كوردستان؛ كۆڕبەندەكە بە چەند ڕاسپاردەیەكی ڕوون و ڕاشكاو بۆ لایەنە پەیوەندییدارەكان كۆتاییهات، لەوانە:
یەکەم: بۆ دەستەڵاتی یاسادانان
1. ھەموارکردن و یەکخستنی یاساکانی تایبەت بە رێکخستنی راگەیاندن و رۆژنامەگەریی لە هەرێمی كوردستاندا؛ بەجۆرێک لەگەڵ گۆڕانکارییە نوێکانی میدیای چاپکراو، پەخشکراو، دیجیتاڵیی و تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان و تەکنیکەکانی ژیریی دەستکرد-دا بگونجێن. لەوانە: یاساكانی ژمارە: 10ی ساڵی 1993ی چاپەمەنیی، ژمارە: 35ی ساڵی 2007ی ڕۆژنامەگەریی، ژمارە: 06ی ساڵی 2008ی خراپبەكارهێنانی ئامێرەكانی پەیوەندییكردن، ژمارە: 11ی ساڵی 2013ی مافی بەدەستهێنانی زانیاریی و ژمارە: 01ی ساڵی 2019ی ڕێكخستنی ڕیكلامی بازرگانیی.
2. دەرچوواندنی یاسایەكی گشتگیری نوێ بەناوی یاسای ڕێكخستنی ناوەڕۆكی ڕاگەیاندن لە هەرێمی كوردستاندا یاخوود یاسای ژمارە: 35ی ساڵی 2007ی ڕۆژنامەگەریی بەجۆرێك هەمواربكرێتەوە كە لەگەڵ گۆڕانکارییەکانی سەردەم و سەرجەم جۆرەكانی ڕاگەیاندن بگونجێت. بەمەرجێک گرەنتی پاراستنی ماف و ئازادییەكانی دەربڕین و ڕۆژنامەگەریی و دەستگەیشتن بە سەرچاوەكانی زانیاریی بكات.
3. دەرچوواندنی یاسای نوێی تایبەت بە دامەزراندنی ئەنجوومەنی نیشتمانیی راگەیاندن لە هەرێمی كوردستاندا؛ بەجۆرێك نوێنەرانی هەر سێ دەسەڵاتی: یاسادانان، ڕاپەڕاندن، دادوەریی لەگەڵ نوێنەرانی میدیا و ڕێکخراوە ناحکوومییەکانی تێدا بەشدار بن. ئەوەیش لەپێناو چاودێرییکردن و چارەسەرکردنی کێشە پیشەییەکانی میدیا و میدیاكاران-دا.
4. دەرچوواندنی یاسای نوێی تایبەت بە دامەزراندنی سندووقی نیشتیمانیی كوردستان بۆ پشتگیرییکردنی میدیای سەربەخۆ کە سەرچاوەی داراییەکەی لە بودجەی گشتیی و بەخشینی کەرتی تایبەت بێت؛ بەمەرجێک سەربەخۆیی میدیا نەکەوێتە ژێر کاریگەرییان.
5. دەرچوواندنی یاسای نوێی تایبەت بە تاوانە ئەلکترۆنییەکان، پاراستنی داتا و مافی تایبەتمەندێتیی ژیانی تایبەتیی کەسەکان لە هەرێمی كوردستاندا.
دەرچوواندنی یاسای نوێی تایبەت بە ڕوونیی خاوەندارێتیی میدیایی و سەرچاوەكانی داهات و دارایی لە هەرێمی كوردستاندا.
دووهەم: بۆ دەستەڵاتی راپەڕاندن
6. ڕاسپاردنی وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستیی هەرێمی كوردستان بە پشتگیرییكردنی خولەكانی داهاتووی کۆڕبەندی نیشتیمانیی چمک بۆ ڕیفۆڕمی میدیایی، تاوەکوو ساڵانە لە ڕۆژی جیهانیی ئازادیی دەربڕین (03ی ئایار)دا ڕێکبخرێن و بکرێن بە بۆنەیەک بۆ هەڵسەنگاندن و پێداچوونەوەی ماف و ئازادییەکانی دەربڕین و ڕۆژنامەگەریی لە کوردستاندا.
7. ڕاسپاردنی وەزارەتی ڕۆشنبیریی و لاوانی هەرێمی كوردستان بە گەڵاڵەكردنی سیستەمی میدیایی لە هەرێمی كوردستاندا و دیارییكردنی جۆر و چییەتی بنەماكانی كارپێكردنی لەگەڵ یەکخستنی ڕێنماییەکانی تایبەت بە ڕێکخستنی ڕاگەیاندن و ڕۆژنامەگەریی و ھەموارکردنەوەیان؛ بەپێی گۆڕانكارییە نوێكانی سەردەم.
8. ڕاسپاردنی وەزارەتی دارایی و ئابووریی هەرێمی كوردستان بۆ بەپیشە-ناساندنی ڕاگەیاندن و دیارییكردنی ئەرك و ماف یان شایستە دارایی و كارگێڕییەكانی ڕاگەیاندنكاران بەپێی ڕاژەی وەزیفیی.
9. ڕاسپاردنی وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستیی هەرێمی كوردستان بە دامەزراندنی نێوەندی ڕاهێنان و توێژینەوەی میدیایی لە چوارچێوەی سەنتەرەكانی توێژینەوەی زانستیی و پەرەپێدانی ئەكادیمیی-دا.
10. ڕاسپاردنی وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستیی هەرێمی كوردستان بە دەرچوواندنی گۆڤاری ئەکادیمیی متمانەپێکراو لەلایەن زانكۆكان؛ بۆ پێشخستنی پرس و بابەتە میدیاییەكان و چارەسەرکردنی لەمپەرەکانی بەردەم ئازادییەکانی دەربڕین و ڕۆژنامەگەریی.
11. ڕاسپاردنی وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستیی هەرێمی كوردستان بە دابینكردنی تاقیگەی میدیایی هاوچەرخ لەسەرجەم بەشە زانستییەكانی پەیمانگە و كۆلیژەكانی زانكۆكانی كوردستان؛ بۆ پێكەوەبەستنەوەی بابەتە تیۆرییەكان بە بازاڕی كاری میدیایی لە هەرێمی كوردستاندا.
12. ڕاسپاردنی وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستیی هەرێمی كوردستان بە کردنەوەی بەشی پەروەردەی میدیایی لە کۆلیجەکانی پەروەردە و پەروەردەی بنەڕەتیی زانکۆکان؛ بۆ پێگەیاندنی کادری پسپۆڕ بۆ وتنەوەی وانەی پەروەردەی خوێندەواریی میدیایی لە سەرجەم قۆناغەکانی: باخچە، بنەڕەتیی و ئامادەیی-دا.
13. ڕاسپاردنی وەزارەتەكانی: پەروەردە، خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستیی هەرێمی كوردستان بە دانانی پرۆگرامێکی نیشتیمانیی بۆ پەروەردەی میدیایی و پەرەپێدانی پیشەیی ڕۆژنامەوانان؛ بەمەرجێك لەلایەن باخچەكان، قوتابخانەكان و زانکۆکان بخوێنرێت و بكرێتە سەرچاوەیەكی بنەڕەتیی پێگەیاندنی ڕۆژنامەوانان. بە تایبەت لە بوارەكانی پەروەردەی خوێندەواریی میدیایی و دیجیتاڵیی-دا.
سێهەم: بۆ دەستەڵاتی دادوەریی
14. گواستنەوەی ئەزموونی تایبەت-کردنی دوو دادگەی لێكۆڵینەوە و کەتنی سلێمانی بۆ پارێزگەکانی: هەڵەبجە ، هەولێر و دهۆک لەپێناو ڕەخساندنی زەمینەی درووستکردنی دادگەی تایبەتمەند بە دۆز و دۆسییەی ماف و ئازادییەکانی دەربڕین و رۆژنامەگەریی لە سەرانسەری هەرێمی کوردستاندا.
15. دانانی دادوەرانی ئاگادار بە ماف و ئازادییەكانی دەربڕین و ڕۆژنامەگەریی لەو دادگەیانەی بۆ تایبەتكردنی دۆسییەكانی ڕۆژنامەوانان تەرخاندەكرێن. بەجۆرێك لە ڕووی یاسایی و پیشەییەوە؛ بەردەوام خۆیان تازەبكەنەوە و بەشداریی خولەكانی هۆشیاریی تایبەت بەو بوارانە بكەن. هاوكات ڕاهێنانی كارمەندانی ئەو دادگە تایبەتانە لە چۆنییەتی مامەڵەكردنیان لەگەڵ دۆسییەكانی سكاڵاكار و سكاڵالێكراو-اندا.
16. هەموواركردنەوەی مەرج و ڕێنماییەكانی دانانی شارەزای دادوەریی (خبیر قچائی)؛ بەجۆرێك چانسی زیاتر بە ئەكادیمییان، مامۆستایانی زانكۆ، توێژەرانی میدیایی و ڕۆژنامەوانانی بە ئەزموون بدرێت، چوونكە ئەوان لەهەمووان زیاتر ئاشنا و ئاگاداری لایەنە دیار و نادیارەكانی دۆسییەی ئازادییەكانی دەربڕین و ڕۆژنامەگەریی هەرێمی کوردستانن.
17. دانانی میکانیزمێکی کاریگەر بۆ جێبەجێکردنی یاساکانی میدیا لەلایەن دادگە و دادوەران و هێزەکانی پۆلیس؛ بەمەرجێك ڕاهێنانی تایبەتیان لەسەر چۆنییەتی مامەڵەکردن لەگەڵ دۆسییەكانی پەیوەندیدار بە میدیا و ڕۆژنامەوانان پێبكرێت.
18. دانانی میکانیزمێکی کاریگەر بۆ پاراستنی یاسایی ڕۆژنامەوانان لە هەڕەشە و توندوتیژیی ئەو کەسانەی پێشێلکارییان بەرامبەر ئەنجامدەدەن.
19. ڕاسپاردنی دادگەكەن بە بڵاكردنەوەی دەقی ئەو بڕیارانەی لەلایەن دادوەرانەوە لەبارەی دۆسییەكانی ڕۆژنامەوانان و ئازادییەكانی دەربڕین و ڕۆژنامەگەریی دەردەچن، تاوەكوو بۆ توێژەران بەردەستبن و بتوانن توێژینەوەی لەسەر بكەن و ڕاڤەی خۆاین لەبارەوە بخەنەڕوو.
20. راسپاردنی دادگەكان بۆ دانیشتن و كۆبوونەوەی وەرزیی لەگەڵ ڕۆژنامەوانان یاخوود نوێنەرانی دەزگەكانی ڕاگەیاندن و نێوەندە ئەكادیمییەكان بۆ پتەوكردنی پەیوەندیی هاوبەرپرسیارێتیی نێوانیان و باسكردن لە گرفتەكانی ڕۆژنامەوانان و چارەسەرە میدیایی و یاساییەكان.
چوارهەم: بۆ دەستەڵاتی میدیایی
21. دانانی ستراتیژێکی نیشتیمانیی؛ بۆ پەرەپێدانی ژێرخانی تەکنۆلۆژیا کە پشتگیری میدیای دیجیتاڵیی بکات و دەرفەتی یەکسان بۆ هەموو میدیاکان بۆ بەکارهێنانی تەکنەلۆژیای نوێ بڕەخسێنێت.
22. دانانی ستراتیژێکی نیشتیمانیی؛ بۆ خۆڕێکخستنی میدیا و میدیاكاران کە تێیدا خۆیان پێوەرەكانی ڕێسا پیشەییەكان و بنەماکانی کاری پیشەیی دابنێن و پێیانەوە پابەند بن؛ بە مەرجێک میکانیزمەكانی ئەم ستراتیژە نەبنەهۆی سنووردارکردنی ماف و ئازادییەكانی دەربڕین و ڕۆژنامەگەریی لە هەرێمی كوردستاندا.
23. دانانی ستراتیژێکی نیشتیمانیی؛ بۆ دامەزراندنی لانیكەم 80%ی دەرچووانی بەشە زانستییەكانی ڕاگەیاندن، تەكنیكییەكانی میدیا، ڕیكلام، گرافیك دیزاین و پەیوەندییە گشتییەكانی زانكۆكانی كوردستان.
24. دانانی ستراتیژێكی نیشتیمانیی؛ بۆ گەڵاڵەكردنی ڕێبەری نووسین و و پەخش و بڵاوكردنەوە؛ بۆ ئەو پرس و بابەتانەی پەیوەندییان بە هەواڵەكانی تاوان و دادگە و ڕووداوە هەستیارەكانی وەك: كووشتن، خۆكووشتن و لاقەكردن…تد هەیە.
25. کاراکردنی سەندیکای رۆژنامەنووسانی کوردستان؛ لە ڕێگەی بە نیشتیمانییكردنی و ڕێکخستنی کۆنگرەی نوێ و هەڵبژاردنی کابینەی نوێ، بۆ گۆڕانكاریی لە مەرج و ڕێنماییەكانی وەرگرتنی ئەندامی نوێ لەسەر بنەمای پسۆڕیی و كارامەیی و لێهاتوویی.
پێنجهەم: بۆ دەستەڵاتی ڕێكخراوەیی كۆمەڵگەی مەدەنیی
26. دانانی ستراتیژێكی نیشتیمانیی؛ بۆ درووستكردنی هەماهەنگیی لە نێوان میدیا و كۆمەڵگە و دەستەڵاتە جیاوازەكاندا؛ بەئامانجی لێکنزیکبوونەوە و بنیاتنانی پەیوەندیی هاوبەرپرسیارێتیی لەنێوانیاندا، بەمەرجێک سەربەخۆیی میدیا نەکەوێتە ژێر کاریگەریی ئەوانیدیكەوە.
27. دانانی ستراتیژێكی نیشتیمانیی؛ بۆ کردنەوەی خوولی بەردەوامی خوێندەواریی میدیایی بۆ پەروەردەکردنی نەوەی نوێی ڕۆژنامەوانان و ئەبدەیتکردنەوەی پیشەیی نەوەكانی پێشتر.
28. دانانی پلان، پڕۆژە و پڕۆگرامی نیشتیمانیی؛ بۆ بەدواداچوون و هەڵسەنگاندنی کاریگەرییەكانی میدیا لەسەر کۆمەڵگە و بڵاوکردنەوەی ڕاپۆرتی ساڵانە لەسەر دۆخی میدیا لە هەرێمی کوردستاندا.
پ.ی.د. شوان ئادەم ئەیڤەس
سەرۆكی ڕێكخراوی چاودێریی میدیای كوردیی و ڕێكخەری گشتیی كۆڕبەندی نیشتیمانیی چمك بۆ ڕیفۆرمی میدیایی
وێنەیەك بۆ:
سەرۆكایەتیی زانكۆی سلێمانی وەك هاوبەشی سەرەكیی دووهەمین كۆڕبەند؛ لەوێوە ئاڕاستەی ئەم لایەنانەی خوارەوە بكرێن:
سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان
سەرۆكایەتیی پەرلەمانی كوردستان
سەرۆكایەتیی ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان
سەرۆكایەتیی ئەنجومەنی دادوەریی هەرێمی كوردستان
وەزارەتەكانی رۆشنبیریی و لاوان، ئەوقاف و كاروباری ئایینی، پەروەردە، خوێندنی باڵاو توێژینەوەی زانستیی
ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنیی هەرێمی كوردستان
سەرجەم كەناڵەكانی راگەیاندنی هەرێمی كوردستان.
