09/10/2025
#ဝက်မဒန်းမ (Gilts) များ ပုံမှန် မြိုင် (သားတောင်း) လာရမည့်အချိန်တွင် မမြိုင်ခြင်းသည် မွေးမြူရေးခြံများအတွက် စိန်ခေါ်မှုတစ်ရပ်ဖြစ်ပြီး၊ ၎င်းသည် လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ ရင့်ကျက်မှုနောက်ကျခြင်း (Delayed Puberty) ကြောင့် အဓိက ဖြစ်ပေါ်ပါသည်။ မဒန်းမများ မြိုင်မလာရခြင်း၏ အကြောင်းရင်းများကို အသေးစိတ် အဆင့်ဆင့် ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာ၍ တင်ပြလိုက်ပါသည်။
မဒန်းမများ မြိုင်မလာရခြင်း၏ အကြောင်းရင်း အဆင့်ဆင့်
မဒန်းမများသည် ပုံမှန်အားဖြင့် အသက် ၆ လမှ ၈ လ (ကိုယ်အလေးချိန် ပေါင် ၂၅၀-၃၀၀ ခန့်) တွင် ပထမဆုံးအကြိမ် မြိုင်လာလေ့ရှိပါသည်။ ဤအချိန်၌ မြိုင်မလာခြင်းသည် အောက်ပါအချက်များနှင့် တိုက်ရိုက်သက်ဆိုင်နေပါသည်။
အဆင့် ၁။ စီမံခန့်ခွဲမှုဆိုင်ရာ ချို့ယွင်းချက်များ (Management Deficiencies)
မဒန်းမများ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ ရင့်ကျက်လာစေရန်အတွက် မရှိမဖြစ် လိုအပ်သည့် လှုံ့ဆော်မှုများ (Stimulation) မရရှိခြင်းကြောင့် မြိုင်ခြင်း နောက်ကျနိုင်ပါသည်။
* ဝက်ထီးနှင့် ထိတွေ့မှု မရှိခြင်း (Lack of Boar Exposure):
* အဓိကအကြောင်းရင်း: ဝက်ထီး၏ အနံ့ (Pheromones)၊ အသံနှင့် ကိုယ်ထိလက်ရောက် ရှိနေခြင်း (Sight, Sound, Smell, Touch) တို့သည် မဒန်းမ၏ ဦးနှောက်ရှိ မျိုးပွားဟော်မုန်းထုတ်လုပ်မှုကို စတင်ရန် အဓိက လှုံ့ဆော်မှု ဖြစ်ပါသည်။ ဤလှုံ့ဆော်မှု လုံးဝမရရှိခြင်း သို့မဟုတ် မလုံလောက်ခြင်း (ဥပမာ - ဝက်ထီးအား လှမ်းမြင်ရုံသာရှိခြင်း) သည် မြိုင်ခြင်းကို သိသိသာသာ နောက်ကျစေပါသည်။
* မှန်ကန်သော အသက်အရွယ်: အသက် ၅ လခွဲ (၁၈၀ ရက်) ခန့်မှ စတင်၍ ဝက်ထီးနှင့် နေ့စဉ် ၁၀-၁၅ မိနစ်ခန့် ထိတွေ့ပေးခြင်း မပြုလုပ်ပါက မြိုင်ခြင်း နောက်ကျနိုင်ပါသည်။
* ပတ်ဝန်းကျင် အခြေအနေ မကောင်းမွန်ခြင်း (Poor Environment):
* အလင်းရောင် မလုံလောက်ခြင်း (Insufficient Lighting): တစ်နေ့လျှင် ၁၄ နာရီမှ ၁၆ နာရီ ခန့် ပြင်းအားကောင်းသော အလင်းရောင် (White Light) မရရှိခြင်းသည် မျိုးပွားဟော်မုန်းများကို ထိန်းချုပ်သော ဦးနှောက်လုပ်ငန်းစဉ်ကို နှောင့်ယှက်ပါသည်။
အဆင့် ၂။ အာဟာရနှင့် ဇီဝကမ္မဆိုင်ရာ ပြဿနာများ (Nutritional and Physiological Issues)
မဒန်းမ၏ ခန္ဓာကိုယ်သည် မျိုးပွားရန်အတွက် လုံလောက်သော စွမ်းအင်သိုက် (Energy Reserves) ရှိကြောင်း ဦးနှောက်သို့ အချက်ပြရန် လိုအပ်ပါသည်။ အောက်ပါ အခြေအနေများသည် အဆိုပါ အချက်ပြမှုကို ပျက်စီးစေပါသည်။
* ကိုယ်အလေးချိန် သို့မဟုတ် အဆီအခြေအနေ မမှန်ခြင်း (Incorrect Body Condition):
* အလွန်ပိန်ခြင်း: မျိုးပွားရန် လိုအပ်သော ကိုယ်အလေးချိန် (Pubertal Body Weight) ကို အချိန်မီ မရောက်ရှိသေးခြင်း သို့မဟုတ် လုံလောက်သော အဆီပမာဏ (Backfat) မရှိခြင်းသည် မျိုးပွားစနစ်ကို ပိတ်ထားလိုက်သကဲ့သို့ ဖြစ်စေပါသည်။
* အလွန်ဝခြင်း: အဆီလွန်ကဲစွာ စုဆောင်းမိပါကလည်း ဟော်မုန်းထုတ်လုပ်မှု၊ အထူးသဖြင့် မျိုးပွားခြင်းကို အားပေးသည့် Leptin စသည့် ဟော်မုန်းများ၏ လုပ်ဆောင်မှုကို ထိခိုက်စေပြီး မြိုင်ခြင်းကို နောက်ကျစေနိုင်ပါသည်။
* ကြီးထွားမှု နှေးကွေးခြင်း (Slow Growth Rate): အရွယ်ရောက်ရန် လိုအပ်သည့် အရွယ်အစားနှင့် အသက်ကို တွက်ချက်ရာတွင် ကြီးထွားနှုန်း နှေးကွေးပါက လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ ရင့်ကျက်မှု နောက်ကျခြင်းကို ဖြစ်စေပါသည်။
* ရာသီဥတုပူပြင်းခြင်း (Heat Stress): အပူချိန်လွန်ကဲမှုကြောင့် အစာစားသုံးမှု လျော့ကျခြင်းနှင့် ခန္ဓာကိုယ် ဖိအားများလာခြင်းတို့က မျိုးပွားဟော်မုန်းထုတ်လုပ်မှုကို တိုက်ရိုက် ထိခိုက်စေပါသည်။
အဆင့် ၃။ ကျန်းမာရေးနှင့် ရောဂါဆိုင်ရာ အကြောင်းရင်းများ (Health and Disease Factors)
မဒန်းမ၏ မျိုးပွားအင်္ဂါ သို့မဟုတ် တစ်ကိုယ်လုံး ကျန်းမာရေး ပြဿနာများက မြိုင်ခြင်းကို လုံးဝ ပိတ်ဆို့လိုက်နိုင်ပါသည်။
* မှိုအဆိပ်များ (Mycotoxins):
* Zearalenone ကဲ့သို့သော မှိုအဆိပ်များပါသည့် အစာကို စားသုံးမိပါက၊ ၎င်းသည် Estrogen ဟော်မုန်းနှင့် သဏ္ဌာန်တူသောကြောင့် မျိုးပွားစနစ်ကို နှောင့်ယှက်ပြီး သားအိမ်၊ သားဥအိမ်ကို ထိခိုက်စေကာ မြိုင်စက်ဝန်းကို ပုံမမှန်ဖြစ်စေခြင်း (သို့မဟုတ်) လုံးဝရပ်တန့်စေခြင်း ဖြစ်နိုင်ပါသည်။
* နာတာရှည် ဖိအား/ရောဂါ (Chronic Stress/Disease):
* PRRS (ဝက်မျိုးပွားမှုနှင့် အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ရောဂါလက္ခဏာစု) ကဲ့သို့သော ရောဂါများ၊ သို့မဟုတ် အမြဲတစေ ဖိအားများနေသော ပတ်ဝန်းကျင် (ဥပမာ - ဝက်ချင်း ခိုက်ရန်ဖြစ်ပွားခြင်း) များတွင် ရှိနေခြင်းသည် Cortisol ဟော်မုန်း မြင့်တက်စေကာ မျိုးပွားဟော်မုန်းများကို ဖိနှိပ်လိုက်ပါသည်။
* မျိုးရိုးဗီဇ (Genetics): အချို့သော ဝက်မျိုးရိုးဗီဇ (သို့မဟုတ်) မူလ မျိုးပွားစွမ်းရည် နည်းပါးသည့် ဝက်များသည် အခြားဝက်များထက် မြိုင်ရန် ပိုမိုကြာမြင့်လေ့ ရှိပါသည်။
ဖြေရှင်းရန်နှင့် ပြုစုဂရုစိုက်ရန် နည်းလမ်းများ (Solutions and Care)
မဒန်းမများ ပုံမှန် မြိုင်လာစေရန် အထက်ပါ အဆင့်ဆင့် ပြဿနာများကို ဖြေရှင်းပေးရန် လိုအပ်ပါသည်။
* ဝက်ထီး လှုံ့ဆော်မှု ပေးခြင်း (Provide Boar Stimulation):
* နေ့စဉ် ၁၀-၁၅ မိနစ် ခန့် ဝက်ထီးနှင့် မျက်နှာချင်းဆိုင် ထိတွေ့မှု (Face-to-face contact) ပေးပါ။ ဝက်ထီး၏ ပါးစပ်မှ ထွက်လာသော အမြှုပ်များ (Saliva) သည် မြိုင်ခြင်းကို စတင်ရန် အရေးပါသော လှုံ့ဆော်မှုများ ပါဝင်ပါသည်။
* ဝက်ထီးကို မကြာခဏ လှည့်ပတ် အသုံးပြု ပေးခြင်း (Rotate Boars) သည် စိတ်ပါဝင်စားမှု ပိုမိုမြင့်မားစေပါသည်။
* ပတ်ဝန်းကျင်ကို ထိန်းချုပ်ခြင်း (Control the Environment):
* မဒန်းမများကို အသက် ၆ လခန့်မှစ၍ တစ်နေ့လျှင် အနည်းဆုံး ၁၄-၁၆ နာရီ ခန့် လုံလောက်သော အလင်းရောင် (အဖြူရောင် မီးလုံးများ) ရရှိစေရန် စီမံပါ။
* ဖိအားလျှော့ချရန် (ဥပမာ- ရန်ဖြစ်ခြင်း၊ ကျပ်တည်းစွာ ထားရှိခြင်း) နှင့် အေးမြသော ပတ်ဝန်းကျင် (အပူဒဏ်လျှော့ချခြင်း) ကို ဖန်တီးပေးပါ။
* အာဟာရ ထိန်းညှိခြင်း (Adjust Nutrition):
* အရွယ်ရောက်ပြီး မြိုင်ရန်သင့်သော မဒန်းမများအား အလွန်အကျွံ အစာကျွေးခြင်းကို ရှောင်ပါ၊ သို့သော် မပိန်စေရန် ဂရုစိုက်ပါ။ ခန္ဓာကိုယ် အခြေအနေကို သတ်မှတ်ထားသော အဆင့်တွင် ထိန်းထားပါ။
* ဟော်မုန်း အကူအညီယူခြင်း (Hormonal Assistance):
* အသက် ၇ လခွဲ (သို့မဟုတ်) ထိုထက်ကျော်လွန်သည့်တိုင် မြိုင်လာခြင်း မရှိသော မဒန်းမများတွင်၊ တိရစ္ဆာန်ဆေးကုဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်၍ PG600 ကဲ့သို့သော မျိုးပွားဟော်မုန်းဆေးများ အသုံးပြု၍ မြိုင်လာစေရန် လှုံ့ဆော်နိုင်ပါသည်။
အရေးကြီးသည့် အချက်မှာ မဒန်းမများ မြိုင်လာခြင်း မရှိသည့်တိုင်အောင်၊ ၎င်းတို့သည် ရင့်ကျက်လာခြင်းမရှိသောကြောင့် အလွယ်တကူ စိတ်ပျက်အားငယ်ကာ မွေးမြူရေးအစီအစဉ်မှ ပယ်ဖျက်ပစ်ခြင်းမျိုး မပြုလုပ်သင့်ဘဲ၊ အထက်ပါအတိုင်း စနစ်တကျ ပြုစုပျိုးထောင်ပေးခြင်းသည် ပုံမှန် မြိုင်လာစေရန် အကောင်းဆုံး နည်းလမ်းဖြစ်ပါသည်။
