21/09/2025
〽️දියවඩනනිලමේගේ ඉතිහාසය〽️
සිංහල රාජ්‍යයේ රාජ සභාවෙහි නිලයක්වූ දියවඩන නිලමේ වසර දෙදහසකට වඩා පැරණි ඉතිහාසයක පෝෂණය ලබමින් හා බුදුන්වහන්සේගේ දන්ත ධාතුන් වහන්සේලා හට පුරාතනයෙහි සිට පැවතෙන තේවාවන් ඉටු කරමින් පැවති තනතුරකි. 1815 දී සිංහල රාජ්‍යය යටත් විජිතයක් කරගත් බ්‍රිතාන්‍ය ජාතිකයන් ඉන් කලක‍ට පසු මහනුවර පිහිටි ශ්‍රී දළදා මාලිගාව ප්‍රධාන කො‍ටගත් මාලිගා අංගයන්ගේ ප්‍රධාන ගිහි භාරකාර ධූරය, දියවඩන නිලමේ වෙත පැවරීය.
වර්තමානයේදී ශ්‍රී දළදා මාලිගාවෙහි සමස්ත කටයුතු සම්භාරය පිළිබඳ පූර්ණ අධීක්‍ෂණය දියවඩන නිලමේ සතු වගකීමක් වෙයි. දළදා මාලිගාවේ වාර්ෂික දළදා පෙරහැර මංගල්‍යය සංවිධානය කිරීම ඔහු වෙත පැවරෙන සම්ප්‍රදායික වගකීමකි. වත්මන් දියවඩන නිලමේ ප්‍රදීප නිලංග දෑලේ බණ්ඩාර වෙයි.
මහනුවර ශ්‍රී දළඳා මාළිගයේ
හිටපු කීර්තිමත් දියවඩන නිලමේවරු
1815 ට පෙර, උඩරට රාජාණ්ඩු සමයෙහිදී, දියවඩන නිලමේ තනතුර ධාරියා, රජුට ජලය සැපයූ හා කලට වැසි ගෙන ඒම සඳහා පුරාතණ වතාවත් සිදු කල රාජ සභාවේ අමාත්‍ය ධූරයක් දැරූ තැනැත්තෙක් විය.[1][2] බුදුන්වහන්සේගේ අති පූජනීය දන්ත ධාතූන් වහන්සේ වෙනුවෙන් වත්මනෙහිද මෙම චාරිත්‍රය, ඇසල පෙරහැරෙහි අවසන් දිනෙහිදී සිදුකෙරෙන දිය කැපීමේ මංගල්‍යය මගින්, දියවඩන නිලමේ විසින් සිදු කෙරෙයි.
දියවඩන නිළමේ තෝරාගැනීම ට ගෞරවනිය මල්වතු සහ අස්ගිරි පාර්ශව වල මාහානායක තෙරුන් වහනසේලා, මහා භාරකාර මණ්ඩලයේ ලියාපදිංචි වාර්ෂික ආදායම රු.1,000/- වැඩි බෞද්ධ විහාර භාරකරුවන් සහ මහනුවර ප්‍රදේශයේ ප්‍රාදේශිය ආදායම් නිලධාරින් (නුතනයේ ශ්‍රී ලංකාවේ පරිපාලයේම නිලධාරින්) විසින් සිදු කරනු ලැබේ. මෙම නිලධාරින් බෞද්ධ විය යුතුය. තෝරාගත් දියවඩන නිළමේගේ සේවා කාලය අවු 10 වන අතර දෙවන වාරය සඳහා ද ඉදිරිපත් විය හැක. 1832 වන තුරු මහනුවර පළාත පරිපාලනය කරනු ලැබුයේ කොමිෂන් සභාවක් මගිනි. රටෙහි පරිපාලනය එක්සත් කිරීම සම්බන්ධව කෝල්බෲක් සහ කැමරන් මෙසේ සඳහන් කරයි.
කොමිසන් සභාවේ නියෝගයට අනුව බුදුන් වහන්සේගේ ධාතු ප්‍රදර්ශනය කිරීම සහ පෙරහර පැවැත්වීම නුවර පළාතේ ස්වදේශිකයන් සඳහා නුවර රජුගේ වරප්‍රසාදයක් ලෙස සලකන ලදි. ධාතුන් ප්‍රදර්ශනය ආරම්භ කළ විට සියලුම දුෂ්කර පළාත්වල, පන්තිවල මිනිසුන් එය නැරඹිමට අගනුවරට පැමිණේ. ක්‍රි.ව1828 AD දී අග්‍රාණ්ඩුකාර හා අනිකුත් බලධාරින් විසින් ධාතු ප්‍රදර්ශනය කරන ලදි. මෙම සිදුවීම මහත් උත්සවශ්‍රියකින් පවත්වනු ලැබු අතර තේරීම සහ පත් කිරිම පන්සලේ ප්‍රධානින් සහ පූජකයන් විසින් රජුගෙන් ලද වරප්‍රසාදය අනුව සිදු කරන ලදහ. මෙම ක්‍රියාකාරකම් දැනට රජය මගින් සිදු කරනු ලබන අතර, පූජකයන් නම් කිරිමට නිර්දේශය කරනු ලබයි. දළදාව, අස්ගිරිය, මල්වත්ත, දේවාලය, නිලමේ ආදින් සම්බන්ධ කරණු පිලිබදව ක්‍රි.ව 1853 බ්‍රිතාන්‍ය කෑබිනට් මණ්ඩලය මගින් සවිස්තරව සාකච්ඡා කරන ලදි. යටත් විජිත රජයන් සඳහා ලේකම්වරයා වු නිව්කාස්වල අධිපාදවරයා (Duke of Newcastle) ලංකාවේ ආරණ්ඩුකාරව වු “සර් ජෝජ් ඇන්ඩර්සන්” වෙත 1853 අගෝස්තු 18 දින දළදාවේ ඉදිරි චාරිත්‍ර සහ දියවඩන නිළමේ පත්කිරීම සම්බන්ධය මෙසේ ප්‍රකාශ කරයි.
“මම දළදාව හෙවත් ශුද්ධවු දන්ත ධාතුව සම්බන්ධයෙන් ඔබ කළ යුතු කරුණු, එසේම අනුමත කරන අතර කාටවත් 1847 මෙන් හැරදමන දේ නැවත ඇති කිරිම ගැන සතුටු වෙමි. මගේ විශ්වාසය අනුව ඔබ ධාතු ප්‍රදර්ශනය අභිමත ලෙස පවැත්වු අතර එය භාර නිළධාරියා ලෙස අවධානයෙන් කටයුතු කිරිම ගැන සැකයක් නොමැත. ඔබ විසින් බස්නායක නිළමේ හා දේව නිලමේ (දියවඩන නිළමේ) යන ඓහික පාලන තනතුරු (secular superintendents) පත්කිරීම සම්බන්ධයෙන් ආගමකට සම්බන්ධ තැනි අධිකාරිවරුන් රජය මගින් පත්කරන ලද අතර ඒ සඳහා අවශ්‍ය කාර්ය කිරිමට කටයුතු සම්පාදනය කරනු ලබයි.
බස්නායක නිලමේ හා ආදාළ දිස්ත්‍රික්ක වල ප්‍රදේශ වාසින්ගේ නායකයන් මෙන්ම, දියවඩන නිලමේ පත් කිරිම ඡන්දයකින් සිදුවේ. සමහර අවස්ථාවලිදි බස්නායක නිලමේ යන තනතුරද ඡන්දයකින් පත් කරන අතර, එවිට ප්‍රධාන පූජකයාට ලබා දෙන ආකාරයේ සහතිකයක් ඡන්ද කොට්ඨාශය මගින් ලබා දෙයි.”
තවද දියවඩන නිළමේ සහ බස්නායක නිළමේ යන දුර තෝරාගැනීමද සිදුවේ. හඳුන්වා දුන් මැතිවරණ යාන්ත්‍රණය ඇතැම්විට විරෝධතාවයට විවෘත වන නමුත් ඒ සඳහා කිසිවිට සුදානමක් යෝජනා වී නැත. 1948 පෙබරවාරි 4 දි ලංකාවට බ්‍රිතාන්‍යයන් වෙතින් නිදහස ලැබීමෙන් මෙන් පසු ශ්‍රී දළදා මාලිගාව විශාල කාලයෙක් විජයරත්න පවුල මගින් පාලනය කල අතර දළදා මාලිගාවේ දියවඩන නිලමේ ලෙස දශක තුනක් සේවය කරන ලදහ.
අන්තර්ජාලය ඇසැරෙන් සකස්කරන ලද ලිපියකි.
Chathura Gunarathna
Images credit by-Google
