15/10/2025
#ဂျပ်စတင်မာတာ ( Justin Martyr )
( အဒေီ ၁၀၀ - ၁၆၅ )
#ဂျပ်စတင်မာတာ သည် ဒုတိယရာစု နှစ်ဦးပိုင်းတွင် ပါလက်စတိုင်းဒေသရှိ ဂရိ မိဘနှစ်ပါးမှ မွေးဖွားခဲ့သူဖြစ်သည်။ သူသည် စာပေအရေးအသားနှင့် အဟောအပြော ကျွမ်းကျင်မှုပညာ (Rhetoric)
၊ ကဗျာ (Po-etry) နှင့် သမိုင်း (History) စသည့်တို့ကို ကောင်းမွန်စွာ လေ့လာ ဆည်းပူးခဲ့သည်။ ထို့အပြင် သူသည် အလက်ဇန္ဒာနှင့် ဧဖက်မြို့များတွင် ရှိသောဒဿနိကကျောင်းများတွင်လည်း ပညာဆည်းပူးခဲ့သည်။
#ဂျပ်စတင်သည် အစပိုင်းတွင် ဂရိအတွေးအခေါ် ပညာရှင် စတိုးယစ်ဝါဒ (Stoicism) ကိုလေ့လာခဲ့သော်လည်း ဘုရားသခင် အကြောင်းနှင့်ပတ်သက်ပြီး အသိပညာ လုံးဝတိုးတက်မှုမရှိသောကြောင့် သူသည် စိတ်ပျက်ခဲ့ရသည်။ ထို့နောက် အာရီးစ်တိုတားလ် (Aristotle) နှင့် ပိုက်သာဂိုရပ်စ်(Pythagoras) စသည်တို့၏ သင်ကြားချက်များကိုလည်း လေ့လာဆည်းပူးခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ပလေတို၏ဝါဒ (Platonism) ကိုလည်းလေ့လာခဲ့ပြီး စသည်ဖြင့် သမ္မာတရားကို ရလိုရငြားဖြင့် ကြိုးစားရှာဖွေခဲ့သည်။ ဂျပ်စတင်သည် ဧဖက်မြို့ ၌နေစဉ် ခရစ်ယာန်များ၏ မကြောက်မရွံ့မယိမ်းမယိုင်ပဲ သူတို့၏ ယုံကြည်ခြင်း၌ သစ္စာရှိစွာ မာတုရအနေဖြင့်
အသေခံကြခြင်းကို သူ၏စိတ်တွင် စွဲမြဲစေခဲ့သည်။
#တစ်နေ့သော အချိန်တွင် ဂျပ်စတင်သည် ကမ်းခြေတွင်လမ်းလျှောက်နေစဉ် အသက်အရွယ် ကြီးရင့်သော ခရစ်ယာန် တစ်ယောက်နှင့်ခရစ်တော်၌ ပြည့်စုံကြောင်း၊ ဘုရားသခင်သည် သူ့ကိုယ်သူ မည်ကဲ့သို့ ၊တွေ့ဆုံခဲ့ရာ ထိုသူက ရှေးဂျူးပရောဖက်များ၏ ပရောဖက်ပြုခြင်းသည်သော ဘုရားဖြစ်ကြောင်းကို ခရစ်တော်အားဖြင့် အတိအလင်း ဖော်ပြခဲ့ကြောင်းနှင့် ခရစ်ယာန်တို့၏ လျှောက်သော လမ်းသည်သာလျှင် သမ္မာတရားလမ်းဖြစ်ကြောင်း စသည်ဖြင့် ဂျပ်စတင်အား ပြောပြခဲ့သည်။ ထိုသို့ဂျပ်စတင်ကြားနာခဲ့သော အရာများသည် သူ့ကို စတင်ပြောင်းလဲစေခဲ့အကြောင်းအရာ ဖြစ်လာခဲ့သည်။
#ထိုသို့ဖြင့် ဂျပ်စတင်သည် ရှေးပရောဖက်များ ရေးသားခဲ့သောကျမ်းများကို သော်လည်းကောင်း၊ခရစ်ဝင်ကျမ်းများကို သော်လည်းကောင်း၊ ရှင်ပေါလု၏ ဩဝါဒစာစောင်များကို သော်လည်းကောင်း စတင်ဖတ်ရှုလေ့လာခဲ့ပြီးနောက် သူသည် ခရစ်ယာန်တစ်ယောက် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ သို့သော် ဂျပ်စတင်သည် ဒဿနိက ပါမောက္ခဝတ်စုံကို ဆက်လက်ဝတ်ဆင်ခဲ့ပြီး သူသည် ဂရိ အတွေးအခေါ်နှင့် ခရစ်ယာန်တို့၏ ယုံကြည်
ခြင်းသည် မည်ကဲ့သို့ ဆက်စပ်မှုရှိကြောင်း ရှာဖွေခဲ့သည် သာမက ဒဿနိပညာ၌ အကောင်းဆုံးဟု ဟုယူဆခဲ့ကြသော အတွေးအခေါ်များ ပင်လျှင် ခရစ်ယာန်ဘာသာ၌ အားလုံး ပြည့်စုံကြောင်း တွေ့မြင်လာခဲ့သည်။ထို့နောက် ဂျပ်စတင်သည် ကျန်ရှိသော သူ၏အသက်တာ အနှစ် (၃၀)အတွင်း ခရီးသွားခြင်း၊ ဧဝံဂေလိဟောပြောသက်သေခံခြင်းနှင့် စာပေရေးသားခြင်းဖြင့် အချိန်ကုန်လွန်စေခဲ့ပါသည်။
#ဂျပ်စတင်၏ အသက်တာနှင့် စပ်လျဉ်း၍ ရှင်ပေါလုနှင့် ဆင်တူသော အချက်များ တွေ့နိုင်ပါသည်။ ၄င်းတို့မှာ ရှင်ပေါလုသည် ဂျူးလူမျိုးဖြစ်ပြီး တပါးသော အမျိုးသားများ နေထိုင်သောနေရာ တာရှ (Tarsus)တွင် မွေးဖွားခဲ့သည်။ ဂျပ်စတင်မာတာသည် တပါးသောအမျိုးသားဖြစ်ပြီးဂျူးလူမျိုးများ နေထိုင်သော နေရာဖြစ်သော ရှေးစီးကာမ် (Ancient Shechen) တွင်မွေးဖွားခဲ့သည်။ နှစ်ဦးစလုံး ကောင်းမွန်စွာ ပညာဆည်းပူးခဲ့ကြပြီး အခြေအတင်ပြောဆိုသော နည်းလမ်းဖြင့် ဂျူးလူမျိုးများနှင့်
တပါးသော အမျိုးသားတို့အား ခရစ်တော်အကြောင်းကို ဟောပြော သက်သေခံခဲ့ကြသည်။
#ဂျပ်စတင်မာတာ ရေးစားပြုစုခဲ့သော စာစောင်များအနက်မပျောက်မပျက်ပဲ ကျန်ရစ်ခဲ့သော အရာ (၃) ခုမှာ-
(၁) ပထမအပိုလိုဂျီ (I Apology)။ ဤစာစောင်သည် အခန်းကြီး (၆၈)ခန်းပါဝင်ပြီး အင်ပါယာ အင်တိုနီးနာစ် ပီးယားစ် (Antoninus Pius)အား ရည်စူးပြီး ခရစ်ယာန်ယုံကြည်ခြင်းနှင့် ပတ်သက်၍ ထောက်ခံကာကွယ် ပြောဆိုချက်များ ရေးသားဖော်ပြထားပါသည်။ ထိုစာစောင်တွင်ဂျပ်စတင်သည် ရောမအစိုးရ အာဏာပိုင်များသည် ခရစ်ယာန်များအားညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခြင်း အကြောင်းနှင့် ပတ်သက်၍ ထိုသို့ လုပ်ဆောင်ချက်သည် မှားယွင်းကြောင်း အကျိုးအကြောင်းနှင့် တကွ ရေးသားဖော်ပြခဲ့သည်။ ခရစ်ယာန်တို့၏ ယုံကြည်ခြင်း၊ အသက်တာ၌ လက်တွေ့ကျင့်သုံးခြင်းများနှင့် မင်္ဂလာဝတ်များ စသည်တို့ကိုလည်း ထိုစာစောင်၌ ရှင်းလင်းဖော်ပြခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ဂျပ်စတင်က ခရစ်ယာန်များသည် တိုင်းပြည်ကိုအန္တရာယ် ပေးမည့်သူများ မဟုတ်ကြောင်း၊ တိုင်းပြည်ကို ကူညီသူမျာသာလျှင်ဖြစ်ကြောင်းကိုလည်း ဖော်ပြရေးသားခဲ့သည်။
(၂) ဒုတိယ အပိုလိုဂျီ (IT Apology)။ ဤစာစောင်သည် အခန်းကြီး(၁၅) ခန်း ပါဝင်ပြီး ရောမလွှတ်တော် အမတ်မင်းအား ရည်စူးပြီး ရေးသားခဲ့သောစာစောင်ဖြစ်သည်။ ထိုစာစောင်တွင် ခရစ်ယာန်တို့၏ ယုံကြည်ခြင်းသည်သာလျှင် စစ်မှန်သော ကျိုးကြောင်းဆင်ခြင်တုံတရား ဖြစ်ကြောင်းရေးသားဖော်ပြခဲ့သည်။ ထို့အပြင်နှုတ်ကပတ်တော်တည်းဟူသောလောဂိုးစ် (Logos)
သည် လူ့ဇာတိကို ခံယူခြင်းဖြင့် လူသားများအား တရားဖွင့်ပြ ဖို့ရန် နှင့် စာတန်၏ တန်ခိုးမှ ကယ်နှုတ်ရန် ဖြစ်ကြောင်းကိုလည်းရေးသား ဖော်ပြထားပါသည်။
(၃) ထရိုင်း နှင့် စကားလက်ဆုံပြောခြင်း (Dialogues with Trypho)၊ဤစာစောင်သည် ထရိုင်းဖိုနှင့် စကားလက်ဆုံပြောခြင်းကို ပြန်ပြီး ရေးသားထားသောစာစောင်ဖြစ်ပြီး အခန်းကြီး (၁၄၂) ခန်းပါဝင်ပါသည်။ ထိုစာစောင်၌ ရေးသားဖော်ပြချက်များအရ ခရစ်ယာန်ဘာသာသည် စစ်မှန်သောဘာသာဖြစ်ကြောင်း လူတို့အား သိရှိနားလည် လာနိုင်ဖို့ရန် ဂျပ်စတင်သည် ကြိုးပမ်းခဲ့ကြောင်း တွေ့ရပါသည်။ ထို့အပြင် ခရစ်တော်၏ ပင်ကို
သဘောသဘာဝနှင့် ရည်ရွယ်ချက်ကိုလည်း အထူးအခြေပြုပြီး ရေးသားဖော်ပြခဲ့ပါသည်။
ဂျပ်စတင်သည် စာအုပ်စာပေများကို ရေးသားခဲ့သည့်အပြင်ခရီးလည်း ကျယ်ပြန့်စွာ သွားခဲ့ပြီး ခရစ်ယာန်ယုံကြည်ခြင်းနှင့် ပတ်သက်ပြီးအချေအတင် ပြောဆိုဆွေးနွေးခြင်း အမှုကိုလည်း အမြဲပြုခဲ့သည်။ သူသည်ခရစ်ယာန်တစ်ယောက် ဖြစ်လာခဲ့သော်လည်း ကျိုးကြောင်း ဆင်ခြင်တုံတရားကို မစွန့်လွှတ်ပဲ ထိုအရာကို သမ္မာတရားနှင့် ချိန်ထိုးကာ ထိုသို့ဖြင့်သူသည် စစ်မှန်သော ဓမ္မအတွေးအခေါ် ပညာရှင် တပါးဖြစ်လာခဲ့သည်။ခရစ်တော်နှင့် အတွေးအခေါ် ပညာရှင်များကြားရှိ ဆက်စပ်မှုမှာ မပြည့်စုံသော ကျိုးကြောင်းဆင်ခြင်တုံတရားသည် ခရစ်တော်၌ ပြည့်ဝစုံ လင်ခြင်းပင်ဖြစ်သည်ဟု ဂျပ်စတင် ယုံကြည်လက်ခံခဲ့သည်။ အတွေးအခေါ် ပညာရှင်များ အမှန်တရားများကို သိရှိလာနိုင်ခြင်းသည်လည်း နှုတ်ကပတ်တော်အားဖြင့်သာလျှင် ဖြစ်သည်ဟူ၍လည်း ဂျပ်စတင် ခံယူခဲ့သည်။ ထို့အပြင်ထိုနှုတ်ကပတ်တော်သည် ခရစ်တော်၌ ပြည့်စုံခဲ့ကြောင်း ကိုလည်းဂျပ်စတင် ခိုင်မာစွာ ယုံကြည်ခဲ့သည်။
ဂျပ်စတင်သည် သူ၏ နောက်ဆုံး အချိန်ကာလကို ရောမတွင်အသုံးပြုခဲ့သည်။ အေဒီ ၁၆၅ ခုနှစ်တွင် ဂျပ်စတင်သည် သူ၏ ယုံကြည်ခြင်းကြောင့် ထောင်ချခြင်းခံခဲ့ပြီး၊ ညှဉ်းပန်း နှိပ်စက်ခြင်းကိုလည်း ခံခဲ့ရသည်။ထို့အပြင် ဂျက်စတင်သည် ဒေသခံများ၏ နတ်ဘုရားကို ယဇ်ပူဇော်ရန်ငြင်းဆိုခြင်း၊ ခရစ်တော်ကို စွန့်လွှတ်ဖို့ ရန်ငြင်းဆိုခြင်းများကြောင့် သူနှင့်အတူ အခြားသော ယုံကြည်သူ (၆) ယောက်တို့အား ခေါင်းဖြတ်သတ်ခြင်း
ခံခဲ့ကြရပါသည်။ ဂျပ်စတင်သည် သူ့ကိုသတ်မည့်သူတို့အား “သင်တို့ဟာငါတို့ကို သတ်နိုင်ကြလိမ့်မယ်၊ ဒါပေမဲ့ ငါတို့ကို ဆုံးရှုံးသွားအောင်တော့လုပ်နိုင်မှာမဟုတ်ဘူး” ဟူ၍ ပြောခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ဂျပ်စတင် ဟူသောအမည်နာမမှ ဂျပ်စတင် မာတာ (မာတုရ ဂျပ်စတင်) ဟူ၍သူ၏အမည်တွင်ခဲ့သည်။
