14/07/2022
1800-1948 KIKAL ZOGAM TANGTHU-2
Pu Pum Za Mang Ukpi Sepna
Ukpipa Hau Cin Khup cidam nawnlo a hih manin ukpi za a tapa Pum Za Mang tungah apnuam a, Chin Hills District, Deputy Commissioner W.R. Head kiangah ngetna lai khia hi. 1926 k*mi Pu Pum Za Mang k*m 32 phak laitak 1926 a kipanin Ukpi sem hi. Pu Hau Cin Khup k*mzawnin hun sawtpi lupna tung ngakin om a, September 10, 1934 zingsang nai 7:00 in Pu Hau Cin Khup (k*m 60), Tonzang innpi ah si hi. A sih in sial 74, lawi 11, bawng 18, sakol 2, a vekpi in gan 105 kawsah nei hi.
Ukpi Pu Pum Za Mang in 1917 k*min Thangkhal haupa Pu Za Tual (Sukte) tanu Cing Khaw Lian tawh kiteng a, a k*mkik ciangin ta nei manlo in sihsan hi. 1920 k*min Saklam a Kangkap Hausa Pu Mang Cin Lian tanu Ciin Khaw Man tawh kiteng a, ta 8; Khup Khen Kham, Sian Lian Pau, Khup Do Dal, Pau Kap Thang, Kham Za Dal, Niang Khaw Man, Ciin Khan Cing leh Cing Lun Niang te a nei hi. Pu Pum Za Mang zi pen kha 7 sung a en nuamte a dingin hun beisak uh hi. Tua ciangin Pi Ciin Khaw Man in la phuak a;
(a) Hong en ve vua, hong en ve vua,
Luntawi phual ngo hing e.
(b) Luntawi phual ngo hing aw e,
N nuai dot Lunmang hing e.
Ukpi te khual a zin uh ciangin sakol tung tuangin zin uh a, Pi Ciin Khaw Man pen sakol tung tuang theilo ahih manin tal in a zawng uh hi. Tonzang innpi a tunkik uh ciangin khua kim khuapam a hausate, upate leh mipi te in nasia takin dawn uh hi.
Pu Kam Hau in a tate siah a kaihsa na a hi; Thangkhal, Gamngai, Mawngken, leh Ngennung khua hausa te siahkaih teng Mikang k*mpi in phiat sak a, tang seu khat leh saliang te zong Pu Pum Za Mang in siah a kai hi. Guite kual hausa te siahkaih teng zong phiat sak a, k*m thum ciang sialpi khat ta Sial siah, sa liang siah leh tangsiah te zong a pia uh hi.
Khua dang a pemte in a inn te uh zuak theilo a, ukpipa Pu Pum Za Mang in a tang hi. 1937 k*m a kipanin khual khua a pemte in a inn tangin Rs. 750 pu Pum Za Mang pia uh a, a zuak nuamte in zuak thei uh hi. Logam pen hausa te in a neilo te pia uh hi.