06/09/2025
ဒေါင်းမြီးပျံကို နှိမ်နင်းရခက်တာ ဘာ့ကြောင့်ပါလဲတဲ့။ ကျနော်တို့ နှိမ်နင်းတာနောက်ကျတယ်ထင်လို့ စောစောနှိမ်နင်းလည်း မရဘူး။ ပေါင်းသတ်ဆေးတွေ အမျိုးမျိုးသုံးတာလည်းမရဘူး။ ဒီ ဒေါင်းမြီးပျံမှာ ထူးခြားမှုတခုခုရှိလို့ နှိမ်နင်းရခက်တာလားလို့ တွေးမိလို့ပါတဲ့။
အတွေးကောင်း၊ အမေးကောင်းတဲ့တောင်သူပါ။ ကျနော်ရေးဖြစ်ဖို့ တခါတခါ စိတ်ကူးရပေမယ့် မရေးဖြစ်တဲ့အကြောင်းအရာကို မေးလာတုန်းတိုက်ဆိုင်တော့ ရေးဖြစ်ပါပြီ။
မှန်ပါတယ်။ ဒေါင်းမြီးပျံကို နှိမ်နင်းရခက်တဲ့အကြောင်းအရင်းမှာ သူ့ရဲ့ သဘာဝကြောင့်ဆိုတဲ့အချက်က အတော်လွှမ်းမိုးပါတယ်။
ဒေါင်းမြီးပျံမြက်ရဲ့ထူးခြားချက်တွေကို အရင်ပြောပါမယ်။
သူရှင်သန်ပေါက်ရောက်နေတဲ့ ဒေသ၊ ရေမြေ၊ ရာသီဉတုအခြေအနေအရ၊ အပင်အရွယ်အစားအရ၊ သူပေါက်နေတဲ့မြေပေါ်မှာရှိတဲ့သီးနှံအမျိုးအစားအရ၊ မြေအာဟာရနဲ့ အစိုဓာတ်အရ ပန်းခိုင်တခိုင်ကနေ အစေ့ ၁၀၀၀-၄၀၀၀ အထိ ထုတ်နိုင်ပါတယ်။ အစေ့ဟာ မြေကြီးထဲမှာ ၂-၃ နှစ်အထိ ရှင်သန်နိုင်စွမ်းကောင်းစွာ ရှိနေနိုင်ပါတယ်။ ဒေါင်းမြီးပျံပန်းခိုင်ကထွက်တဲ့အစေ့ဟာ ပူလွန်း၊ အေးလွန်း၊ ရေပြတ်၊ ရေနစ်မြုပ် ဘယ်လိုအခြေအနေမှာဖြစ်စေ မျိုးညှောင့်ပေါက်နိုင်ပါတယ်။ အစေ့က ကောင်းစွာရင့်နေဖို့သာ လိုတာပါ။ မျိုးညှောင့်ပေါက်လာတဲ့အစေ့ဟာ အမြစ်လောင်း၊ အညွန့်လောင်း တပြိုင်ထဲ ယှဉ်ပြိုင်ပြီးထွက်ပါတယ် (သီးနှံစေ့တွေကျတော့ ယေဘုယျ အမြစ်လောင်းထွက်ပြီး ၂-၃ ရက်ကြာမှ အညွန့်လောင်းစတင်တတ်ပါတယ်)၊ ဒါကြောင့် သီးနှံနဲ့ ရေ၊ အာဟာရ ယှဉ်ပြိုင်ရယူရာမှာ ဒေါင်းမြီးပျံက အားသာချက်ရှိပါတယ်။ Regrowth လို့ခေါ်တဲ့ ဒေါင်းမြီးပျံကို ထိသေပေါင်းသတ်ဆေးနဲ့ ညှိုးကျသွားအောင်ဖျန်းခြင်း၊ တံစဉ်နဲ့ရိတ်ခြင်းဆောင်ရွက်ပြီးနောက် ကျန်ခဲ့တဲ့ ပင်ခြေအစိတ်အပိုင်းကနေ ၂ ရက်အတွင်း အရွက်သစ်ပြန်လည်ထွက်နိုင်ပါတယ်။
ပင်ပိုင်းဆိုင်ရာကြီးထွားချိန်ကာလ အခြားမြက်အုက်စုပေါင်းများထက် နည်းပါတယ်။ အစိုဓာတ်လုံလောက်ရင် အပင်ပေါက်ပြီး ၈-၁၀ ရက်အတွင်း ပန်းခိုင်စပြီးထွက်နိုင်ပါတယ်။ ပန်းခိုင်ရင့်ဖို့ ၇-၁၂ ရက်ခန့်အထိသာ ကြာတတ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒေါင်းမြီးပျံမြက်ရဲ့ ဘဝစက်ဝန်းတကြိမ်ပြည့်စုံဖို့ ၁၇-၂၅ ရက်သာ လိုအပ်ပါတယ်။ ထိုအချိန်မှာ သီးနှံပင်သက်တမ်းက ၁ လသားခန့်သာရှိမယ်ဆိုရင် စိုက်ခင်းထဲမှာ ဒေါင်းမြီးပျံ ၂ ဆင့်ထပ်နေပြီး နှိမ်နင်းရမလွယ်ကူခြင်းကို ဖြစ်ပါတယ်။
မြစ်မွှား၊ မြစ်ဖွာပုံစံအမြစ်ထွက်ရှိပြီး အမြစ်စဉ်အင်အားကောင်း၊ မြေကြီးထဲမှာ ပြန့်ကားနိုင်စွမ်းကောင်းပါတယ်။ သီးနှံပင်ရဲ့ အမြစ်ဇုံအထိ အမြစ်ပြန့်ခဲ့ရင် အာဟာရယှဉ်ပြိုင်နိုင်စွမ်းက ဒေါင်းမြီးပျံက အသာစီးရပါတယ်။ မူလအပင်ရဲ့ အခြေကနေ ပင်ပွါးတွေ များစွာထွက်နိုင်ပါတယ်။ စပါးလို ပင်ပွါးစီးချိန်ကုန်ဆုံးတယ်ဆိုတာမရှိပဲ မုလအပင်က ပန်းခိုင်ထွက် အစေ့ကြွေနေတဲ့ကာလတလျှောက်လုံး ပင်ပွါးကလည်း အပင်မသေမခြင်း ဆင့်ပြီးထွက်နေနိုင်ပါတယ်။
အရေးအကြီးဆုံးက allelopathy လို့ခေါ်တဲ့ အမြစ်ကနေ ထွက်ရှိလာတဲ့ ဓာတုပစ္စည်းအချို့ဟာ သီးနှံပင်ရဲ့ ရှင်သန်ကြီးထွားမှုကို နှောင့်နှေးအောင် တိုက်ခိုက်တာပါ။ ဒေါင်းမြီးပျံ အမြစ်ကနေ၊ သေသွားတဲ့ ဒေါင်းမြီးပျံပင်ကြွင်းပင်ကျန်ကနေ Phenolic acids များဖြစ်တဲ့ (p-hydroxybenzoic acid, ferulic acid, vanilic acid)၊ Flavonoids, Terpenoids, Quinones စတဲ့ ဓာတုဓာတ်ပေါင်းများထုတ်နိုင်ပါတယ်။ အဲဒီဓာတုဓာတ်ပေါင်းတွေဟာ ဒေါင်းမြီးပျံပေါက်ရောက်နေတဲ့ စိုက်ခင်းထဲကသီးနှံတွေအပေါ် မျိုးညှောင့်ပေါက်မှု မကောင်းအောင်၊ အမြစ်စဉ်အင်အားနည်းအောင်၊ ကလိုရိုဖီးလ်ထုတ်လုပ်မှုနည်းစေခြင်းဖြင့် အစာချက်လုပ်မှုအားနည်းအောင်၊ အင်ဇိုင်းလုပ်ငန်းစဉ်များနှေးအောင်၊ ရှင်သန်ကြီးထွားမှုအားနည်းအောင် အဟန့်အတားဖြစ်စေနိုင်ပါတယ်။ ဒါ့အပြင် မြေကြီးထဲမှာရှိတဲ့ အနုဇီဝသက်ရှိတွေရဲ့ သီးနှံအာဟာရတွေ ပျော်ဝင်ပြိုကွဲမှုအတွက်အကူအညီပေးနိုင်စွမ်းကိုလည်း ထိခိုက်စေနိုင်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ဒေါင်းမြီးပျံပေါက်တဲ့ စပါးခင်းဟာ ပင်ပိုင်းဆိုင်ရာကြီးထွားမှုနဲ့ ပင်ပွါးနည်းမှု၊ အမြစ်အင်အားနည်းမှုကို တွေ့ရတတ်တာပါ။
နောက်ဆုံးတချက်အနေနဲ့ ဒေါင်းမြီးပျံမြက်ဟာ ပေါင်းသတ်ဆေးကို ယဉ်ပါးလွယ်ရခြင်းအကြောင်းအရင်းပါ။
ပေါင်းပင်တွေ ပေါင်းသတ်ဆေးကို ယဉ်ပါးမှုဖြစ်စေတဲ့ အဓိကဖြစ်စဉ် ၂ မျိုးရှိပါတယ်။
TSR လို့ ခေါ်တဲ့ Target -Site Resistance
NTSR လို့ခေါ်တဲ့ Non-Target Site Resistance ဆိုတဲ့ ဖြစ်စဉ်ပါ။
TSR ဆိုတာကတော့ ပေါင်းသတ်ဆေးရဲ့ mode of actions ရဲ့ တိုက်ရိုက်သက်ဆိုင်ပါတယ်။ မြက်အုပ်စုပေါင်းသတ်ဆေးတွေရဲ့ mode of actions သည် ပေါင်းပင်ရဲ့ အင်ဇိုင်းစနစ်ကို တိုက်ခိုက်တဲ့ဆေးတွေဖြစ်ပါတယ်။
Acetolactate synthase (ALS) အင်ဇိုင်းကို တိုက်တဲ့ဆေးတွေ (ဉပမာ - ပါရာဇိုဆာလဖျူရွန်၊ ဘန်ဆာလဖျူရွန်၊ ဘစ်စ်ပိုင်ရီဘက် ဆိုဒီယမ်) စတာတွေပါ
Acetyl- CoA carboxylase (ACCase) အင်ဇိုင်းကို တိုက်တဲ့ဆေးတွေ (ဉပမာ - ဖီနောက်ဇာ၊ ဆိုင်ဟေလို၊ ကွစ်ဇာလို) စတာတွေပါ
Photo system lol (PS ll) proteins ကိုတိုက်တဲ့ အာထရာဇင်း၊ ဘန်တဇုံ စတဲ့ဆေးတွေပါ
ဒီဆေးတွေက မြက်အုပ်စုကို အဓိကထိရောက်တဲ့ဆေးတွေဖြစ်ပြီး မြက်ပင်ရဲ့ ဖော်ပြပါ အင်ဇိုင်းစနစ်ရှိရာ/ထွက်ရာနေရာတွေကို တိုက်ခိုက်ပြီး မြက်ကိုသေစေပါတယ်။
ဆေးယဉ်ပါးတဲ့အခါ ထို အင်ဇိုင်းထုတ်တဲ့ မြက်ပင်ရဲ့ ဇီဝကမ္မလုပ်ငန်းစဉ်ဖြစ်ပေါ်ရာနေရာမှာ ထွန်းလာပြီး/ပြောင်းလဲလာပြီး ဆေးဘယ်လောက်ဖျန်းဖျန်း ပေါင်းပင်မသေခြင်းကို TSR လို့သတ်မှတ်ပါတယ်။ ဒေါင်းမြီးပျံ ဆေးယဉ်ပါးခြင်းဟာ TSR ဖြစ်စဉ်ကြောင့်လည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
NTSR ဆိုတာကတော့ ပေါင်းပင်ရဲ့ရုပ်ဗီဇသွင်ပြင်နဲ့ ဇီဝကမ္မလုပ်ငန်းစဉ်တွေပြောင်းလဲခြင်းကြောင့် ပေါင်းသတ်ဆေးကို ခံနိုင်ရည်ရှိသွားတာပါ။
ပေါင်းပင်ထဲကို ဆေးစိမ့်ဝင်မှုနည်းအောင် တစ်ရှူးသားတွေထူလာတာ
ပေါင်းသတ်ဆေးရဲ့အာနိသင်ဟာ ပေါင်းပင်တစ်ရှူးထဲမှာ target site ကိုမရောက်မီ/ရောက်တဲ့အထိ မစိမ့်ဝင်မီ ပျက်ပြယ်သွားတာ
ပေါင်းသတ်ဆေးဟာ ပေါင်းပင်တစ်ရှုးထဲကို ရောက်တာနဲ့ ချက်ခြင်းအာနိသင်လျော့ကျသွားစေတာ
ဒီလိုဖြစ်စဉ်ကို NTSR လို့သတ်မှတ်ပါတယ်။
ဒေါင်းမြီးပျံမြက်ဟာ Bispyribac-sodium နဲ့Cyhalofop-p-butyl ကို ယဉ်ပါးရတဲ့အကြောင်းကတော့ ဒေါင်းမြီးပျံမြက်ကနေ cytochrome P450 monoxygenease နဲ့ glutathione S-transferases (GSTs) အင်ဇိုင်းတွေကို ထုတ်ပေးပြီး ပေါင်းသတ်ဆေးဟာ target site ကိုရောက်အောင် မစိမ့်ဝင်မီ ပြိုကွဲအာနိသင်ပျက်ပြယ်စေလိုက်တာဖြစ်ပါတယ်။
ဒေါင်းမြီးပျံမြက်မှာ TSR ရော NTSR ရော ၂ မျိုးလုံးဖြစ်နိုင်ပြီး မြက်အုပ်စုပေါင်းသတ်ဆေးတွေကို ယဉ်ပါး၊ ဆေးမတိုး၊ ပေါင်းမသေ ဖြစ်ရခြင်းပါ။
ဒီအချက်တွေကြောင့် မေးခွန်းမေးတဲ့တောင်သူထင်မြင်သလိုပါပဲ။ ဒေါင်းမြီးပျံကို နှိမ်နင်းရခက်ခြင်းဟာ ဆေးကြောင့်၊ နည်းစနစ်ကြောင့်အပြင် ဒေါင်းမြီးပျံရဲ့ ပင်ကိုယ်သဘာဝကြောင့်က ပိုပြီးလွှမ်းမိုးပါတယ်။
မြက်အုပ်စုသတ်ဆေး ၂ မျိုးပေါင်း၊ ၃ မျိုးပေါင်းပြီး ဒေါင်းမြီးပျံအတွက် ပေါင်းသတ်ဆေးသုံးခြင်းထက် မြက်အုပ်စုသတ်ဆေးကို addative (ထပ်ပေါင်းအာနိသင်) တိုးစေမယ့် မြက်အုပ်စုသတ်ဆေး + ရွက်ပြန့်ပေါင်းသတ်ဆေး အသုံးပြုခြင်းကသာ ဒေါင်းမြီးပျံကို အထိုက်အလျောက်နှိမ်နင်းနိုင်မှာဖြစ်ပါတယ်။
ဉပမာ Fenoxaprop-P-Ethyl 10 % + Ethoxysulfuron 15 % EC (240-400 CC/ဧက)
Cyhalofop-P-butyl 10 % + Penoxulum 12.5 % EC (320-400 CC/ဧက)
စတဲ့ဆေးမျိုးကို စပါးကြဲပြီး အပင်ပေါက်ပြီး ၁၅-၂၅ ရက်၊ ဒေါင်းမြီးပျံ ၂-၄ ရွက်ထွက်ချိန်မှာ သုံးနိုင်ပါတယ်။
ပေါင်းသတ်ဆေးကိုပဲ အားစိုက်သုံးရင်တော့ ရေရှည်မှာ ဒေါင်းမြီးပျံရဲ့ regrowth ပါဝါကြောင့် ပြန်ပေါက်နိုင်ပါတယ်။ သမန်းနှိုးတာ၊ အပင်ကျသွားတဲ့ ဒေါင်းမြီးပျံပင်ကြွင်းပင်ကျန်တွေကို ဖယ်ပစ်တာ စတဲ့နည်းတွေနဲ့ ပေါင်းစပ်ဆောင်ရွက်မှသာ ထိရောက်မှာပါ။
Credit ပေးပါတယ် 🥰
Dr. DaDa
Ph. D Entomology
