27/07/2025
**ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ၏ သမိုင်းကြောင်း အကျဉ်းချုပ်**
ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသည် အရှေ့တောင်အာရှတွင် ရှေးအကျဆုံးယဉ်ကျေးမှုများထွန်းကားခဲ့သော နိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်ပြီး အေဒီ ၁ ရာစုမှစ၍ ဟိန္ဒူ-ဗုဒ္ဓဘာသာ အင်ပါယာများ၊ ကိုလိုနီခေတ်နှင့် ခေတ်သစ်တော်လှန်ရေးများကို ဖြတ်သန်းခဲ့သည်။
---
# # # **၁။ ရှေးဟောင်းခေတ် (အေဒီ ၁-၁၅ ရာစု)**
# # # # **ဖူနန်နှင့် ခမာအင်ပါယာ**
- **ဖူနန်ပြည် (Funan, 1st–6th century)**: အိန္ဒိယယဉ်ကျေးမှုလွှမ်းမိုးမှုဖြင့် စတင်ခဲ့ပြီး မဲခေါင်မြစ်ဝှမ်းတွင် ကုန်သွယ်ရေးစခန်းအဖြစ် ထွန်းကားခဲ့သည်။
- **ခမာအင်ပါယာ (Khmer Empire, 9th–15th century)**:
- **အန်ကောရ်ခေတ် (Angkor Period)**: ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံးဘာသာရေးအဆောက်အအုံ **အန်ကောရ်ဝတ် (Angkor Wat)** တည်ဆောက်ခဲ့သည်။
- ဟိန္ဒူဘုရား **ဗိဿနိုး (Vishnu)**၊ **သီဝ (Shiva)** နှင့် နောက်ပိုင်းတွင် ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာသို့ ကူးပြောင်းခဲ့သည်။
- ၁၅ ရာစုတွင် ထိုင်းတို့၏ကျူးကျော်မှုနှင့် သဘာဝဘေးများကြောင့် ပြိုလဲခဲ့သည်။
---
# # # **၂။ အလယ်ခေတ် (၁၅–၁၉ ရာစု)**
- **ထိုင်းနှင့် ဗီယက်နမ်တို့၏ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှု**
- ခမာပြည်သည် ထိုင်း (အယုဒ္ဓယ) နှင့် ဗီယက်နမ်တို့၏ ကြားတွင် စစ်ရေးနိုင်ငံရေးအရ အားနည်းလာခဲ့သည်။
- ၁၈၆၃တွင် ပြင်သစ်တို့၏ **ကိုလိုနီအဖြစ်** သိမ်းပိုက်ခံရပြီး **ပြင်သစ်အင်ဒိုချိုင်းနား**၏ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်လာခဲ့သည်။
---
# # # **၃။ ကိုလိုနီခေတ် (၁၈၆၃–၁၉၅၃)**
- **ပြင်သစ်အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင်**
- ခေတ်သစ်ပညာရေး၊ သယံဇာတထုတ်ယူမှုနှင့် အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်များ မိတ်ဆက်ခဲ့သည်။
- ၁၉၄၁–၁၉၄၅တွင် ဂျပန်တို့၏ သိမ်းပိုက်မှုကို ခံခဲ့ရသည်။
- ၁၉၅၃တွင် **ဘုရင် Norodom Sihanouk** ဦးဆောင်ပြီး **လွတ်လပ်ရေးရခဲ့သည်**။
---
# # # **၄။ လွတ်လပ်ရေးနှင့် ပြည်တွင်းစစ် (၁၉၅၃–၁၉၇၅)**
- **ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲ၏ သက်ရောက်မှု**
- ၁၉၇၀တွင် စစ်အာဏာရှင် **လွန်နော် (Lon Nol)** အာဏာသိမ်းကာ "ခမာသမ္မတနိုင်ငံ" ထူထောင်ခဲ့သည်။
- **ကမ္ဘောဒီးယားပြည်တွင်းစစ်** စတင်ခဲ့ပြီး **ခမာနီ (Khmer Rouge)** ကွန်မြူနစ်များ အာဏာတိုက်ပွဲဝင်လာခဲ့သည်။
---
# # # **၅။ ခမာနီအစိုးရလက်ထက် (၁၉၇၅–၁၉၇၉)**
- **ပိုးပေါင်းသတ်ခံရသောခေတ် (Killing Fields)**
- **ပိုလ်ပေါ့ (Pol Pot)** ဦးဆောင်သော ခမာနီတို့သည် မြို့ပြလူတန်းစားများကို ကျေးလက်သို့အတင်းရွှေ့ပြီး **လူပေါင်း ၁.၇ သန်း (၂၅% သော လူဦးရေ)** ကို အစုလိုက်သတ်ဖြတ်ခဲ့သည်။
- ပညာတတ်များ၊ ဗုဒ္ဓဘာသာရဟန်းများ၊ လူမျိုးစုများကို ဖမ်းဆီးသုတ်သင်ခဲ့သည်။
---
# # # **၆။ ဗီယက်နမ်ကျူးကျော်မှုနှင့် ပြန်လည်ထူထောင်ရေး (၁၉၇၉–၁၉၉၃)**
- ၁၉၇၉တွင် **ဗီယက်နမ်တပ်များ** ခမာနီအစိုးရကို ဖြုတ်ချပြီး **ဟန်ဆမ်ရင် (Hun Sen)** ဦးဆောင်သော အစိုးရထူထောင်ခဲ့သည်။
- ၁၉၈၀–၁၉၉၀အထိ ပြည်တွင်းစစ်နှင့် နိုင်ငံတကာအထီးကျန်မှုများ ကြုံခဲ့ရသည်။
---
# # # **၇။ ဒီမိုကရေစီသို့ ပြန်လည်ဦးတည်ခြင်း (၁၉၉၃–ယနေ့ထိ)**
- ၁၉၉၃တွင် **ယူနိုက်တက်နေရှင်းဦးဆောင်သော ရွေးကောက်ပွဲ** ကျင်းပပြီး **ဘုရင် Sihanouk** ပြန်လည်အာဏာရခဲ့သည်။
- ၁၉၉၇တွင် **ဟန်ဆမ်ရင်** အာဏာသိမ်းကာ ယနေ့ထိ အာဏာရှင်ဆန်သော ဒီမိုကရေစီစနစ်ဖြင့် အုပ်ချုပ်လျက်ရှိသည်။
- **စီးပွားရေးတိုးတက်မှု**: ခရီးသွားလုပ်ငန်း (အန်ကောရဝတ်ကြောင့်)၊ ဂျုံစိုက်ပျိုးရေးနှင့် အထည်ချုပ်လုပ်ငန်းများ ဖွံ့ဖြိုးလာသည်။
---
# # # **အရေးပါသော သမိုင်းအချက်များ**
- **အန်ကောရဝတ်**: ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်အဖြစ် UNESCO မှ သတ်မှတ်ထားသော ခမာတို့၏ ဂုဏ်ယူစရာ။
- **ခမာနီအာဏာရှင်စနစ်**: ၂၀ ရာစု၏ အကြမ်းဖက်ဆုံးအစိုးရများတွင် တစ်ခုအပါအဝင်။
- **ယနေ့ခေတ်**: ဗုဒ္ဓဘာသာပြန်လည်ထွန်းကားပြီး စီးပွားရေးတည်ငြိမ်မှုရှိသော်လည်း အာဏာရှင်ဆန်မှုနှင့် ညီညွတ်ရေးစိန်ခေါ်မှုများ ရှိနေဆဲ။
ကမ္ဘောဒီးယား၏သမိုင်းသည် **ကြီးကျယ်သောယဉ်ကျေးမှု၊ ကိုလိုနီဖြစ်ရပ်၊ လူမဆန်စွာသတ်ဖြတ်မှုများနှင့် ပြန်လည်ထူထောင်ရေး** တို့၏ ရောထွေးသောဇာတ်လမ်းဖြစ်သည်။
