26/09/2024
မာတီပိုလာအလွန် ကမ္ဘာ့စနစ်
**************************
ကမ္ဘာကြီးကို ဘယ်သူလွှမ်းမိုးချုပ်ကိုင်ထားသလဲ။
ဒါက လွယ်လွယ်ဖြေလို့ရတဲ့ မေးခွန်းတစ်ခုဖြစ်ခဲ့ဖူးတယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၄၅ နှစ်ကျော်တုန်းက ကမ္ဘာကြီးကို အင်အားကြီး စူပါပါဝါနှစ်နိုင်ငံက ကြီးစိုးခဲ့တယ်။ ယူနိုက်တက်စတိတ်နှင့် ၎င်းရဲ့ မဟာမိတ်တွေက ဘာလင်တံတိုင်းကြီးရဲ့ တဖက်မှာ စိုးမိုးခဲ့ပြီး ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုက တခြားတဖက်မှာ ဗိုလ်ကျခဲ့တယ်။ တခြားနိုင်ငံတွေက ၎င်းတို့ရဲ့ နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေးနှင့် လုံခြုံရေးစနစ်တွေကို ယူအက်စ် မဟုတ်ရင် ဆိုဗီယက်နဲ့ တန်းညှိခဲ့ကြရတယ်။ အဲဒါက အားပြိုင်တဲ့ ဝင်ရိုးစွန်းနှစ်ခုတို့ စိုးမိုးတဲ့ Bipolar ဘိုင်ပိုလာကမ္ဘာဖြစ်တယ်။
နောက် ၁၉၉၁ ခုနှစ်မှာ ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုက ပြိုကွဲသွားခဲ့ပြီး ယူနိုက်တက်စတိတ်က ကမ္ဘာ့ရဲ့ တခုတည်းသော စူပါပါဝါနိုင်ငံဖြစ်လာခဲ့တယ်။ ယူအက်စ်က နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းတွေမှာ ဦးဆောင်သူဖြစ်ခြင်း၊ ၎င်းရဲ့ အာဏာပါဝါကို အသုံးပြုခြင်းတို့အားဖြင့် ဗိုလ်ကျစိုးမိုးခဲ့တယ်။
လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၅ နှစ်လောက်မှာတော့ ကမ္ဘာကြီးက နောက်ထပ်ပြောင်းလဲခဲ့ပြီး အရင်ကထက် ပိုပြီး ရှုပ်ထွေးလာခဲ့တယ်။ ယူနိုက်တက်စတိတ်က ကမ္ဘာ့ရဲ့ ရဲသားကြီး၊ ကမ္ဘာ့ကုန်သွယ်ရေးရဲ့ ပဲ့ကိုင်ရှင်နှင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ တန်ဖိုးစံတို့ကို ကြွေးကြော်အားပေးသူနေရာမှ တဖြည်းဖြည်းနဲ့ နောက်ဆုတ်သွားခဲ့တယ်။ အဲလိုနဲ့ တဖြည်းဖြည်းနဲ့ သြဇာအာဏာကြီးထွားလာတဲ့ တခြားနိုင်ငံတွေက သူတို့မနှစ်သက်တဲ့ စည်းမျဉ်းစနစ်တွေကို ပိုပြီး လွယ်လွယ်ကူကူနဲ့ လျစ်လျူရှုလာနိုင်ခဲ့ကြတယ်။ ပြီးတော့ မကြာခဏဆိုသလို သူတို့ရဲ့ ကိုယ်ပိုင်စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းတွေကိုလည်း ချမှတ်လာခဲ့ကြတယ်။ အဲဒါက ဂျီ-ဇီးရိုးကမ္ဘာဖြစ်တယ်။ ကမ္ဘာ့ခေါင်းဆောင်မရှိတဲ့ Non-polar နန်း-ပိုလာကမ္ဘာဖြစ်တယ်။
ဒီလိုမျိုး ကမ္ဘာ့စနစ်ကြီးက အာဏာပါဝါမျှခြေ မညီတော့ဘဲ ပထဝီနိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ကပ်ပျက်မှုဖြစ်ပေါ်လာခြင်းအတွက် အကြောင်းရင်း ၃ ခုရှိတယ်။
ပထမအချက်က ရုရှားဟာ အနောက်ကမ္ဘာ-ဦးဆောင်တဲ့ အင်တာနေရှင်နယ်အော်ဒါထဲမှာ မပါဝင်လာခဲ့ဘူး။ အရင်တုန်းက အင်အားကြီးနိုင်ငံဖြစ်ပေမယ့် အခုချိန်မှာ သြဇာအာဏာ ကျဆင်းနေပြီဖြစ်တဲ့ ရုရှားက မကျေနပ်မှုတွေများပြီး အနောက်တိုင်းကို သူ့ရဲ့ အဓိကပြိုင်ဖက်အဖြစ် မြင်လာခဲ့တယ်။ ဒါက ယူနိုက်တက်စတိတ်နှင့် ၎င်းရဲ့ မဟာမိတ်နိုင်ငံတွေရဲ့ အပြစ်လား၊ ဒါမှမဟုတ် ရုရှားရဲ့ အပြစ်လားဆိုတာ ငြင်းခုံစရာဖြစ်ပေမယ့် ဒါဟာ လက်တွေ့အမှန်တရားဖြစ်တယ်။
ဒုတိယအချက်အနေနဲ့ တရုတ်ကို ယူအက်စ်-ဦးဆောင်တဲ့ အင်စတီးတူးရှင်းတွေထဲမှာ ဆွဲခေါ်ထည့်သွင်းနိုင်ခဲ့ပေမယ့် မှန်းချက်နဲ့ နမ်းထွက်မကိုက်တာပါပဲ။ အနောက်တိုင်းက ခေါင်းဆောင်တွေ ယူဆခဲ့ကြတာက တရုတ်ဟာ လစ်ဘရယ်အင်တာနေရှင်နယ်အော်ဒါမှာ ပူးပေါင်း ပါဝင်လာပြီး၊ နောက်ပိုင်းမှာ ချမ်းသာကြွယ်ဝပြီး သြဇာကြီးမားလာတာနဲ့အမျှ အမေရိကန်တွေဖြစ်လာကြလိမ့်မယ်။ တနည်းအားဖြင့်၊ ယူအက်စ်ဦးဆောင်တဲ့ ကမ္ဘာ့အော်ဒါမှာ လွတ်လပ်တဲ့ ဈေးကွက်စနစ်ကို ကျင့်သုံးတဲ့ ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်လာပြီး အမေရိကန်က ချမှတ်ထားတဲ့ မူဝါဒအတိုင်း လိုက်နာလာလိမ့်မယ်လို့ ထင်မှတ်ခဲ့ကြတာဖြစ်တယ်။ ဒါပေမယ့် တရုတ်က တရုတ်နည်းတရုတ်ဟန်အတိုင်း ဆက်သွားပြီး အဲဒါကို ယူနိုက်တက်စတိတ်က လက်မခံချင်ခဲ့ဘူး။
တတိယအချက်က ယူနိုက်တက်စတိတ်နှင့် ၎င်းရဲ့ မဟာမိတ်တွေက ဂလိုဘယ်လိုက်ဇေးရှင်းကြောင့် နောက်ကျကျန်ရစ်တယ်လို့ ခံစားခဲ့ရတဲ့ ၎င်းတို့ရဲ့ ထောင်သောင်းများစွာသော နိုင်ငံသူနိုင်ငံသားတွေကို လျစ်လျူရှုခဲ့ကြတာပါပဲ။ သူတို့ရဲ့ မကျေမချမ်းမှုတွေဟာ ကြီးမားလာတဲ့ ဝင်ငွေနှင့် လုပ်အားခ မတူညီမျှမှု၊ ပြောင်းလဲလာတဲ့ ဒီမိုဂရပ်ဖစ်နှင့် အိုင်ဒင်တီတီနိုင်ငံရေး၊နှင့် ခေတ်သစ်မီဒီယာကြောင့် လူတွေ အစွန်းနှစ်ဖက်ကို ရောက်သွားခြင်းတို့က ပိုမိုပြီး ဆိုးရွားလာခဲ့တယ်။ ဒီနိုင်ငံသားတွေဟာ သူတို့အစိုးရရဲ့ ဆယ်စုနှစ်များစွာ လျစ်လျူရှုခံရပြီးနောက်မှာ အစိုးရတွေကို ယုံကြည်မှုပျက်ပြားလာခဲ့ကြပြီး ဒီမိုကရေစီစနစ်ကိုပင် အယုံအကြည်ကင်းမဲ့လာခဲ့ကြတယ်။ အဲလိုနဲ့ ပြည်သူလူထုက အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများနှင့် ဒီမိုကရက်တစ်စံတန်ဖိုးများတို့အပေါ် ယုံကြည်မှု လျော့နည်းလာတဲ့အခါမှာ နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်တွေကလည်း ပြည်သူလူထုကို ဦးဆောင်ဦးရွက်ပြုဖို့ စွမ်းဆောင်နိုင်မှုနှင့် စိတ်အားထက်သန်မှုတို့ လျော့နည်းလာစေခဲ့တယ်။
ဒီကနေ့ သတင်းခေါင်းစဉ်ကြီးတွေမှာ တွေ့မြင်ရတဲ့ ပထဝီနိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ပြဿနာတွေ၊ အကျပ်အတည်းတွေဟာ အပေါ်မှာ ဖော်ပြထားတဲ့ အချက် ၃ ချက်တို့ကြောင့်ဖြစ်တယ်။ ယူကရိန်းနိုင်ငံအတွင်းက စစ်ပွဲ၊ ထိုင်ဝမ်နဲ့ ပတ်သက်တဲ့ ရုန့်ရင်းဆန်ခတ်မှုု၊ အီရန်နှင့် မြောက်ကိုးရီးယားတို့နဲ့ နျူကလိယားပြဿနာ စသည် စသည်ဖြင့် ကမ္ဘာ့အရှုပ်အထွေးတွေရဲ့ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းလောက်ဟာ ခုနက ပြောတဲ့ အကြောင်းကိစ္စရပ် ၃ ရပ်ကြောင့် တိုက်ရိုက်ဖြစ်စေ၊ သွယ်ဝိုက်နဲ့ဖြစ်စေ ဖြစ်ပေါ်နေကြတာဖြစ်တယ်။ တနည်းအားဖြင့်၊ ဒီအကျပ်အတည်းတွေဟာ နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင် လူပုဂ္ဂိုလ် တစ်ဦးတစ်ယောက်တည်းရဲ့ ပယောဂကြောင့် မဟုတ်ဘူး။ ၎င်းတို့ဟာ ပထဝီနိုင်ငံရေးရှုခင်းရဲ့ အဆောက်အအုံဆိုင်ရာ လက္ခဏာရပ်တစ်ခုဖြစ်တယ်။
ဒါပေမယ့် ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် ပထဝီနိုင်ငံရေး အကျပ်အတည်းတွေဟာ အမြဲတမ်း တည်တံ့ရှိနေတာမျိုးတော့ မဟုတ်ဘူး။ ပြီးတော့ နောက်လာမယ့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စနစ်သစ်ကလည်း အရင်တုန်းက ကျနော်တို့ သိထားတာတွေနဲ့ လုံး၀ တခြားစီ ဖြစ်သွားမှာပဲဖြစ်တယ်။
ကျနော်တို့ဟာ ယူနီပိုလာ၊ ဘိုင်ပိုလာ၊ ဒါမှမဟုတ် မာတီပိုလာကမ္ဘာမှာ နေနေကြတာ မဟုတ်တော့ဘူး။ ဘာကြောင့် ဒီလိုမျိုး ပြောနိုင်သလဲဆိုရင် ယနေ့ကမ္ဘာမှာ အဖက်ဖက်မှာ အင်အားကြီးတဲ့ စူပါပါဝါနိုင်ငံတွေ မရှိတော့ဘူး။ နယ်ပယ်တိုင်းမှာ တကမ္ဘာလုံးနဲ့ ချီပြီး သူတို့ရဲ့ သြဇာအာဏာကို ဖြန့်ကျက်နိုင်တဲ့ နိုင်ငံတွေ မရှိတော့ဘူး။ ဒီကနေ့မှာ ယူနိုက်တက်စတိတ်နှင့် တရုတ်တို့က စူပါပါဝါနိုင်ငံတွေ မဟုတ်တော့ဘူး။ ၎င်းတို့ဟာ အရင်တုန်းက အင်အားကြီးသလိုမျိုး မဟုတ်တော့ဘူး။ ပြီးတော့ ကမ္ဘာ့ဇာတ်ခုံပေါ်မှာ စူပါပါဝါနိုင်ငံမရှိဘူးဆိုတာဟာ ကမ္ဘာ့စနစ်လည်း မရှိဘူးလို့ အဓိပ္ပါယ်ရတယ်။ ယနေ့ ကျနော်တို့ မြင်တွေ့ရတာက ယူနီပိုလာကမ္ဘာမဟုတ်ဘဲ တခုနှင့်တခု ကွဲပြားပေမယ့် ထပ်ကြပ်နေတဲ့ ကမ္ဘာ့စနစ်အများကြီး တည်ရှိခြင်းဖြစ်တယ်။
ပထမဆုံးအနေနဲ့ လုံခြုံရေးစနစ်ကတော့ unipolar ယူနီပိုလာဖြစ်တယ်။ ယူနိုက်တက်စတိတ်ဟာ စစ်သားတွေ၊ သင်္ဘောသားတွေနှင့် စစ်ရေးဆိုင်ရာပစ္စည်းတွေကို ကမ္ဘာ့နေရာအနှံ့သို့ ပို့ဆောင်ထောက်ပံ့ပေးနိုင်တဲ့ တခုတည်းသော နိုင်ငံဖြစ်တယ်။ လုံခြုံရေးစနစ်နဲ့ ပတ်သက်ရင် ဘယ်သူမှ သူ့ကို မပြိုင်နိုင်သေးဘူး။ လုံခြုံရေးစနစ်မှာ အမေရိကရဲ့ အခန်းက လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်စုနှစ်တုန်းကထက် ပိုပြီး အရေးပါလာခဲ့ပြီး ၎င်းက ပိုပြီးလည်း သြဇာအာဏာကြီးမားလာခဲ့တယ်။
တရုတ်က အာရှတိုက်မှာ ၎င်းရဲ့ စစ်အင်အားကို တိုးချဲ့ဖြန့်ကျက်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီဒေသကလွဲရင် တခြားနယ်မြေတွေမှာ သတိထားရလောက်တဲ့ လွှမ်းမိုးမှု မရှိခဲ့ဘူး။ ဒါက အမေရိကန်ရဲ့ အင်ဒို-ပါစိဖိတ်ဒေသက မဟာမိတ်တွေအတွက် စိုးရိမ်းစရာဖြစ်လာခဲ့ပြီး အကျိုးဆက်အနေနဲ့ ၎င်းမဟာမိတ်နိုင်ငံတွေက ယူအက်စ်ရဲ့ ကာကွယ်မှုအောက်မှာ ပိုပြီး ဝင်ရောက်ခိုလှုံလာကြတယ်။ ရုရှားက ယူကရိန်းကို ကျူးကျော်စစ်ဆင်တော့ ဥရောပနိုင်ငံတွေက ယူအက်စ်ဦးဆောင်တဲ့ နေတိုးအဖွဲ့အပေါ်မှာ ပိုပြီး မှီခိုအားထားသွားကြတယ်။ တချိန်တည်းမှာ ရုရှားက စစ်သား ၂ သိန်းလောက်နှင့် ၎င်းရဲ့ သယံဇာတတွေကို ဆုံးရှုံးခဲ့ရပြီးနောက်မှာ အင်အားချည့်နှဲ့သွားခဲ့တယ်။ ရုရှားဟာ အနောက်တိုင်းရဲ့ ဆန့်ဆင်နဲ့ဆိုရင် ပြန်လှန်နလန်ထူဖို့ တော်ရုံနဲ့ လွယ်ကူမှာမဟုတ်ဘူး။
တရုတ်၊ ရုရှားနှင့် တခြားနိုင်ငံတွေက နျူကလိယားလက်နက်တွေ ပိုင်ဆိုင်ကြတာ မှန်တယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီလက်နက်တွေကို တကယ် အသုံးပြုတော့မယ်ဆိုရင် ဒါက မိမိကိုယ်ကို သေကြောင်းကြံသလိုပါပဲ။ အဲဒီတော့ ယခုအချိန်မှာဆိုရင် ယူနိုက်တက်စတိတ်က ကမ္ဘာ့ရဲ့ တခုတည်းသော လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ စူပါပါဝါနိုင်ငံဖြစ်ပြီး နောင်ဆယ်စုနှစ်တစ်စုစာလောက်အထိ အဲလိုပဲ ဆက်နေသွားမှာဖြစ်တယ်။
ဒါပေမယ့် ဝါရှင်တန်အစိုးရက စစ်ရေးအရ သြဇာအာဏာလွှမ်းမိုးပေမယ့် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးစနစ်ကိုတော့ သူ့စိတ်ကြိုက် ခြယ်လှယ်လို့ မရဘူး။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးအော်ဒါက multipolar မာတီပိုလာဖြစ်တယ်။ ယူအက်စ်မှာ ခိုင်မာတောင့်တင်းတဲ့ စီးပွားရေးစနစ်ရှိပြီး၊ ၎င်းက ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး စီးပွားနိုင်ငံတစ်ခုလည်း ဖြစ်တယ်။ ဒါပေမယ့် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးပါဝါကိုတော့ နိုင်ငံတခုတည်း မဟုတ်ဘဲ နိုင်ငံတွေ အများကြီးက မျှဝေကြတယ်။
စစ်အေးတိုက်ပွဲသစ်အကြောင်းကို ပြောဆိုကြပေမယ့် ယူနိုက်တက်စတိတ်နှင့် တရုတ်တို့ဟာ စီးပွားရေးအရ အပြန်အလှန် မှီခိုရတဲ့အတွက် တော်ရုံနဲ့ ကွဲပြဲသွားကြမှာတော့ မဟုတ်သေးဘူး။ နှစ်နိုင်ငံကြားက ကုန်သွယ်ရေးက စီးပွားရေးတိုးတက်မှုသစ်တွေကို ဖော်ဆောင်ပေးပြီး၊ တခြားနိုင်ငံတွေက အမေရိကန်ရဲ့ စစ်အင်အားနှင့် တရုတ်ရဲ့ တိုးတက်နေတဲ့ ဈေးကွက်တို့နှစ်ခုစလုံးကို ဝင်ရောက် ခံစားခွင့်ရချင်ကြတယ်။ အမှန်က ယူအက်စ်ရော တရုတ်ရော ဘယ်ဘက်ကမှ စစ်မတိုက်ဘူးဆိုရင် စီးပွားရေးဆိုင်ရာ စစ်အေးတိုက်ပွဲဆိုတာကလည်း ရှိလာမှာမဟုတ်ဘူး။
တချိန်တည်းမှာ ဥရောပယူနီယံက ကမ္ဘာ့ရဲ့ အကြီးမားဆုံးဘုံဈေးကွက်တစ်ခုဖြစ်တယ်။ အမေရိကန်၊ တရုတ်နှင့် တခြားနိုင်ငံတွေက သူနဲ့ စီးပွားရေးမိတ်ဖက်လုပ်ချင်တယ်ဆိုရင် ၎င်းတို့လက်ခံလိုက်နာရမယ့် စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းနှင့် စံတန်ဖိုးသတ်မှတ်ချက်တို့ကို သူက ချမှတ်နိုင်တယ်။ ဂျပန်က ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးဆိုင်ရာ ပါဝါအိမ်ကြီးတစ်ခုဖြစ်နေဆဲပဲ။ ဒါပေမယ့် အရင်တုန်းကလောက် မဟုတ်တော့ဘူး။ အိန္ဒိယရဲ့ စီးပွားရေးက မြန်မြန်ဆန်ဆန်နဲ့ ကြီးထွားလာခဲ့ပြီး ၎င်းရဲ့ သြဇာလွှမ်းမိုးမှုကလည်း ကမ္ဘာ့ဇာတ်ခုံပေါ်မှာ ကြီးထွားလာခဲ့တယ်။ ဟောဒီနိုင်ငံတွေနှင့် တခြားစီးပွားရေးအင်အားစုတွေရဲ့ အရေးပါမှုက နောင်လာမယ့် ဆယ်စုနှစ်တွေအတွင်းမှာလည်း ပြောင်းလဲနေအုံးမှာဖြစ်တယ်။ ဒါပေမယ့် သေချာတာတစ်ခုကတော့ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စီးပွားရေးစနစ်က multipolar မာတီပိုလာစနစ်ဖြစ်ပြီး နောင်မှာလည်း အဲဒီအတိုင်း ဆက်လက်ဖြစ်နေအုံးမယ်ဆိုတာပါပဲ။
လုံခြုံရေးစနစ်နှင့် စီးပွားရေးစနစ်တို့ကြားမှာ ရုန်းကန်ပြိုင်ဆိုင်မှု နယ်ပယ်တွေရှိတယ်။ ယူနိုက်တက်စတိတ်က နိုင်ငံတော်လုံခြုံရေးအတွက် စီးပွားရေးစနစ်ရဲ့ နယ်ပယ်တွေကို တိုးချဲ့ပြီး ချုပ်ကိုင်လာချင်တယ်။ ပြီးတော့ ၎င်းက လျှပ်ကူးပစ္စည်းတွေ၊ ရှားပါးသတ္တုတွေနှင့် နောက်ပိုင်းမှာ တစ်တော့တို့လို အရာတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး တခြားနိုင်ငံတွေအပေါ် သူတို့ရဲ့ ပေါ်လစီကို လက်ခံလာအောင်၊ တန်းညှိလာအောင် ဖိအားပေးနေတယ်။ တရုတ်ကတော့ ၎င်းရဲ့ စီးပွားရေးနှင့် ကုန်သွယ်ရေးဆိုင်ရာ အားသာချက်တို့ကို အသုံးပြုပြီး ၎င်းရဲ့ ဒီပလိုမေစီအရသြဇာလွှမ်းမိုးမှုကို တိုးချဲ့ဆောင်ရွက်ချင်တယ်။ ဥရောပ၊ အိန္ဒိယ၊ ဂျပန်နှင့် တခြားနိုင်ငံတွေအနေနဲ့ကတော့ လုံခြုံရေးစနစ်ကိုရော၊ စီးပွားရေးစနစ်ကိုရော ဘယ်တခုမှ ပိုပြီး အားကြီးလာတာ မလိုလားကြဘူး။
လုံခြုံရေးစနစ်နှင့် စီးပွားရေးစနစ်တို့က ကျနော်တို့ တွေ့မြင်ခဲ့တဲ့ ကမ္ဘာ့စနစ်နှစ်ခုဖြစ်တယ်။ ဒါပေမယ့် တတိယကမ္ဘာစနစ်က ရှိသေးတယ်။ အဲဒါက မြန်မြန်ဆန်ဆန်နဲ့ ပေါ်ပေါက်လာပြီး တခြားနှစ်ခုထက် သြဇာလွှမ်းမိုးမှု ပိုကြီးလာမှာဖြစ်တယ်။ အဲဒီတတိယကမ္ဘာ့စနစ်ကတော့ ဒီဂျစ်တယ်စနစ်ဖြစ်တယ်။ ၎င်းက အရင်ခေတ်ကရော၊ လက်ရှိမှာရော တည်ရှိခဲ့ဖူးတဲ့ ပထဝီနိုင်ငံရေးစနစ်တွေနဲ့ မတူဘူး။ ဒီကမ္ဘာ့စနစ်သစ်မှာ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းကို ချမှတ်ပြီး အာဏာပါဝါကို ကျင့်သုံးတဲ့ သူတွေကလည်း အရင်တုန်းကလို အစိုးရအဖွဲ့အစည်းတွေ မဟုတ်ဘဲ နည်းပညာကုမ္ပဏီတွေဖြစ်တယ်။
နေတိုးလက်နက်ကိရိယာတွေ၊ ထောက်လှမ်းရေး အချက်အလက်တွေနှင့် လေ့ကျင့်ရေးတွေက ယူကရိန်းတွေ သူတို့ရဲ့ နယ်မြေကို ကာကွယ်ရာမှာ အကူအညီပေးခဲ့တယ်လို့ ခင်ဗျားတို့ကြားဖူးခဲ့ကြမှာပါ။ အမှန်က အနောက်တိုင်းနည်းပညာကုမ္ပဏီတွေသာ ကျူးကျော်စစ်ပွဲရဲ့ အစောပိုင်းကာလတုန်းက ယူကရိန်းကို မြန်မြန်ဆန်ဆန်နဲ့ မကူညီခဲ့ဘူးဆိုရင် ရုရှားက ယူကရိန်းကို ရက်သတ္တပတ်အတွင်းမှာပဲ ချေမုန်းပစ်ပြီး၊ စစ်ပွဲကို အလျင်အမြန်နဲ့ အဆုံးသတ်ပြီး အောင်ပွဲခံခဲ့မှာဖြစ်တယ်။ ဒါပေမယ့် အနောက်တိုင်းနည်းပညာကုမ္ပဏီတွေက ယူကရိန်းကို ကူညီခဲ့လို့ ရုရှားရဲ့ ဆိုက်ဘာစစ်ဆင်ရေးကို ခုခံနိုင်ခဲ့တဲ့အပြင် ယူကရိန်းခေါင်းဆောင်တွေကိုလည်း ရှေ့တန်းက စစ်သားတွေနဲ့ စကားပြောဆက်သွယ်နိုင်အောင် လုပ်ဆောင်ပေးခဲ့တယ်။ နည်းပညာကုမ္ပဏီတွေနှင့် သူတို့ရဲ့ ဒီဂျစ်တယ်စနစ်သစ်ရဲ့ ပါဝါအစွမ်းကြောင့်သာမဟုတ်ရင် ယူကရိန်းသမ္မတ ဇီလန်းစကီးက လက်ရှိအချိန်မှာ သမ္မတထိုင်ခုံပေါ်မှာ ထိုင်နေတော့မှာမဟုတ်ဘူး။
နည်းပညာကုမ္ပဏီတွေက ယူအက်စ်သမ္မတဟောင်း ဒေါနယ့်ထရမ့်အနေနဲ့ နောက်ထပ် သမ္မတရွေးကောက်ပွဲကို ဝင်ပြိုင်ဖို့အတွက် သန်းနဲ့ ချီတဲ့ လူတွေကို အချိန်နဲ့ တပြေးညီ ဆက်သွယ်ပြောဆိုင်နိုင်ခြင်းရှိ၊ မရှိအောင် ဆုံးဖြတ်နိုင်ကြတယ်။ တကယ်တော့ ဆိုရှယ်မီဒီယာနှင့် တခြားကွန်စ္စပရေးစီ သီအိုရီတွေကြောင့်သာ မဟုတ်ရင် သမ္မတဟောင်းထရမ့်ရဲ့ ထောက်ခံသူတွေက ကယ်ပီတော်ကို ဝင်စီးတဲ့ ဇန်နဝါရီ ၆ ရက်နေ့ သောင်းကျန်းမှုက ပေါ်ပေါက်လာခဲ့မှာ မဟုတ်ဘူး။ ကနေဒါနိုင်ငံရဲ့ အော့တဝါမြို့က ထရပ်ကားမောင်းသမားတို့ရဲ့ အုတ်အော်သောင်းနင်း ဆန္ဒပြပွဲက ရှိလာခဲ့မှာ မဟုတ်ဘူး။ ပြီးတော့ ဘရာဇီးလ်နိုင်ငံက သမ္မတဟောင်းဘိုလ်ဆိုနရိုရဲ့ ထောက်ခံသူတွေ သောင်းကျန်းတဲ့ ဇန်နဝါရီ ၈ ရက်နေ့ မြို့တော်ကိုတိုက်ခိုက်မှုကလည်း ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့မှာ မဟုတ်ဘူး။
နည်းပညာကုမ္ပဏီတွေက ကျနော်တို့ရဲ့ အိုင်ဒင်တီတီတွေကိုပါ သတ်မှတ်ကြတယ်။ လူတွေရဲ့ အပြုအမူဟာ သဘာဝကြောင့်လား၊ ကြီးပြင်းကျင်လည်ရာ ပတ်ဝန်းကျင်ကြောင့်လားဆိုပြီး ကျနော်တို့ ငြင်းခုံခဲ့ကြဖူးတယ်။ ဒါပေမယ့် အခုတော့ မဟုတ်တော့ဘူး။ ဒီကနေ့မှာတော့ အဖြေက သဘာဝရော၊ ပတ်ဝန်းကျင်ရော၊ အယ်ဂိုရီသမ်ရော သုံးမျိုးလုံး ပါဝင်တယ်။ ဒီဂျစ်တယ်အော်ဒါက ကျနော်တို့ ဘယ်လိုအသက်ရှင်နေထိုင်ကြလဲ၊ ဘာကို ယုံကြည်ကြလဲ၊ ဘာကို လိုချင်ကြလဲ၊ ပြီးတော့ ကျနော်တို့ လိုချင်တဲ့အရာကို ရအောင် ဘာကို ပေးဆပ်ပြီး ရယူကြလဲဆိုတဲ့ အရာတွေကို ဆုံးဖြတ်ပေးလာခဲ့တယ်။
ဒါက နည်းပညာကုမ္ပဏီတွေ လက်ဝယ် ပိုင်ဆိုင်ထားတဲ့ ပါဝါထုကြီးပဲဖြစ်တယ်။ အဲတော့ ယနေ့မှာ နည်းပညာကုမ္ပဏီကြီးတွေကလည်း ပထဝီနိုင်ငံရေးမှာ ကိုယ်တိုင် ပလေယာတွေ ဖြစ်လာခဲ့ကြတယ်။ ဒီအကျိုးအမြတ်ကို စားတဲ့ အက်တာတွေက တချိန်တုန်းက နိုင်ငံတော်တစ်ခုတည်းရဲ့ လုပ်ပိုင်ခွင့်လို့ သတ်မှတ်ထားတဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်း၊ စီးပွားရေးစနစ်နှင့် အမျိုးသားလုံခြုံရေးစနစ်တို့ရဲ့ တချို့နယ်ပယ်တွေကို ထိန်းချုပ်ခဲ့ကြပြီးဖြစ်တယ်။ သူတို့ရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေက ကမ္ဘာတဝန်းက လူ သန်းပေါင်းများစွာရဲ့ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းမှု၊ ပြောဆိုဆက်သွယ်မှု၊နှင့် တွေးခေါ်စဉ်းစားပုံတို့ကို တိုက်ရိုက် လွှမ်းမိုးနိုင်တယ်။ ပြီးတော့ အဲဒီနည်းပညာဆရာကြီးတွေက အစိုးရအဖွဲ့အစည်းတွေ ကျင်လည်လှုပ်ရှားတဲ့ ကမ္ဘာ့ပတ်ဝန်းကျင်အနေအထားကိုလည်း ပုံသွင်းလာခဲ့ကြတယ်။
ဒါဆိုရင် နည်းပညာကုမ္ပဏီကြီးတွေက သူတို့ရရှိတဲ့ ပါဝါကို ဘယ်လိုအသုံးပြုကြမတဲ့လဲ။ ဖြစ်နိုင်ခြေ ၃ ခုရှိပါတယ်။ တကယ်လို့ အမေရိကန်နှင့် တရုတ် နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင်တွေက ဒီဂျစ်တယ်နယ်ပယ်သို့ ဝင်ရောက်ပတ်သက်ပြီး၊ နည်းပညာကုမ္ပဏီတွေကလည်း သူတို့ရဲ့ မိခင်နိုင်ငံတော်ဘက်မှာ ရပ်တည်လာကြတယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့က ယူအက်စ်နှင့် တရုတ်တို့ရဲ့ technology cold war နည်းပညာစစ်အေးတိုက်ပွဲထဲမှာ နေကြရမှာဖြစ်တယ်။ အဲလိုဆို ဒီဂျစ်တယ်ကမ္ဘာက နှစ်ခြမ်းကွဲသွားပြီး တခြားတိုင်းပြည်တွေအနေနဲ့ တဖက်ဖက်ကို ရွေးချယ်ဖို့ ဖိအားပေးခံရတော့မှာဖြစ်တယ်။ ပြီးတော့ ဒီကွဲထွက်သွားတဲ့ ဗျူဟာကျ နည်းပညာတွေက အမျိုးသားလုံခြုံရေးနှင့် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးစနစ်တို့ကို ချုပ်ကိုင်လာတာနဲ့အမျှ ကျနော်တို့ သိထားတဲ့ ဂလိုဘယ်လိုက်ဇေးရှင်းကလည်း အက်ကွဲသွားမှာဖြစ်တယ်။
တဖက်မှာ နည်းပညာကုမ္ပဏီကြီးတွေက ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကြီးပွားမှုနည်းဗျူဟာတွေကို ရွေးချယ်ပြီး၊ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ပေါင်းဖက်ဖို့ ငြင်းဆန်တယ်၊ ရုပ်ကမ္ဘာနှင့် ဒီဂျစ်တယ်ကမ္ဘာကြားက ခြားနားမှုကို ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားတယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့က ဂလိုဘယ်လိုက်ဇေးရှင်းအသစ်တစ်ခုကို မြင်တွေ့ရမှာဖြစ်တယ်။ အဲဒါကတော့ ဂလိုဘယ်လိုက်ဖြစ်တဲ့ ဒီဂျစ်တယ်အော်ဒါ globalized digital order ဖြစ်တယ်။ နည်းပညာကုမ္ပဏီတွေက ဒီဂျစ်တယ်နယ်ပယ်မှာ ကြီးစိုးဆဲဖြစ်ပြီး အကျိုးအမြတ်အတွက် အချင်းချင်း ပြိုင်ဆိုင်ကြမှာဖြစ်ပြီး၊ နိုင်ငံတော်တွေက စီးပွားရေးနှင့် လုံခြုံရေးတို့ရဲ့ ကြားနယ်မြေမှာ ကြီးစိုးမှုရအောင် ယှဉ်ပြိုင်ကြသလိုပဲ နည်းပညာကုမ္ပဏီတွေကလည်း နောက်ပိုင်းမှာဆိုရင် ပထဝီနိုင်ငံရေးပါဝါအတွက် အစိုးရအဖွဲ့အစည်းတွေနဲ့ ပြိုင်ဆိုင်လာကြမှာဖြစ်တယ်။
ဒါပေမယ့် ဒီဂျစ်တယ်နယ်ပယ်ကိုယ်တိုင်က ဂရိတ်ပါဝါယှဉ်ပြိုင်မှုရဲ့ အရေးကြီးဆုံးဇာတ်ခုံဖြစ်လာပြီး အစိုးရအဖွဲ့အစည်းတွေရဲ့ ပါဝါက ဆက်လက်ပြီး ချည့်နဲ့သွားတယ်ဆိုရင် ဒီဂျစ်တယ်အော်ဒါက သြဇာတက်ရောက်မှု အကြီးမားဆုံး ကမ္ဘာ့အော်ဒါတစ်ခုဖြစ်လာမှာဖြစ်တယ်။ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဒီဂျစ်တယ်အော်ဒါ global digital order ပေါ်ပေါက်လာတယ်ဆိုရင် ကျနော်တို့က အာဏာပါဝါ ခွဲဝေမှု မညီမျှတော့တဲ့ ဝက်ဖလိယန်း-အလွန်ကမ္ဘာမှာ နေရတော့မှာဖြစ်တယ်။ တနည်းအားဖြင့်၊ ၂၁-ရာစု ပထဝီနိုင်ငံရေးမှာ နည်းပညာကုမ္ပဏီတွေက ကြီးစိုးတဲ့ Technopolar Order တက်နိုပိုလာအော်ဒါက ပေါ်ပေါက်လာမှာဖြစ်တယ်။
အပေါ်က ဖော်ပြခဲ့တဲ့ မြင်ကွင်း ၃ ခုလုံးက တကယ် ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ခြေရှိကြတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့က ဖြစ်ကို ဖြစ်ပေါ်လာလိမ့်မယ်လို့တော့ မဟုတ်ဘူး။ ကျနော်တို့ဟာ ဘယ်ကမ္ဘာ့အော်ဒါထဲမှာ နေထိုင်သွားကြရမလဲဆိုတာကတော့ လက်ရှိ တည်ဆဲပါဝါအဆောက်အအုံတွေအတွင်းမှာ အေအိုင်က ဘယ်လိုပြောင်းလဲမှု ကြီးကြီးမားမားတွေကို မောင်းနှင်နိုင်သလဲဆိုတဲ့အပေါ်မှာ မူတည်တယ်။ တနည်းအားဖြင့်၊ ကျနော်တို့အနေနဲ့ နည်းပညာကုမ္ပဏီကြီးတွေ ကြီးစိုးတဲ့ တက်နိုပိုလာကမ္ဘာမှာ နေရမလားဆိုတာက အခုချိန်မှာ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းတွေအနေနဲ့ နည်းပညာကုမ္ပဏီကြီးတွေကို ကန့်သတ်ထိန်းချုပ်ဖို့ ဆန္ဒရှိသလား၊ ဆန္ဒရှိတယ်ဆိုရင် သူတို့ကို တကယ် ထိန်းချုပ်ကန့်သတ်နိုင်ဖို့ အစွမ်းအစရှိသလား။ ပြီးတော့ အထူးသဖြင့် နည်းပညာပိုင်ရှင် ခေါင်းဆောင်ကြီးတွေအနေနဲ့ သူတို့ရရှိထားတဲ့ အာဏာပါဝါကို ဘယ်လိုအသုံးပြုကြမတဲ့လဲဆိုတဲ့အချက်တို့အပေါ်မှာ မူတည်တယ်။
Gin Suan Tung
မြန်မာပြန်ဆိုထားသည်
September 26, 2024
Ref: Ian Bremmer. (2023 June 17). The Next Global Superpower Isn’t Who You Think. Foreign Policy. Retrieved from
What happens when the world is no longer unipolar, bipolar, or even multipolar?
