Rinchinbumba Delgerdalai

06/04/2025

Алтан нарандаа Талархъя☀️
Мөнгөн сарандаа Талархъя.
Алаг дэлхийдээ Талархъя.
Аав, Ээждээ Талархъя.
Амь биендээ Талархъя.
Тэнгэр эцэгтээ Талархъя.
Дээд удамдаа Талархъя.
Тусгаар Монгол орондоо Талархъя.
Төр улсдаа Талархъя
Үр хүүхдүүддээ Талархъя
Үргэлжлэх угсаандаа Талархъя
Дээд оршихуйдаа Талархъя
Дэмнэн тэтгэх эрчим хэм бүхэнд Талархъя
Өөрт байгаа бүхэндээ Талархъя
Өөртөө бий болох бүхэнд Талархъя
Өнгөрсөн бүхэнд Талархъя
Ирээдүйд ирэх бүхэнд Талархъя
Дээд ухамсартаа Талархъя
Дэргэдэх хүмүүстээ Талархъя
Өргөө гэртээ Талархъя
Өөрийн биендээ Талархъя
Оршихуй ертөнцөд Талархъя
Оршин буйдаа Талархъя
Хүн бүрийн, хүүхэд бүрийн есөн цагаан хүсэл нь биелэлээ олох болтугай.
Хурай Хурай Хурай 🙏🙏🙏

30/05/2024

Ханхүү Сиддхарта зугаа цэнгэл хөөсөн амьдралаар олон жилийг элээсэн. Гоолиг охидын бүжиг цэнгүүн, бал бурмын амтат дарс, бийбаа хөгжмийн яруу аялгуунд сатаарч суусан он жилүүдийн эцэст тэрээр дотоод гүний цангааг нь гадна талын ая тух тайлж чадахгүйг ойлгожээ.

Ингээд үнэний рашааныг эрэн орд харшаа орхин одов. Бие махбодын хэрэгцээгээ хэдий чинээ хатуу чанд хатамжилна, төдий чинээ үйлийн үр арилж, нирваан хутгийг олдог гэсэн үзэл тухайн үед түгээмэл байжээ. “Над шиг насаараа зугаа цэнгэлд умбаж явсан хүн бусдаас илүү хатамжлах учиртай” гэж ханхүү бодоод, нар салхи, бороо шорооноос халхлах оромжгүй гадаа амьдарч, навч жимсний үр төдийхнөөр амь зогоон хатуу бэрх сорилтоор биеэ чандлан зургаан жилийг үдлээ. Энэ бүхний эцэст юу ч олсонгүй. Бүх зүйл гадна талд өрнөөд буйг тэр анзаарчээ. Зугаа цэнгэл ч бай, зовиур зүдгүүр ч бай аль аль нь өөрөөсөө зугтсан, дотоод өлсгөлөнгөө хуурамч цатгалдлаар тайтгаруулах гэсэн ов мэх гэдгийг сэхээрчээ. Хүмүүс үргэлж энэ хоёр туйлын дунд төөрөлдөж амьдардгийг ухаарч гэнэ. Одоо түүний өмнө цоо шинэ, ямар ч эргэлзээ үгүй үнэний зам өөрөө дурайн тодорлоо. “Азгүйтэл бүхэн аз завшааныг дотроо агуулж байдаг. Түүнийг олж харах нь чиний билгийн хараанаас хамаарна” гэж мэргэд сургадгийн учир энэ. Төөрөгдөл өөрөө гэгээрлийн шалтгаан, хорвоо өөрөө нирвааны шалтгаан болдог юмсанж.

Сиддхарта харамсах зүйлгүйгээр хатамжлалаа зогсоож, Ниранзана мөрний усанд угаал үйлдэн, Сужата хэмээх охины гараас эмтэй шимтэй хоол идэн биеэ тэнхрүүлэв. Чингэхэд нь түүнтэй хамт сууж, үлгэр дуурайлаа болгон шүтэж байсан даяанч нөхөд нь зорилгоосоо няцсан хулчгар амьтан гэж үзээд орхин одсон гэдэг. Тэгээд Сиддхарта мөрнийг гатлан явж, хожим бодь мод хэмээн алдаршсан нөмөрлөг модны дор зөөлөн өвс дэвсэн, тухтайхан суудал засч байгаад зөн мэдрэмж нь даллан дуудсан үнэний бясалгалдаа шуударчээ.

Энэ бол жаргал хэмээн зүүгдэж, зовлон хэмээн зугталгүй амьдралыг бүрэн дүүрнээр нь хүлээн авах бясалгал байлаа.

Ошо: Агнистын гэгээ

30/05/2024

Сүнсний насыг хэрхэн тодорхойлох вэ?
Хөгшин сүнсний арван нэгэн шинж тэмдэг

Бие махбодийн үхлээр юу ч дуусдаггүй гэж дахин төрөлтөнд итгэгчид итгэдэг. Зөвхөн бие нь үхдэг, харин Сүнс дэлхийд тоо томшгүй олон удаа ирдэг. Эргэн ирэх тоолондоо Сүнс улам их туршлага, мэргэн ухааныг олж авч,ингэснээрээ гэгээрэлд хүрдэг.
Хүний насыг үл харгалзан сүнснүүд өөр өөр байдаг:
Залуу, Төлөвшсөн, Хөгшин.

Сүнс хэд хувилж ирсэнийг тооцоолох чадвартай ганц ч алгоритм байдаггүй ч түүний насыг илэрхийлэх тодорхой шинж тэмдгүүд байдаг.

Хэрэв та бага наснаасаа өөрийгөө энэ ертөнцөд харьяалагдахгүй гэж боддог, эсвэл таныг гаж,этгээд хүүхэд гэж үздэг байсан учраас хүүхэд байхдаа найз нөхөдгүй байсан эсвэл хүүхдүүдэд этгээд зан авир гаргадаг байсан бол насанд хүрэгчид, ухаалаг, ажиглагч хүмүүст илүү илхэн байх байсан.
Энэ этгээд авирууд нь таныг бусад үе тэнгийнхнээсээ ялгаж байсан бол та "Хөгшин" сүнсийг тээгч байх магадлалтай. Түүнчлэн, хөгшин сүнстэй хүмүүс ганцаараа цагийг өнгөрөөх дуртай бөгөөд үе тэнгийнхэнтэйгээ шуугиантай тоглоом тоглож цагаа нөхцөөхөөс илүүтэй ганцаараа байж эргэцүүлэн бодохыг илүүд үздэг.
Та бага наснаасаа итгэл үнэмшилдээ тууштай хандаж, үнэнийг хэлэхээс айдаггүй, насанд хүрэгчдийн байр суурийг үл харгалзан өөртөө хамгийн сайн гэж үзсэн зүйлийнхээ талаар бие даан шийдвэр гаргадаг байсан байж магадгүй юм.
Хэрэв та дежа вугийн мэдрэмжийг байнга мэдэрдэг, байнга зүүд зүүдэлдэг, бусдын дотоод мэдрэмжийг нарийн мэдэрч, хэрхэн энэрэн хайрлахыг мэддэг бол таны сүнс аль хэдийн нэгээс олон амьдралыг туулсаны шинж юм.

Тэгэхээр Хөгшин Сүнсийг хэрхэн таних вэ?
"Хөгшин" гэдэг үг нь хөгшрөлт, наснаас хамааралтай шинж тэмдгүүдтэй ямар ч холбоогүй гэдгийг тодруулах нь зүйтэй. Хөгшин сүнс бол дэлхийн хавтгайд, магадгүй бусад оршихуйн хэмжээст дээр хэд хэд хувилан төрсөн сүнс юм. Ийм Сүнс нь олон бэрхшээл, зовлон зүдгүүрийг даван туулж, амьдралын бэрхшээлүүдийг шийдвэрлэх туршлага, мэргэн ухааныг олж аван, сүнслэг байдлын чухал ахиц дэвшилд хүрсэн байдаг.

Дэлхий дээр өнгөрүүлсэн олон амьдралаас болж Сүнс өөрөө "хөгшин" гэсэн тодорхойлолтыг олж авсан байдаг. Олон зуун, магадгүй мянга мянган хувилалтуудын мэдээлэл мэдлэг далд ухамсарт бүрэн бүтэн хэвээр үлдэж, үе үе шинээр хувилан гарч ирсээр байна.
Тиймээс, гаднын илрэлүүд бидний эргэн тойрон дахь хүмүүст танигдахгүй байсан ч хөгшин Сүнстэй амьдардаг хүний ​​энгийн дүр төрхийн ард мэргэн ухаан, олон зуун жилийн туршлага, асар их оюун ухаан нуугдаж болно.
Энгийнээр хэлэхэд хөгшин Сүнс бол дэлхийн амьдралын тоглоомын жинхэнэ бөгөөд зайлшгүй тоглогч юм. Хөгшин Сүнстэй харьцуулахад энэ дэлхийд цөөн хувилсан, туршлагагүй залуу Сүнс нь дэлхийн бүх талыг ойлгох хангалттай мэдлэггүй байдаг.Тэдгээр залуу Сүнснүүд өөрийгөө захирч эхлэхээс өмнө уруу таталт, биеийн таашаал, материаллаг хүсэл тэмүүлэл зэрэг олон саад бэрхшээлийг даван туулах шаардлагатай хэвээр байдаг. Тиймээс, хэрэв хэн нэгэн таныг хөгшин хүн шиг аашилж байна гэж хэлсэн бол энэ нь таныг үе тэнгийнхнээсээ илүү ухаалаг, мэргэн байж магадгүй гэсэн үг юм. Үүнийг магтаал гэж хүлээж аваарай.

Хөгшин сүнсний шинж тэмдэг:

1. Гэр орноо хайрлах

Хөгшин сүнстэй хүн хүчирхийллийг үзэн яддаг ч гэр орон, бүх дэлхийгээ хайрладаг. Ийм хүн харгислал, аллага, шударга бус явдлыг үзэн яддаг. Энэ бол хөгшин сүнсний хамгийн ЧУХАЛ шинж тэмдэг юм. Гаднах ертөнцийн бүх чимээ шуугиан, эмх замбараагүй байдал, төөрөгдөл нь хөгшин сүнсэнд өвдөлт залхаах хэцүү байдлыг үүсгэдэг. Тэрээр өөрийн гэсэн ертөнцөд өөрийн гэсэн эрч хүчтэй байхыг илүүд үздэг учраас үндсэндээ гэрсэг, гэр амьтай хүн юм. Түүний хувьд гэрээс нь илүү тухтай газар байхгүй. Гэртээ байхдаа тэрээр бусад газраас илүү амарч, хамгаалагдсан мэт санагддаг.

2. Хөнгөн, энгийн байдал

Хөгшин Сүнсний аз жаргалын тухай санаа нь дур булаам, гялалзсан зүйл дээр эргэлддэггүй. Тэрээр энгийн зүйл, энгийн үйл явдлуудаас баяр баясгаланг олдог. Бороотой, үүлэрхэг өдөр аяга халуун сүүтэй цайн дээр шинэхэн өрөмтэй талх идэж суух нь хөгшин сүнсний аз жаргал, эд баялаг юм. Эсвэл буйдан дээр дуртай номоо барин суугаад эсвэл цонхны дэргэд зогсоод байгалийн үзэгдлүүд, гадаад оршихуйн гоо үзэсгэлэнг шимтэн харан зогсох юм.

3. Ганцаардал

Хөгшин сүнс ихэвчлэн ганцаардмал байдаг. Тэр олон найз нөхөдтэй болох шаардлагагүй. Тэрэнд тийм найз нар угаасаа хэрэггүй. Хөгшин сүнс өөрийн нийгмийн хүрээллийг анхааралтай сонгодог бөгөөд хэн нэгэнд түүнтэй хэт ойртохыг ховорхон зөвшөөрдөг.
Тэр зөвхөн чин сэтгэлээсээ, нээлттэй, тодорхой хүмүүстэй харилцдаг. Хөгшин Сүнс хайр ахаламж ойлгодоггүй, хоосон хэрэгцээгүй зүйлс ярьдаг, ярих зүйлгүй хүмүүсээс залхдаг. Хов жив, хоосон яриа нь хөгшин сүнсийг шавхаж, сүйрүүлж, бие махбодоос амин чухал энергийг сорж, зөвхөн бие махбодид төдийгүй оюун санаанд цус сорогч шиг шимэгч нөлөө үзүүлдэг.
Ийм харилцааны эцэст үр дагавар нь хөгшин Сүнсийг тээгч хэт их ядарч туйлддаг. Хэт их чимээ шуугиантай,тас тас хөхөрсөн ,орилоо хүмүүстэй харилцах нь толгой өвдөх, хэт цочмог сэтгэл хөдлөлийн сөрөг хэлбэрээр муу үр дагаварт хүргэдэг.

4. Өөрийн гэсэн арга зам

Хөгшин Сүнс үргэлж хөл хөдөлгөөн ихтэй газраас зайлсхийж, зөвхөн өөрийнхөөрөө явдаг. Тэр ганцаараа явахыг илүүд үздэг бөгөөд өөрийнхөө явах замыг тодорхой мэддэг. Гэрэлд хүрэх дээд замд хөгшин Сүнс эргэлзэх, бусад хүмүүсийн үзэл бодол, үл мэдэгдэх айдас зэргийн нөлөөнд автдаггүй. Хөгшин сүнсийг тээгч бол өөрийн зарчим, итгэл үнэмшлийн эзэн юм. Өөрийн дотоод итгэл үнэмшилд тулгуурлсан ийм хөгшин Сүнснүүд эргэн тойрны хэрэггүй зүйлсд анхаарал хандуулахгүйгээр, ухрахгүйгээр хурдан урагшилж чаддаг.

5. Тууштай байдал, хүч чадал

Зовлон түүний зөвхөн хөгжлийг л удаашруулдаг. Тиймээс хөгшин сүнс тууштай, хүчтэй бөгөөд амьдралын ямар ч шуурга, үймээн самуун түүнийг сөхрүүлж мохоож чадахгүй. Тэрээр тайванаар үйл явцыг хүлээн зөвшөөрч, тэсвэр тэвчээр, дотоод хүч чадал, хариуцлагатай байснаараа амьдралын аливаа бэрхшээлийг даван туулж чаддаг. Хөгшин сүнс хувь заяаны талаар хэзээ ч гомдоллодоггүй бөгөөд түүний бүтэлгүйтэл, асуудалд хэнийг ч буруутгадаггүй. Түүнтэй бэрхшээлүүд үүрд хамт байхгүй гэдгийг тэр мэддэг. Хичээл дуусч, зорилгодоо хүрмэгц тэд амьдралаас өөрөө алга болно.

6. Туслагч зөвлөгч ер бусын ухаантай нэгэн
Нинжин сэтгэл, халамж, мэргэн ухаан нь хөгшин сүнсний сонгодог шинж тэмдэг юм. Хөгшин сүнс рүү тусламж хүсэхээр ирсэн хүмүүс үүнийг үргэлж хүлээн авдаг бөгөөд явахдаа тэд амар амгалан, тайтгарал, эдгэрэлт, тусламж хүссэн асуудлынхаа шийдлийн талаархи ойлголтыг авч явдаг. Бага наснаасаа ч гэсэн хөгшин сүнс нь бага насны хувьд ер бусын мэргэн ухаан, төлөвшлийг харуулж эхэлдэг. Ядуу, сул дорой хүмүүст харамгүй үйлчлэх, туслах хүсэл, хайр, нинжин сэтгэл, энэрэн нигүүлсэх сэтгэл нь хөгшин сүнсийг тээгчдийн зүрх сэтгэлд онцгой байр суурь эзэлдэг. Олон хөгшин сүнснүүд тусламж хэрэгтэй хүмүүст туслахтай холбоотой мэргэжлийг сонгодог. Эдгээр нь багш, зөвлөгч, эмч, сайн дурын ажилтан, нийгмийн ажилтан, буяны үйлстэн, эдгээгч байж болно. Буяны байгууллага, нийгмийн байгууллагууд нь харанхуй, уй гашуу, найдваргүй байдалд амьдарч буй бүх хүмүүст итгэл, найдвар, хайр, тайтгарлыг авчирдаг Бурханы сунгасан гар юм. Ийм хүнд хэцүү ажил хийдэг хүмүүс одоо амьдарч буй ертөнцөд баяр баясгалан, аз жаргалыг түгээх гэж төрдөг.

7. Хүчирхэг зөн совин

Хөгшин Сүнсэнд зөн совин хамгийн өндөр түвшинд хөгжсөн байдаг. Хурдан бөгөөд цорын ганц зөв шийдвэр гаргах шаардлагатай үед түүний зөн совин хэзээ ч урам хугалдаггүй. Амьдралд олон удаа дотоод зөн совин нь хөгшин сүнсний тээгчийг удахгүй болох аюулаас аварсан байдаг. Ямар нэгэн эмгэнэлт үйл явдал тохиолдохоос өмнө сэтгэлийн гүнд хүчтэй мэдрэмж тэдэнд төрдөг.

8. Байгальтай нэгдэх

Хуучин сүнс нь байгаль болон бүх амьд биеттэй хүчтэй анхдагч холбоог мэдэрдэг, мөн хүүхэд шиг гэнэн зангаараа домогт амьтад байдаг гэдэгт итгэдэг. Хөгшин сүнс нь амралтын газар, цэцэг ногоо тарих, ойд алхахыг илүүд үздэг. Хэрэв та байгальд хүчтэй татагддаг бол таны сүнс аль хэдийн нэгээс олон хувилсаны шинж гэж үзэж болно. Сүнс нас ахих тусам соёл иргэншлээс хол, ойд, нуурын эрэгт, ууланд байхдаа илүү их амар амгаланг мэдэрдэг.

9. Амьдралын учир шалтгаант гүн ухааны хандлага

Амьдралын хандлагын талаарх хөгшин Сүнсний ойлголт нь гүн ухааны өндөр агуулгатай. Хөгшин сүнс бол бууж өгч, бэрхшээлд сөхөрдөг хүмүүсийн нэг биш юм. Алдаа, бүтэлгүйтэл нь зөвхөн дэвшил, хөгжлийн замд орох алхам болохоос зовлон зүдгүүр, толгойгоо цустах шалтгаан биш. Урам хугарал, сэтгэлийн шаналал нь түүнийг мунхаглал, тарчлалд байлгаж чаддаггүй. Түүний өөдрөг үзэл нь амьдралдаа шинэ хүч чадал, урам зоригоор зовлонтой нүүр тулах идэвхтэй итгэл, урам зоригийг өгдөг.

10. Дээд мэдлэгийг ойлгох

Хөгшин сүнс нь дээд мэдлэгийг маш хялбар, ойлгомжтой байдлаар боловсруулах чадвартай. Энэ амьдралд түүний сурсан бүхэн цуглуулсан бүх мэдээлэл шинэ зүйл биш юм. Яагаад ч юм түүнд энэ бүхнийг анхнаасаа мэдэж байсан, сонссон, харж, хүлээж авсан юм шиг санагддаг.Хөгшин сүнс нь түүний амьдралд тохиолддог бэрхшээлийг үргэлж хурдан даван туулдаг арга замыг мэдэрч байдаг. Хөгшин сүнс сайн суралцаад зогсохгүй бусдад гайхалтай зааж чаддаг.

11. Амьдралын сул дорой байдалд тайван хандах

Хөгшин сүнс маргаанд гайхалтай тайван байдаг. Хэдийгээр олон хүн үл мэдэгдэх, гэнэтийн өөрчлөлт, аймшигт өвчин, үхлээс айдаг ч хөгшин Сүнс энэ дэлхий дээрх бүх зүйл түр зуурынх гэдгийг ойлгодог. Тэр хамгийн муу тохиолдолд ч гэсэн энэ бүх хорвоо ертөнцийн төгсгөл ирэхгүй гэдгийг мэддэг. Эцсийн эцэст үхэл нь өөрөө бүх зүйлийн төгсгөл гэсэн үг биш юм.

Эцэст нь хэлэхэд
Хөгшин сүнснүүд бол олон удаа дахин дахин, өөр өөр дүр төрхөөр олон удаа төрсөн хүмүүс юм. Сүнс нас ахих тусам түүний тээвэрлэгч нь бие махбодийн хувьд хэдэн настай байсан ч олон хүнээс ялгарч, хүн бүрийн анхаарлыг татдаг.
Copy

24/05/2024

13/10/2023

Хүн бүхэн үхдгийг мэдсээр байж үхэхгүй мэт авирлана. Үхсэн хойно үйлийн үр нэхэхийг мэдсээр байж гэтэлсэн мэт загнана. Муу заяаны зовлон нүдэн дээр нь илт байтал зүрх шимшрэхгүй. Гаднаас жаргал хайгаад нэмэргүйг үзсээр байж горьдлого тасрахгүй. Дотогшоо нэвтэрвэл ашдын амгаланг олохыг сонссоор байж буруулна. Ганцаар ирээд, ганцаараа буцахыг мэдсээр байж амраг садан гэж амь тэмцэн уялдана. Хураасан хөрөнгө зоориосоо хумсын чинээг өвөрлөөд явахгүй байж хармын хар атгаасаа үхэн үхтэл тавихгүй. Нэр цол, жаргал зугаа зүүд болоод замхрахыг мэдсээр байж сүнсээ золин хөөцөлдөнө. Нүдтэй мөртлөө сохор гэж үүнийг л хэлдэг. Тэгж мэдэрсэн бол билгийн нүдээ нээж ажигла. Ажиглаад ухаар. Ухаарснаа хэрэгжүүл. Энэ л номын мөр шүү.

- Падамба богд #АгнистынГэгээ

18/08/2023

Эх орон минь хөгжин цэцэглээсэй
Элгэн садан түмэн минь аз жаргалаар бялхаасай
Эх болсон газар дэлхий, уул, ус минь бүрэн бүтэн өнө мөнх байгаасай
Хэмээн боддож явдаг шүү. 2014 онд бичиж байсан нэгэн нийтлэлийг хүргэж байна тэр үед бичиж, бодож, бясалгаж байсан зүйл маань одоо ч хэвээрээ.
Та бүхэн санал бодлоо хуваалцаарай.

МОНГОЛ УЛСАА ХӨГЖҮҮЛЬЕ, МОНГОЛ УЛСЫН ТӨЛӨӨ ЗҮТГЭЕ
Надад шийдэл байна /Эссэ/ 2014 он

Эх оронд минь намрын шаргал өдрүүд хэдийнээ айлчлан ирж, Монгол улсын ирээдүй болсон хүүхэд залуус эрдэм номынхоо аянд мордон, бүтээн байгуулалт, өвлийн бэлтгэл гээд олон олон ажил ундран, хүн бүр алтан намартай уралдан хөдөлмөрлөсөөр...
Манай улс зах зээлийн, чөлөөт, ардчилсан нийгмийн тогтолцоогоор яваад даруй 24 жилийн нүүрийг үзлээ. Энэ хугацаанд ард түмний амьдрал болоод нийгмийн сэтгэлгээ бусад олон салбарт нэлээд өөрчлөлтүүд гарсан. Ард түмний зарим хэсгийнх нь амьдрал маш хурдтай дээшилж байхад, нөгөө хэсгийнх нь маш хурдтай доошилж мөн зарим хэсэг нь дээшлэх ч үгүй доошлох ч үгүй байсаар байна.
Энэ нь олон төрлийн шалтгаантай, нэг бүрээр хэлж тайлбарлавал нэлээд хугацаа орох болно. Гэхдээ ганц нэгийг нь хэлэх юм бол нөгөө л нэг ярьдаг төрийн бодлогын гажуудал, авилгал хээл хахууль, хүнд суртал, гээд чадалтай нь чадалгүйгээ дийлдэг бичигдээгүй хууль үйлчилсээр.
Манай улсад дутагдаж, үгүйлэгдээд байгаа хамгийн чухал зүйл бол “Төрийн хар хайрцагны бодлого” буюу “Монгол улсыг хөгжүүлэх Урт, дунд хугацааны хөгжлийн стратеги төлөвлөгөө” юм. Энэхүү төлөвлөгөөг ганц нэг нам, эвсэл, улс төрийн бүлэглэл, төрийн бус байгууллага биш улс орон даяараа нэгдэн нийлж байгаад Монгол улсыг хөгжүүлэх Урт, дунд хугацааны хөгжлийн стратеги төлөвлөгөө боловсруулах шаардлагатай. Энэхүү ажилд аль нэг нам, эвсэл, улс төрийн бүлэглэл давамгайлахгүй бүгт ижил тэгш оролцоотой байх хэрэгтэй. Харин боловсруулсан төлөвлөгөөгөө аль ч нам, бүлэглэл засгийн эрхэнд гарсан тэрхүү бодлогоор ажлаа хийнэ гэсэн үг. Дараа нь өөр аль ч хүчин засгийн эрхэнд гарсан тэрхүү бодлого, төлөвлөгөөний дагуу ажлаа үргэлжлүүлэх ёстой. Ингэж чадаж гэмээнэ Улс орноо хөгжүүлэхэд цаг хугацаа болоод эдийн засгийн хувьд ихээхэн зүйлийг хэмнэж хурдтай хөгжих боломжтой.
Одоо нам бүр өөрийн гэсэн мөрийн хөтөлбөртэй засаг солигдох болгонд өмнөх хийсэн ажлаа нурааж, өмнөхөө үгүйсгэдэг зарчмаар яваад байна. Нэг үгээр хэлвэл хэт их хувийн эрх ашиг амбиц хөөсөн хүмүүс гадны болоод мөнгөний боол мэт аашилж байгаа харамсалтай дүр зураг харагдаж байна.
Өмнөд хөрш болоод бусад дэлхийн улсууд хөгжлийнхөө стратеги төлөвлөлтийг 200 болон түүнээс олон жилээр хийж ирээдүй хойч үеийнхээ төлөө санаа тавьж байна. Иймд бид ч мөн адил Монгол улсаа хөгжүүлэх хөгжлийн стратеги төлөвлөгөөгөө наад зах нь 100 жилээр хийх хэрэгтэй байгаа юм. Дунд хугацаагаа 30-50 жилээр тооцоолох хэрэгтэй.
Иргэн миний үзлээр монгол улсаа хөгжүүлэхэд дараах хэдэн зүйлийг түлхүү анхаарч бодлого, төлөвлөгөөгөө чиглүүлсэн цагт манай улс жинхэнэ утгаараа үсрэнгүй хөгжих үндэстэй юм.
Хүний хөгжил, Бүсчилсэн хөгжлийн төлөвлөлт, Үндэсний үйлдвэр/Эдийн засаг/, Бүтээн байгуулалт, Байгаль орчин гэсэн хэдэн зүйлүүд манай улсын хөгжлийн тулгуур болно. Хөгжлийн гол тулгуур ойлголтууд болох энэ хэдэн зүйлийн алдаа болон дутагдалтай талуудыг бодит байдал болон судалгааны үндсэн дээр танилцуулж үүнээс гарах арга зам, шийдлүүдийг нь гаргахыг хичээлээ.
Манай улс байгалийн баялаг хэдий их ч түүнийгээ хүн, байгалдаа халгүй зөв ашиглан олсон орлогоо энэхүү хөгжлийн гол салбаруудад хувиарлах шаардлагатай байна.
Хорвоо дэлхий үүссэн цагаас л хүний нийгэм бүрэлдэн бий болсон одоо ч хэвээрээ цаашид мөн адил тийм л байна. Тийм болохоор Хүн төвтэй хөгжлийн бодлого хамгийн оновчтой бодлого юм. Хөгжлийн төв нь хүн, түүнийг тойроод хүн рүү чиглэсэн, хүний сайн сайхны төлөө бүх бодлого төлөвлөлт, үйл ажиллагаа байх ёстой юм.

Хүний хөгжил

Ер нь хүн гэдэг эцсийн дүндээ сайн сайхан амьдралын төлөө тэмүүлж яваа байгалын нэгэн бүтээгдэхүүн юм. Тэр сайхан амьдрал гэдэг юу гэхээр хоёр идэхгүй хоосон хонохгүй, эрүүл саруул, тогтмол ажил орлоготой, унах унаа, орон байртай, ирээдүй хойчийнхоо төлөө санаа амар, элэг бүтэн амар жимэр амьдрахыг хэлэх болов уу.
Гэтэл өнөөдрийн байдлаар манай улсын 3 сая хүнээс ингэж амьдарч байгаа хүн хэд бол гэдэг асуулт урган гарч байна. Энэхүү асуултын хариулт 70-80 нь ард түмний амьдрал сайнгүй гэсэн дүн гарах болов уу.
Нэгдсэн үндэсний байгууллагын Хөгжлийн хөтөлбөрөөс Хүний хөгжлийн индексийг дараах үндсэн хэмжүүр болох хүн амын эрүүл мэнд, наслалтын түвшин, боловсрол /бичиг үсгийн тайлагдалт, бага дунд, суурь боловсролын түвшин/, эдийн засгийн чадавхи /орлогийн түвшин/-аар гаргадаг. Манай улс хүний хөгжлийн индексээр 0.700 гэсэн үнэлгээтэйгээр 177орноос 114 д жагссан байна. Хүн амын дундаж наслалт 65,9 /жил/, бичиг үсгийн тайлагдалт 97,8% /15-аас дээш насныхан/, бага дунд суурь боловсролын эзэмшилт 77,4% , нэг хүнд ноогдох үндэсний нийт бүтээгдэхүүн 2107 ам доллар гэсэн үзүүлэлттэйгээр гарчээ.
Энэ судалгааны дүн бол биднийг хөгжлөөрөө дэлхийн хэмжээнд хаана явааг харуулж байгаа тоо баримт юм. Тиймээс хүний хөгжлийн бодлогыг боловсронгуй болгох нь нэн тэргүүний ажил байх ёстой. Монгол хүн бүр монгол ёс заншил, түүх соёл, бичиг үсгээ мэддэг, эрүүл чийрэг, эрдэм боловсролтой, зөв сэтгэлтэй, бүтээлч байж эх орон ард түмэн маань хөгжинө. Хүний хөгжлийн тухай асуудал бол монгол хүн бүрийн асуудал хүүхэд, залуус, ахмад үеийг алийг нь ч ялгалгүй насных онцогт тохирсон хөгжлийн хөтөлбөр боловсруулах ёстой. Боловсролтой мэдлэгтэй ард түмэн зөв амьдарна, зөв сонголт хийнэ.

Төлөвлөлт ба түүний дутагдал

Нэг хүнд ноогдох газар нутгийн хэмжээгээрээ дэлхийд дээгүүр байранд орох атлаа Улаанбаатар хот руу бүх хүн нүүдэллэн газар нутаггүй юм шиг уул, хог, үерийн ам зэрэг аль эрсдэлтэй газар амьдарч өвөлдөө нүүрсний хорт утаанд хордон маш эмгэнэлтэй хувь тавиланг илээж байна. Уг нь бид чинь эцэг өвгөдийн буянаар хэнээс ч дутахгүй эрүүл тэгш, том газар амьдрах хувьтай юмсан.
Үүний гол шалтгаан нь Төлөвлөлт, Дэд бүтэц буюу Их дээд сургууль болон эмнэлэг зэрэг нь орон нутагт байхгүй, хүрэлцээгүйгээс болсон хэрэг. Их дээд сургуулийг бизнесийн салбар болгон хүн бүр дээд мэргэжилтэй болно гэсэн үзэл нийгэмд бий болгосонтой холбоотой. Манай улсын залуу хүн бүр их дээд сургуульд элсэн эцэг эх гэр бүлээ нийслэл хотод нүүлгэн ирж байгаа нь хэт их төвлөрөл үүсгээд байна. Үүнийг дагасан маш олон сөрөг асуудал үүссэн тухайлбал нүүрсний хорт утаа, замын түгжрэл, ажилгүйдэл зэрэг асуудлыг нэрлэж болох юм. Тиймээс энэ их олон их дээд сургууль, эмнэлгийг орон нутагт шилжүүлэн бүсчилсэн хөгжлийн төлөвлөлт хийх хэрэгтэй.
Судалнаас харвал Монгол улс гурван сая хүн амтай атлаа тэрбум хүн амтай улсад ч ахадсан олон их, дээд сургуультай болсон нь үнэхээр гайхалтай. Насанд хүрсэн 10 хүн тутмын нэг нь энэ олон дээд сургуулийн нэгэнд суралцдаг. Хамгийн сүүлийн үеийн тоогоор их дээд сургууль, коллежийн тоо 170 байгаа нь арай хүнд аппарат, нүсэр том эдийн засаг бизнесийн орчин гэдэг нь тодорхой юм. Үүнээс 48 нь төрийн өмчийнх, 116 нь хувийнх. Ингээд бодохоор чанаргүй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг үйлдвэрийн тоо хэрээсээ хэтэрч байгааг цөөлөх дургүй байгаа нь учиртай. Мөн жил ирэх тусам энэ олон сургуулийн төлбөр нэмэгдэж ард түмний амьдралд дарамт үүсгэсээр байна.
Эдийн засгийн хямрал ба бодлогын алдаа
Манай улс өргөн хэрэглээний барааны ихэнх хувийг мөн шатахуун, эрчим хүч зэргээ гаднаас импортолдог буруу жишигтэй. Энэ юу гэсэн үг үү гэхээр тэдний халаасанд бидний эдийн засаг орсоныг харуулж байгаа юм. Урд юмуу хойд хөрш нэг л өдөр юмныхаа үнийг нэмэх юмуу худалдаа хийхгүй гэхэд манай улс хүнд байдал орно.
Энэ мэтчилэнгийн шалтгаанаас болоод үнийн хөөрөгдөл буюу инфляци өсдөг. Ингээд л эдийн засгийн хямрал нүүрлэж ард түмний амьдралд дарамт үүснэ. Тийм болохоор манай улс өргөн хэрэглээнийхээ бараа болон шатахуун зэрэг гаднаас авдаг болгоноо дотооддоо үйлдвэрлэдэг болох шаардлагатай.
Манай улсад цөөн хэдэн үйлдвэрүүд томоохонд тооцогдох боловч ихэнхи хувь нь жижиг үйлдвэрлэл эрхлэгч байгаа юм. Жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх нь улсын эдийн засаг болоод ард түмний амьжиргаанд сайн боловч төрийн зүгээс дэмжлэг тааруу, мөн зөв бодлого үгүйлэгдээд байгааг хэлэх нь зүйтэй.
Жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх сан гэж бий. Тэдний улсын төсвөөс татсан хөрөнгө бага биш. Тоочвол: 2010 онд 29 тэрбум 550 сая, 2011 онд 339 тэрбум 850 сая, 2013 онд 50.1 тэрбум төгрөг зарцуулсан.
Манай улсад 1998 оны тооллогоор 19 мянган аж ахуйн нэгж байсан бол 2006 онд 32.4 мянга, харин өнөөгийн байдлаар 80 гаруй мянга болж өсөөд байна. Үүний 97 хувь нь 50-аас доош ажилтантай буюу жижиш дунд үйлдвэр эрхлэгчид болж байгаа юм.
/Жижиг дунд үйлдвэрийн тухай хуулийн 5-р зүйлд зааснаар “Жижиг дунд үйлдвэр эрхлэгч гэдэг нь, хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллагсадын тоо нь 49-өөс дээшгүй бөгөөд нэг тэрбум төгрөг хүртэлх жилийн борлуулалтын орлого бүхий үйлдвэрлэл үйлчилгээ эрхэлдэг аж ахуйн нэгжийг хэлнэ хэмээжээ ”/
Тус сангийн энэхүү олон тэрбум төгрөг үйлдвэрлэл эрхлэх жинхэнэ эзэддээ хүрч чадаж байгаа эсэх нь эргэлзээтэй. Өнөөдөр манай нийгэмд хэн танил тал ихтэй байна тэр л зээл тусламж болон тэндер зэрэгт хамрагдаж чаддаг жишиг тогтсон нь нууц биш.
Манайд жижиг дунд үйлдвэр гар урлал, сувенир тал руугаа түлхүү хөгжиж байгаа нь буруу үзэгдэл юм. Тухайлбал зах зээл хумигдмал, цөөн тоогоор хийгдэнэ, эдийн засгийн эргэлт бага зэрэг сөрөг талтай.
Тийм болохоор гаднаас авч байгаа өргөн хэрэглээнийхээ барааг 100 хувь хангаад зогсохгүй гадны зах зээлд гардаг тийм л үйлдвэрүүд чухал байна. Үүнийг төрийн бодлогоор дэмжих хэрэгтэй.

Монгол улсаа хөгжүүлэх иргэн миний саналууд

Бүсчилсэн хөгжлийн төлөвлөлт

Бид цаашид нөөц бололцоондоо тулгуурдаад 3 хоттой болох хэрэгтэй. Иргэн миний санаагаар улсынхаа газар нутгийн хэмжээгээр баруун зүүн төв гэсэн бүсчлэлээр 3 хот байгуулах хэрэгтэй хэмээн үзэж байна. Төвийн бүсэд хүссэн хүсээгүй Улаанбаатар хот орно. Харин зүүн болон говийн бүсэд Сайншандын аж үйлдвэрийн цогцолбор бий болсноор томоохон үйлдвэр, дэд бүтцэд түшиглээд Зүүн бүсийн хот бий болох нь гарцаагүй. Тэнд хүн амын төвлөрөл, үйлчилгээ, холбоо харилцаа, сургууль /их дээд болон дунд/, цэцэрлэг, эмнэлэг гээд бүх л зүйл бий болно гагцхүү хот төлөвлөлтийг нь маш зөв хийх хэрэгтэй.
Сүүлийнх нь мэдээж баруун бүсийн томоохон хот байгуулах. Алтай Хангайн болон баруун талын бүсэд байгалийн баялаг, мал аж ахуй, гээд нөөц боломж бололцоо хангалттай байгаа. Газрын тос, Уран, Зэс металлоген, нүүрс, алт гээд бүх төрлийн баялагийг эргэлтэнд оруулах дээрээс нь мах, сүү, арьс шир, ноос ноолуурын үйлдвэрүүдийг бий болгоод нэг газар төвлөрүүлээд дээрээс нь үйлчилгээ, холбоо харилцаа, сургууль /их дээд болон дунд/, цэцэрлэг, эмнэлэг хот бий болгох шаардлагатай.
Харин энэ бүхнийг хийж чадсан цагт Улаанбаатарын дайсан болсон утаа, газрын төлөөх тэмцэл, хүн амын төвлөрөл зэрэг олон асуудал шийдэгдэнэ.

Хүний хөгжил

Монгол хүн бүр монгол ёс заншил, түүх соёл, бичиг үсгээ мэддэг, эрүүл чийрэг, эрдэм боловсролтой, зөв сэтгэлтэй, бүтээлч сэтгэлгээтэй байх нь манай улсын хүний хөгжлийн зорилго байх учиртай. Монгол хүн монголын баялаг, цаашлаад баялагийг бүтээгч нь мөн. Тиймээс дараах ажлуудыг хийвэл зохилтой.
Улс орон даяараа “ХҮНИЙ ХӨГЖЛИЙН ТӨВ” байгуулж ажиллах. Үүнд Ёс заншил, түүх соёл, боловсрол, эрүүл мэнд, гэр бүл гэсэн сэдвүүдээр үндэсний томоохон сэхээтэн, судлаачдаар дамжуулан сургалтуудыг үе шаттайгаар зохион байгуулах. Мөн үндэсний олон нийтийн телевиз, радио зэрэг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг энэхүү ажилд оролцуулах.

Үндэсний томоохон үйлдвэрүүд байгуулах

Манай улсын аймаг, дүүрэг бүр нэг томоохон үйлдвэр байгуулах хэрэгтэй. Орчин үеийн технологид суурилсан, улсынхаа хэрэгцээг хангаад зогсохгүй гадны томоохон зах зээлд гаргаж брэнд болгох эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх шаардлагатай. 21 аймаг болон 9 дүүрэг бүр нэг нэг томоохон үйлдвэр байгуулах. Энэхүү үйлдвэрүүд нь олон нийтийн өмчит бөгөөд нээлттэй буюу хувьцаат компаны хэлбэрээр тухайн аймаг, дүүргийн бүх хүн хувьцаа эзэмшдэг байх.
Тухайлбал: Мах, сүү цагаан идээ боловсруулах үйлдвэр, Арс ширээр эцсийн бүтээгдэхүүн хийдэг үйлдвэр, бүр цаашлаад орчин үеийн технологи шингэсэн гоо сайхны бүтээгдэхүүн, компьютер, гар утас, автомашин, онгоц ч үйлвэрлэж болно шүү дээ. Гол нь бид нөөц бололцоондоо тулгуурлаад дэлхийн зах зээлд өрсөлдөхүйц бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж гэмээнэ улсын маань эдийн засаг өсч хүн бүрийн орлого дээшилнэ.

Байгаль орчин, аялал жуулчлал

Монгол хүн бүр байгальтайгаа ойр байх нь хамгийн чухал. Эрүүл мэндэд сайн мөн зан заншил, соёл уламжлалаа мартахгүй гээд олон талын ач холбогдолтой. Сүүлийн үед морь уядаг залуучууд их болсон нь сайн хэрэг, адууны соёлоор дамжаад ёс жудагтай жинхэнэ монгол хүн болох учиртай.
Манай улсын мал ихсэж байгаа ч малчдын тоо багасч байна. Тиймээс Малчдын тоог ихэсгэх бодлого шаардлагатай.
Ирээдүйд ундны усны дутагдалд орох судалгаа бий тиймээс улсынхаа бүх булаг, шандны эхийг хамгаалах аян өрнүүлэх, мөн мод тарих ажлыг эрчимжүүлэх.
Аялал жуулчлалын чиглэлээр “Монголын их хаадын цогцолбор” байгуулах: Бид Өвөрмонголын ордосоос давсан томоохон бүтээн байгуулалт хийсэн цагт жуулчид манайх руу олноороо ирэх болно. Манай улсын нутаг дэвсгэрээс эртний Хүннүгийн хааны бунхан олдож дэлхийн хэмжээнд том нээлт болсон.
Хамгийн чухал нь манай улсад нөөц бололцоо асар их байна. Энэ их боломж бололцоогоо түшиглээд дээрхи ажлуудад хөрөнгө, хүч оюун ухаанаа зарцуулах цаг нэгэнт болжээ. Дэлхийг байлдан дагуулж дэлхийн хөгжлийн бодлогыг тодорхойлж байсан агуу их өвөг дээдсийн үр сад бид өнөөдөр Монгол улсаа дэлхийн хөгжилтэй орнуудын эгнээнд жагсаах боломж нээлттэй байна.
Энэхүү хөгжлийн загварыг өөрийн амьдардаг хороо болон дүүрэгтээ туршиж үзэхээр дараах ажлуудыг төлөвлөлөө.
Оршин суугаа орон нутгаа хөгжүүлэх төлөвлөгөө /Сүхбаатар дүүрэг, 13-р хороо/

Хүний хөгжил

Үйлдвэрлэл /Эдийн засаг/

Бүтээн байгуулалт

Байгал орчин

Хүний хөгжлийн чиглэлээр

Хороо болон Дүүрэгтээ “ХҮНИЙ ХӨГЖЛИЙН ТӨВ” байгуулж тогтмол ажиллуулах. Үүнд:

Ахмад үе 50 аас дээш

Дунд үе 36-49

Залуу үе 35 аас доош

Гэсэн 3 түвшинд тэдний боловсрол, эрүүл мэнд, бие бялдар зэрэгт нь анхаарч сургалт семинар,эрүүл мэндийн үзлэг шинжилгээ эмчилгээ, урлаг, спортын арга хэмжээ зэргийг тогтмол үе шаттайгаар зохион байгуулах.
Лекц: Эрдэмтэн судлаачид, Гэр бүл, Эрүүл мэнд, Эдийн засаг бизнес.
Сургалт: Морин хуур-хөөмий, шатар-даам, Монгол бичиг-соёл...
Арга хэмжээ: Нийтийн бүжиг, Сагсан болон гар бөмбөг.

Байгаа орчин болон бүтээн байгуулалтын чиглэлээр

Хорооныхоо тохижилтонт анхааран дараах ажлуудыг хийвэл зохилтой байна. Үүнд:

Хашаа бүрийн хаалгийг ижил өнгө, ижил хээтэй болгох

/Монгол билэгдлийг бодох/

Бүх хашааны хаягийг шинэчлэх.

Гудамжнуудын хогийг цэвэрлэж шарилжийг зулгааж зэрлэг ургадаггүй бодис цацах

Энхэл донхолтой, шавар намагтай замуудыг сайжруулах

Цаашид ЕБС байгуулах мөн хүүхдийн цэцэрлэг нэмж байгуулах шаардлагатай.

Үйлдвэрлэлийн /Эдийн засаг/ чиглэлээр

Аймаг, дүүргийн хэмжээнд томоохон үйлдвэр байгуулна. Зах зээлийн хувьд улсын хэмжээнийх мөн цаашлаад гадаадад экспортлох хэмжээнийх байна. Орчин үеийн технологид суурилсан байх. Энэхүү ажилд хорооныхоо иргэдийг татан оролцуулж ажлын байраар хангах

04/08/2023

Дуугүй байх нь хүний сүнсний эрчим хүчийг хадгалж, эрүүл мэндийг тэтгэдэг. Дуугүй байх үед хүний мэдрэхүй нарийсч “дотоод дуу хоолойнуудаа” сонсож чаддаг.

Дуугүй байх нь ухамсарын хир буртагийг арилгах нэг арга юм. Дуугүй байхад суралцах тийм амар биш. Харин илүү юм ярихгүй байх, үе үе хоосон ярианд оролцохгүй байхыг хүн бүр чадна. “Олон үгэнд олзгүй” гэж ярьдаг. Их ярьдаг хүн маш их ядардаг, хар муу хүчний хорлолд өртдөг, дотоод өсөлт нь саатдаг.

Бусдад сонсогдохүйц юм ярихгүй байхыг дуугүй байдал гэдэг. Харин хүн дотроо ч юм ярихгүй, сэтгэл хөдлөл нь ч юм илэрхийлэхгүй, ухамсарт нь ямар ч дүр зураг байхгүй үеийг ДОТООД АНИРГҮЙ гэдэг. Дотоод аниргүй бол бурханлаг төлөв. Энэ бол болор мэт цэвэр тунгалаг, сав саруул, нам гүм ухамсрын төлөв. Дотоод аниргүй бол туйлын амар амгалан ба нам гүм төлөв юм.

Бясалгал тогтмол хийсэн хүн ДОТООД АНИРГҮЙД хүрдэг. Дотоод аниргүйд хүрсэн хүн:

- Өөртөө яг юу хэрэгтэйг ойлгодог.
- Асуудлуудаа шийдэх гарц олж хардаг.
- Хэрүүл тэмцэлгүй амьдардаг.
- Айдас, түгшүүрээс салдаг.
- Дотоод хүчийг олдог.
- Санаа сэтгэл нь тэнцвэртэй болдог.
- Цоо шинээр амьдарч эхэлдэг.
🙏

11/07/2023

Тулгар төрийн 2232 жил, Их Монгол Улсын 817 жил, Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулсны 112 жил, Ардын хувьсгалын 102 жил, Ардчилсан хувьсгалын 34 жилийн ой, Үндэсний их баяр наадмын мэндийг дэвшүүлье!

Та бүхэн сайхан наадаарай! 🇲🇳🇲🇳🇲🇳

12/06/2023

#ААВДАА 👨‍👧‍👦❤️
Сүү шиг санаатай аавынхаа
Сүлдэн хийморийг өргөнөө би 🫡❤️