MFC News

08/10/2025

Нью-Йоркийн их сургуулийн эрдэмтэд хүний мэдрэлийн бус (non-neural) эсүүдийг лабораторийн орчинд турших үед:

Ой санамжийн “spacing effect” буюу мэдээллийг хугацааны хуваарьтайгаар авах нь илүү хүчтэй, удаан хадгалагдах зүй тогтол зөвхөн тархины мэдрэлийн эсүүдэд бус, бусад ердийн эсүүдэд ч илэрч байгааг тогтоожээ.

Тухайлбал, дөрвөн удаагийн богино, тодорхой завсарлагатай химийн сигналууд нь нэг удаагийн урт сигналтай харьцуулахад илүү сильтэй, тогтвортой генийн идэвхжлийг үүсгэж байсан.

Энэ нь ой тогтоолтын молекулын механизм болох CREB, ERK зэрэг уургийн идэвхжилтэй шууд холбоотой байжээ. Эдгээр нь тархины урт хугацааны ой тогтоолтод оролцдог гол уургууд юм.

🧬 Яагаад энэ нь чухал вэ?

Энэ судалгаа дараах чухал дүгнэлтэд хүргэж байна.

Суралцах болон мэдээлэл хадгалах чадвар зөвхөн тархинд хамаарахгүй, биеийн бусад эсүүд ч "Суралцах" мэт хариу урвал үзүүлдэг.

Ой тогтоолт нь эсийн молекулын төвшинд бичигдсэн суурь зарчим байж болзошгүй.

Энэ ойлголт нь эмийн хуваарь, эсийн судалгаа, био-инженерчлэл, дараа үеийн хиймэл мэдрэлийн сүлжээ зэрэгт өргөн хэрэглээтэй байж мэднэ.

Эх сурвалж:
https://www.nature.com/articles/s41467-024-53922-x

07/10/2025

Олон жил ад үзэгдэж ирсэн агт араа нь ирээдүйд эрүүл мэндийн чухал хувь нэмэр оруулах нөөцтэй болохыг шинжлэх ухаан баталж байна. Энэ шүд нь зүрх, яс, бүр тархины эдийг хүртэл нөхөн сэргээх чадвартай үүдэл эсүүд агуулдаг болохыг эрдэмтэд тогтоожээ.

Хүмүүст ихэвчлэн 17–25 насны хооронд ургадаг агт араагаа авахуулах шаардлагатай болдог. Харин одоо энэ шүдийг хаяхын оронд эрүүл мэндийн “Биологийн даатгал” болгон хадгалах боломжтой болжээ.

Судлаачдын үзэж байгаагаар агт араа нь мезенхимийн үүдэл эсээр баялаг бөгөөд эдгээр эсүүд нь яс, булчин, мэдрэлийн эс, болон бусад чухал эд болж хувирах чадвартай. Уламжлалт аргаар ясны чөмөг, цуснаас үүдэл эс авах нь өвдөлттэй, нарийн ажиллагаа шаарддаг бол агт араанаас үүдэл эс авахад ямар ч нэмэлт зовуурь, мэс ажилбар шаардагддаггүй.

АНУ дахь “Innovative Implant and Oral Surgery” зэрэг шүдний эмнэлгүүд “Stem Save” компанитай хамтран агт араа авах үед үүдэл эсийг хүйтнээр хадгалах (крио хадгалалт) үйлчилгээ санал болгож байна. Энэ нь хүмүүсийн хувьд шүд авахуулдаг энгийн үйл явцын үеэр ирээдүйн ноцтой өвчнөөс сэргийлэх боломж нээж өгч байгаа хэрэг юм.

Эдгээр эсийг -196°C хэмд хэдэн арван жилийн турш амьд байлгах боломжтой бөгөөд ирээдүйд үе мөчний үрэвсэл, чихрийн шижин, мөн Альцгеймер, Паркинсон зэрэг сэтгэцийн эмгэгүүдийг эмчлэхэд ашиглах судалгаанууд хийгдэж байна.
Шүдний үүдэл эсүүдийг дархлааны өвчнүүд, нугасны гэмтэл, нүдний эвэрлэгийн гэмтэл зэргийг эмчлэхэд ашиглах боломжтой талаар сүүлийн үеийн судалгаанууд онцолжээ. Энгийн нэг шүдний эдээс авсан эс ийнхүү хүний амийг аварч чадах эмчилгээний хэрэгсэл болж хувирч байна.

Товчхондоо, агт араагаа авахуулж байгаа бол түүнийг зүгээр нэг хаях биш ирээдүйн амь нас аварч мэдэх нөөц болгон хадгалах нь зүйтэй шийдвэр болж магадгүй.

📚 Эх сурвалжууд:
Journal of Natural Science, Biology and Medicine. “Current overview on dental stem cells applications in regenerative dentistry.”
Stem Save (2025). Current Clinical Applications for Stem Cells.

07/10/2025

Хятадын дрон үйлдвэрлэгч DJI компани АНУ-ын Батлан хамгаалах яамны “Хятадын цэргийн компаниудын жагсаалт”-аас хасагдсангүй. Компанийн талаар цэргийн салбарт оролцдог гэсэн сэжиг олон жилийн турш дагалдаж байгаа бөгөөд АНУ-ын холбооны шүүх энэ удаад Пентагоны шийдвэрийг хүчинтэй гэж үзлээ.

Хятадын дрон үйлдвэрлэгч DJI компани АНУ-ын Батлан хамгаалах яамны “Хятадын цэргийн компаниудын жагсаалт”-аас хасагдсангүй. Компанийн талаар цэргийн салбарт орол...

07/10/2025

Ньюкасл Юнайтед-ийн довтлогч Энтони Гордон багийн шинэ тоглогч Ник Волтемадын тоглолтын хэв маягийг Английн шигшээ багийн ахлагч Харри Кэйнийхтэй адилтган үнэлжээ.

Ньюкасл Юнайтед-ийн довтлогч Энтони Гордон багийн шинэ тоглогч Ник Волтемадын тоглолтын хэв маягийг Английн шигшээ багийн ахлагч Харри Кэйнийхтэй адилтган үнэлж....

07/10/2025

Шведийн шигшээ багийн дасгалжуулагч Жон Дал Томассон Арсеналд шинэ улирлаа эхлүүлээд буй Виктор Гёкересийг хамгаалж, түүнийг шүүмжилж буй хүмүүсийг хөлбөмбөгийн талаар ойлголтгүй гэж шүүмжиллээ.

Шведийн шигшээ багийн дасгалжуулагч Жон Дал Томассон Арсеналд шинэ улирлаа эхлүүлээд буй Виктор Гёкересийг хамгаалж, түүнийг шүүмжилж буй хүмүүсийг хөлбөмбөгийн...

07/10/2025

TikTok, Reels эсвэл YouTube Shorts болон таны үзэж байгаа энэ платформ дээрх богино хэмжээний бичлэгүүдийг хэтэрхий их үзэх нь тархины үйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлдөг болохыг судалгаанууд харуулж байна. Эдгээр бичлэг бүр богино хугацаанд дофамины ялгаруулдаг бөгөөд энэ нь тархийг урт хугацааны үр дүн биш, харин агшин зуурын урамшууллыг эрэлхийлэхэд сургадаг байна.

Ийм байнгын өдөөлт нь хичээл хийх, ном унших, ажиллах зэрэг илүү төвлөрөл шаардсан үйл ажиллагаанд оролцох чадварыг сульдаадаг. Хэт их гүйлгэж үзэх тусам тэвчээр, хичээл зүтгэл шаардсан ямар ч зүйлээс таашаал авах нь улам хэцүү болдог.

Мэргэжилтнүүдийн зөвлөж буйгаар сэтгэл санаагаа цэгцлэхийн тулд хэрэглээгээ хязгаарлах, “Дофамины завсарлага” авах, тэвчээр шаардсан урамшуулал удаан ирдэг үйлдлүүдээр тархиа дасгах нь анхаарлаа төвлөрүүлэх чадварыг сэргээхэд тус болдог байна.

Эх сурвалж:
https://arxiv.org/abs/2302.03714

07/10/2025

Дундад зууны үеийн Испанид тас шувууд хүнээс төрөл бүрийн зүйл “Хулгайлан” үүрээ засахдаа ашигладаг байжээ. Энэ удаад тэдний үүрнээс 750 жилийн өмнө хийсэн өвсөн гутал олдсон байна.

07/10/2025

OpenAI компани Сан Франциско хотод жил бүр зохион байгуулдаг DevDay 2025 арга хэмжээний үеэр хөгжүүлэгчдэд зориулсан шинэ хэрэгслүүдээ танилцууллаа. ChatGPT-ийн долоо хоног тутмын идэвхтэй хэрэглэгчдийн тоо 800 саяас давсан талаар мэдээлсэн тус компани энэ удаа хөгжүүлэгчдэд зориулсан шинэ шатны боломжуудыг нээжээ.

OpenAI компани Сан Франциско хотод жил бүр зохион байгуулдаг DevDay 2025 арга хэмжээний үеэр хөгжүүлэгчдэд зориулсан шинэ хэрэгслүүдээ танилцууллаа. ChatGPT-ийн долоо хоног ....

06/10/2025

Голдэн Стэйт Уорриорсын тухай ярихад олон хүн Стеф Карри, Дрэймонд Грийн хоёрыг л хамгийн түрүүнд нэрлэдэг. Гэвч энэ улиралд анхаарлын төвд өөр нэгэн залуу болох ...

Голдэн Стэйт Уорриорсын тухай ярихад олон хүн Стеф Карри, Дрэймонд Грийн хоёрыг л хамгийн түрүүнд нэрлэдэг. Гэвч энэ улиралд анхаарлын төвд өөр нэгэн залуу болох ...

06/10/2025

2025 оны физиологи ба анагаах ухааны Нобелийн шагнал нь Мэри Е. Брунков, Фред Рамсделл, Шимон Сакагүчи нарт “Дархлааны тогтолцооны тэсвэрийн талаарх нээлтүүдийнх нь төлөө” олгогдлоо.

Дархлааны системийн үндсэн зорилго бол биеийн өөрийн эсүүдийг гаднын нян, вирусээс ялгаж таних юм. Энэ ялгааг зөв хийх чадвар нь амьд биед чухал хамгаалалт болдог бөгөөд үүнд алдаа гарвал дархлааны эсүүд өөрийн эд эсийг дайрч, аутоиммун өвчин үүсгэдэг.

Шагнал хүртсэн эрдэмтэд дархлааны систем доторх “Аюулгүйн хамгаалагчид” буюу зохицуулагч Т эсүүдийг (regulatory T cells) илрүүлснээр энэ нарийн механизм хэрхэн ажилладгийг тайлбарлаж чадсан юм. Эдгээр эсүүд нь дархлааны хариу урвалыг хэт идэвхжихээс сэргийлж, биеийн өөрийн эдийг хамгаалдаг онцгой үүрэгтэй.

Шимон Сакагүчи 1995 онд урьд өмнө мэдэгдээгүй энэхүү дархлааны эсийн шинэ бүлгийг анх илрүүлснээр шинжлэх ухаанд томоохон ахиц авчирсан. Харин 2001 онд Мэри Брунков болон Фред Рамсделл нар тус тусдаа Foxp3 нэртэй генийг нээж, уг генийн мутаци нь дархлааны системийг өөрийн биетэйгээ дайсагнахад хүргэдэг болохыг тогтоожээ. Хоёр жилийн дараа Сакагүчи Foxp3 ген нь өөрийн нээсэн зохицуулагч Т эсүүдийн хөгжлийг удирддаг болохыг баталснаар эдгээр судалгаанууд нэгэн цогц ойлголт болон нэгдсэн юм.

Эрдэмтдийн энэхүү нээлт нь дархлааны тогтолцооны тэсвэрийн ойлголтыг шинжлэх ухаанд тогтоон, өнөөдөр хорт хавдар, аутоиммун өвчин, мөн эрхтэн шилжүүлэн суулгах эмчилгээний шинэ арга замыг хөгжүүлэхэд чухал түлхэц болж байна.

Нобелийн физиологи ба анагаах ухааны хороо

06/10/2025

🧠 Ходоодонд орших таны хоёр дахь тархи.

Хүний биед тархинаас гадна өөр нэгэн “Mархи” оршдгийг та мэдэх үү? Энэ бол гэдэсний мэдрэлийн тогтолцоо буюу enteric nervous system (ENS) хэмээх бие даасан сүлжээ юм. Ходоодны гүн дэх энэ нууцлаг хүч төв мэдрэлийн системээс тусгаар бие даан ажиллах чадвартай бөгөөд нугаснаас ч олон буюу 200-600 сая мэдрэлийн эс агуулдаг гэдгээрээ онцлог.

Гэдэсний тархи нь улаан хоолойноос бүдүүн гэдэс хүртэл дамнан байрладаг бөгөөд хоол боловсруулалтыг удирдах үндсэн үүрэгтэй. Гэхдээ энэ нь зүгээр л хоол хүнсийг дамжуулах бус, булчингийн агшилт, ходоодны хүчил, дааврын ялгаруулалт, дархлааны урвал зэрэг олон төрлийн үйл ажиллагааг нарийн зохицуулдаг. Энэ сүлжээний мэдрэлийн эсүүд хоёр үндсэн давхаргаар байрлан, бидний идэж буй зүйлд агшин зуур хариу үйлдэл үзүүлдэг ч бид үүнийг мэдэрдэггүй.

Хамгийн гайхалтай нь энэ хоёр дахь тархи төв тархитай харилцан мэдээлэл солилцож чаддаг. Шинэ судалгаанууд гэдэс болон тархины хооронд хүчтэй хоёр талт холбоо оршдог болохыг нотолсон. Үүний үр дүнд гэдэсний эрүүл мэнд нь сэтгэл гутрал, сэтгэл санааны хэлбэлзэл, дархлаа, улмаар Паркинсон, Альцгеймер зэрэг мэдрэлийн өвчнүүдтэй хүртэл холбоотой байж болзошгүй нь тогтоогджээ.

Түүнчлэн, гэдэс доторх бичил биетний тэнцвэр алдагдах нь хүний сэтгэл зүйд нөлөөлдөг болохыг тогтоосон нь “Гэдэсний зөн совин” гэх ойлголт зүгээр нэг яруу найргийн зүйрлэл биш, харин бодит биологийн үнэн болохыг илтгэнэ.

Тийм ээ, гэдэсний энэ хоёр дахь тархи таны өмнөөс бодож, шийдвэр гаргахгүй ч, таны сэтгэл санаа, бие махбодийн мэдрэмжийг өдөр бүр чиглүүлж байдаг юм.

Эх сурвалж:
https://qbi.uq.edu.au/brain/brain-anatomy/peripheral-nervous-system/enteric-nervous-system

06/10/2025

Эрлинг Холандын гоолоор Манчестер Сити Лондон хотноо хүнд тоглолтод ялалт байгуулж, Премьер лигийн өрсөлдөөнд чухал оноо цуглууллаа.

Эрлинг Холандын гоолоор Манчестер Сити Лондон хотноо хүнд тоглолтод ялалт байгуулж, Премьер лигийн өрсөлдөөнд чухал оноо цуглууллаа.