09/12/2025
TARIHIN DA GUƊUNMawarSa GA HaBBaKa KANO
Sultan Muhammad na daga cikin fitattun sarakunan da s**a mulki Kano a cikin tarihi, kuma yawanci masana suna kallon zaman sarautarsa a matsayin wani sabon babi na cigaba da wayewar Kano. Ya hau mulki kimanin shekara ta 1463 zuwa 1499, a lokacin da masarautar Kano take cikin jerin ƙasashen Hausa, inda ake gasa da Katsina, Zazzau da Gobir. Rumfa ya fito ne daga gidan Bagauda, gidan da ya kafa masarautar Kano tun a ƙarni na tara.
Abu na farko da ya bambanta da sauran sarakunan Hausa shi ne yadda Rumfa ya ɗauki sarauta ba kawai matsayin mulki ba, amma matsayin aikin gina ƙasa, addini da ilimi. Shi ya gina Gidan Rumfa wanda ya zama fadar sarakunan Kano har zuwa yau. Wannan ba kawai gine-gine ba ne, amma alama ce ta kafa tsari da ikon mulki na dindindin, wanda ya mayar da Kano cibiyar jagoranci a siyasance da al’adance.
Gudummawar Rumfa wajen inganta addini ita ce mafi girma. Ya gayyato manyan malamai daga ƙasashen waje musamman Sheikh Abdulkarim Al-Maghili daga ƙasar Maghreb. Malamin ya taimaka wajen kafa tsarin shari’a, da gyaran dokokin masarauta, tare da bayyanawa sarki wajibcin gudanar da mulki bisa tsarin Musulunci. Wannan ya haifar da sabon yanayi na addini da tsari wanda ya kawar da wasu tsoffin al’adun gargajiya da ba su dace da addini ba. Saboda irin wannan jagoranci, Kano ta fara zama cibiyar ilmantarwa da karatun Musulunci a Arewacin Najeriya.
Haka kuma Rumfa ya rinjayi tattalin arziƙin Kano ta hanyar bunƙasa kasuwanci. A lokacin sa, Kano ta ƙara zama cibiyar cinikayya ga ƙasar Sahara, wato hanyar da ke haɗa Arewa, Afrika ta Yamma da ƙasar Larabawa. Cinikayya da auduga, fata, da kayan zamani ya habbaka, wanda ya sa Kano ta zama gari mai arziki kuma cibiyar masu sana’a da 'yan kasuwa. Wannan ya tabbatar da muhimmiyar rawar Kano wajen tasirin tattalin arziƙi a ƙasar Hausa baki ɗaya.
Wani babban abu da ya caza tasirin Rumfa shi ne cigaba na tsarin mulkin masarauta. Ya tsara majalisar mulki da dokoki na gwamnati, ya keɓance muƙamai daban-daban, domin tabbatar da gudanarwa cikin tsari. Wannan ya kawo canji daga mulki na gargajiya zuwa mulki na zamani bisa tsarin da ya haɗa shari’a da siyasa. Irin wannan tsarin ya ci gaba har bayan zamaninsa zuwa zaman karni da dama.
Sakamakon haka, Sultan Muhammad Rumfa ya zama mutum mai juriyar tunani, cigaba da hangen nesa, wanda ya haɗa ilimi, siyasa da addini a cikin gina Kano. A yau wani ɓangare na tarihin Kano – gidan sarauta, tsarin shari’a, ilimi da kasuwanci – duk suna da alaƙa kai tsaye da Rumfa. Saboda haka, idan aka ce Kano ta sami asali mai ƙarfi wajen cigaba, to ba za a iya rabuwa da sunan Sultan Muhammad Rumfa ba.
A takaice, Rumfa ya kafa tushe wanda ya mayar da Kano birni mai siyasa, mai ilimi, mai tsari da kuma mai tasiri a nahiyar Afrika. Hangen nesansa ya zame mana tarihi, kuma tasirinsa yana nan a cikin masarautar Kano har yau.
✨ MANYAN ABUBUWAN DA YA KAWO GA HABBAKA KANO
1. Gina
Ya gina Gidan Rumfa (wanda ake kira Kofar Kwaru Palace) wanda har yanzu shi ne fadar sarakunan Kano. Wannan ya tabbatar da ikon Kano a matsayin masarauta mai tsari
2. Ya karɓi manyan daga wajen kasar Hausa
Ya gayyato malamai daga:
Egypt (Masar)
Maghreb (Maroko)
Timbuktu (Mali)
Musamman Sheikh Abdulkarim Al-Maghili wanda ya taimaka wajen:
✔ inganta shari’a
✔ tsarin mulki
✔ tsari da dokokin masarauta
Al-Maghili ya rubuta littafin siyasa “Tajul Muluk” domin gyarar masarautar Kano.
3. Ya
Rumfa ya:
shimfiɗa shari’ar Musulunci a Kano
dakile al’adun da basu dace ba
kafa makarantun ilimi
tabbatar da matsayinsa a matsayin sarkin musulmi
Saboda haka ake masa lakabi Sultan ba kawai Sarki ba.
4. Ya da harkar kasuwa
A zamansa Kano ta ƙara zama:
cibiyar kasuwanci a sahara (trans-Saharan trade)
inda ake ciniki da Arewa da Maghreb da Sudan
Ya inganta ciniki da:
Auduga
fata
gishiri
da bayi (na lokacin)
5. Ya inganta
Rumfa ya:
tsara ofisoshin gwamnati
kafa majalisar shawara
aiyakata dokoki
Hakan ya sa Kano ta zama masarauta mai tsarin mulki mai ƙarfi.
6. Ya
A zamaninsa aka:
faɗaɗa ganuwar Kano
gyara kofar birni
tsara unguwanni
Kano ta zama babban gari fiye da sauran biranen Hausa.
🎓 MUHIMMANCIN RUMFA
Dalilin da yasa ake ganin Rumfa ya bambanta shi ne:
ya haɗa ilimi
siyasa
kasuwanci
da addini cikin tsari guda.
🔥 ME YA BAR WA KANO?
Abubuwan da suke nan har yau:
Gidan Rumfa
tsarin mulkin Sarki
motsin ilimin Malamai
matsayin Kano a siyasa da addini
🏆 KAMUN LAMARI A TAKAITACCI
Sultan Muhammad Rumfa shi ne:
mai sauya Kano daga gari zuwa masarauta
mai kafa tsari na addini
mai faɗaɗa ilimi
mai bunƙasa kasuwanci
mai kafa siyasa da gwamnati
Ana iya cewa:
Kano ta zama abinda take a tarihi ne saboda Rumfa.
fans
