07/09/2025
*NIGERIA NA CIKIN WAHALA DA RUDANI KARKASHIN SHUGABA BOLA AHMAD TINUBU*
Idan ba a ɗauki mataki na gaggawa ba, ƙasar na iya nitsewa cikin rikici.
Najeriya a yau tana cikin rudani, Ƙasar da da ake kira maikarfi wadatatta da yalwar albarkatun ɗan Adam da na halitta, yanzu ta makale cikin mugun yanayi na talauci, yunwa da rashin tsaro a ƙarƙashin jagorancin Shugaba Bola Ahmed Tinubu.
Miliyoyin ’yan Najeriya suna fama da wahalar rayuwa a kullum.
Hukumar Ƙididdiga ta Ƙasa (NBS) ta ruwaito cewa hauhawar farashin kaya ya tsaya a kashi 21.88% a watan Yuli 2025, ƙasa da kadan daga watan da ya gabata. Abin da ya fi tayar da hankali shi ne hauhawar farashin abinci wanda ya haura zuwa kashi 22.74%, lamarin da ya sa kusan ba zai yiwu iyalai su iya sayen abincin yau da kullum ba. A ƙauyuka, garuruwa da birane, yunwa ta addabi ’yan ƙasa.
Talauci ya kai wani mataki mai tayar da hankali. A shekarar 2023, kusan ’yan Najeriya miliyan 104 wato kashi 47% na al’umma – suna rayuwa ƙasa da layin talauci. Babban Bankin Duniya ya yi hasashen cewa nan da shekarar 2027, talauci zai shafi kashi 56% na ’yan Najeriya, wato fiye da rabin jama’ar ƙasar za su fada cikin ƙangin ƙunci. A shekara guda kacal, kusan ’yan Najeriya miliyan 10 sun ƙara shiga cikin talauci sakamakon manufofin gwamnati Bola Ahmad Tinubu
Batun rashin wadatar abinci ya fi muni. Majalisar Ɗinkin Duniya ta kiyasta cewa zuwa karshen 2025, kusan ’yan Najeriya miliyan 31 za su kasance cikin haɗarin yunwa mai tsanani, inda rashin tsaro ke ƙara tsananta matsalar. Ambaliyar ruwa ta lalata fiye da hekta miliyan 1.5 na gonaki musamman a Arewacin Najeriya, ta tilasta iyalan manoma barin gonakinsu tare da barazana ga samar da abinci. Wannan, a ƙasa mai yalwar ƙasa mai noma, shaida ce ta rashin tsari da jagoranci mara hangen nesa.
Rashin aikin yi na ci gaba da zama bam din da ke jira ya fashe. Ko da yake hukumomi sun bayyana cewa rashin aikin yi ya tsaya a kashi 4.84% a 2025, wannan adadi bai bayyana gaskiyar halin matsalar ba. Miliyoyin matasa masu digiri, HND, diploma, NCE da Masu takardun kammala secondary suna zaune Gwamnati ta kasa samar da yanayi mai kyau na masana’antu da samar da ayyukan yi.
Rashin tsaro na daga cikin manyan kalubalen Najeriya. Hare-haren ta’addanci a Arewa maso Gabas, ’yan fashi da makami a Arewa maso Yamma, rikice-rikicen makiyaya a tsakiyar Najeriya, garkuwa da mutane a Kudu, da rikice-rikicen birane na ci gaba da kashe rayuka a kullum. Yayin da Sace mutane da garkuwa dasu tare da kashesu a Arewa masu yamma yake kara ta'zzara Yan ƙasa yanzu na rayuwa cikin tsoro, ba su da tabbacin komawa gida lafiya. Ko zasu kai gobe ba tare da ankai masu hariba
Gwamnati Nigeria ba za ta iya tabbatar da tsaro ba ta gaza a mafi yawancin alkawurran data dauka
Rashawa da son kai suna ci gaba da bayyana . Ana naɗa mukamai ba a bisa cancantaba ko ƙwarewa ba, ana ƙara farashin kwangila, kuma ba a bin diddigi. Sakamakon haka, jama’a sun daina amincewa da gaskiyar gwamnati. Misalin irin wannan ya faru a Jami'ar zurgazurga ta Daura (University of Transport) da Dr. Bala Usman College of Education and legal studies Daura inda s**a nada University Librarian da College librarian ba'a bisa kaida ba.
Kamfanoni na rufewa saboda manufofin gwamnati marasa tabbas, haraji mai tsanani da rashin tsaro. Masu zuba jari na gudu zuwa wasu ƙasashe.
Idan ba a ɗauki mataki ba, ƙasar na iya nitsewa cikin rikici.
Dole a farfaɗo da noma masana’antu a tallafa musu, a kirkiro ayyukan yi.
’Yan Najeriya kansu ba su kamata su zauna shiru ba. Jama’a dole su tashi a hade wajen neman gaskiya daga shugabanni. Dole su yi amfani da muryoyinsu da ƙungiyoyinsu wajen tabbatar da cewa shugabanci na yi wa jama’a hidima, ba wasu ƴan tsiraru masu iko ba. Dimokuraɗiyya tana bunƙasa ne kawai idan jama’a sun kasance masu faɗa a ji, masu lura da kuma jarumta.
Yayin da kasa ke tunkarar zaben 2027, amincin tsarin zaɓe ba abu ne da za a yi wasa da shi ba. Zaɓe shi ne ginshiƙin dimokuraɗiyya, kuma idan jama’a sun rasa amincewa da tsarin, dimokuraɗiyya kanta ta shiga haɗari. Saboda haka, Hukumar Zaɓe ta Ƙasa (INEC) dole ta kasance adala.
Dole mu yi addu’a da kira ga INEC da hukumomin tsaro su kasance masu gaskiya, adalci, da rashin nuna bambanci. Su ba dukkan jam’iyyun siyasa da ’yan takara damar yin zaɓe a fili ba tare da magudi ba ko nuna bambanci ba. Ta haka ne za'a iya karfafa dimokuraɗiyya kuma a kiyaye haɗin kan Najeriya.
zabukan ƙasa na 2027 ke gabatuwa, muna kira ga Gwamnatin Tarayya, INEC da hukumomin tsaro da su kare dimokuraɗiyyar Najeriya.
Yin adalci a zaben 2027 shi kadene zai nuna makomar Kasarnan. Idan kuma Gwamnati tayi amfani da zalunci a zaben 2027 zai iya kawoma Kasarnan matsala karin tashe tashen kankulla
*Kabir Ibrahim Kangi Ph.D*
