04/11/2025
भयानक बन्दैछ, भिटामिन डीको कमी भिटामीन ‘डी’ चिल्लोमा घुल्ने स्टेरोइडल (कोलेस्टेरोलबाट बनेको) भिटामिन हो । यो भिटामिन प्राकृतिक रुपमा धेरै कमखानेकुराहरुमामात्रपाईन्छ । क्यालसियम र फस्फोरस जस्ता महत्वपूर्ण खनिजतत्वहरुको उपपाचनका लागि आवश्यक यो भिटामिनको अभाव अहिले आम रुपमै देखिनथालेको छ । आन्तरिक रुपमा शरीर भित्रै पनि बन्न सक्ने हुनाले धेरै वैज्ञानिकहरू यसलाई भिटामिन नमानेर हर्मोन पनि मान्दछन् । श्रोत प्राकृतिक रुपमा धेरै कमखानेकुरामा भिटामिन डी पाईन्छ । विशेषत समुन्द्रि माछा (टयुना, सालमोन, म्याकारोलको कलेजोमा भिटामिन पाईन्छ । थोरै मात्रामा अन्य जानवरको कलेजो, पनिर, अण्डाको पहेलो भाग र दुधमा पनि भिटामिन डी पाइन्छ । केही च्याउहरुमा पनि थोरै मात्रामा भिटामीन डी मिल्न सक्छ । प्राकृतिक रुपमा धेरै कम तत्वहरुमा भिटामिन डी पाईने भएकाले आजकल दुध, मख्खन, पनिर र तैयारी खानेकुराहरूमापनि भिटामिन डी मिसाउन थालिएको छ । भिटामिन डी को कामहरु १) भिटामिन डी ले आन्द्रामा क्याल्सियम र फस्फोरसको अवशोषणलाई मद्दत पु¥याउँदछ । २) क्याल्सियम र फष्फोरस जस्ता तत्वहरुलाई हड्डीमा पुर्याएर अस्थि घनत्वलाई बरकरार राख्नपनि भिटामिन डी को आवश्यकता पर्दछ । ३) मृगौलामा मुत्रको रुपमा खेर गईरहेको क्याल्सियमलाई पुनःअवशोषण गरि क्याल्सियम नष्ट हुनदिदैन । ४) भिटामिन डी ले हड्डी मांशपेशी र लिगामेन्टहरुलाई मजबुद बनाउँदछ । ५) नशा र मांशपेशीको कार्यलाई सुचारु बनाउँदछ । ६) शरीरको प्रतिरक्षा प्रणालीलाई मजबुत पार्दछ । ७) घाउ खटिरा चोटपटक र संक्रामक रोगहरु चाडै निको पार्न मद्दत पु¥याउँदछ । ८) मुटु, मृगौला, कलेजो, फोक्सो जस्ता कोमलअड्डहरुको रोगहरुको गम्भिरतालाई घटाएर रोगलाई नियन्त्रण गर्न मद्दत पु¥याउँदछ । ९) क्यान्सरप्रतिकार गर्न मद्दत पु¥याउँदछ १०) डर चिन्तातनाव र उदासिनताको समस्याकमगर्न सहयोग गर्दछ । कमी भए के के हुन्छ भिटामिन डी को कमीले बच्चाहरुमा रिकेट्स र वयस्कहरुमा अष्टियोमलासिया नामक रोगहरु लाग्दछ । यि रोग लागेकाहरुको आन्द्राले पर्याप्त क्याल्सियम अवशोषित गर्न सक्दैन । फलतः रगतमा क्याल्सियम र फस्फोरसको स्तर यथावत राख्न शरीरले हड्डी र कार्टिलेजहरुमा संकलित क्याल्सियम र फस्फोरस निकालेर रक्त स्रत कायम राख्दछ । भिटामिन डी को कमि भए पिसाबमा खेर गईरहेका क्याल्सियम र फस्फोरसलाई पनि पुनअवशोषण गरेर फर्काउन नसक्दा पिसाबमा यि तत्वहरुको उत्सर्जन देख्न सकिन्छ । यि सबै घटनाहरु घट्दा मुुख्यतःनिम्नलिखित लक्षणहरु देख्न सकिन्छ : १) हड्डीको अस्थि घनत्व घट्ने । २) हड्डी कमजोर भईभाच्चिने चर्किन र बाड्डिने । ३) जोर्नीहरु दुख्ने, चलाउदा कटकट आवाजआउने ४) ढाड, कम्मर, गर्दन दुख्ने, पिडुला, तिघ्रा दुख्ने ५) कपाल झर्ने, नड्ड भाचिने । ६) जिउ पोल्ने, मासंपेशी बाउडिने । ७) घाउ खटिरा र संक्रमण भइरहने । ८) थाकेको महसुस हुने, सिशिलता बढ्ने । ९) बेचैनी बढ्ने-भावनात्मक विचलन भइरहने । १०) महिनावारी गडवड भइरहने । ११) बाँझोपन र नपुंशता जस्ता समस्या देखापर्ने १२) हर्मोनमा असन्तुलन १३) थकान । १४) मांशपेशी एवं हड्डीमा दिर्घकालिन पीडा । १५) तौल बढ्ने । १६) मांशपेशीहरु बाउडिने। १७) जोर्नी दुख्ने । १८) निन्द्रा कचमिच रहने । १९) मानसिक तनाव । २०) स्मृतिनास । २१) टाउको दुख्ने । २२) रक्तचाप बढ्ने । २३) नरमाइलो लागि रहने । २४) एकाग्र, ध्यानात्मक र लयात्मक हुन नसक्ने । २५) इच्छाशक्तिमा कमि । २६) घोर निरासा । २७) बेचैनी । कम हुने कारणहरु १) खानामा भिटामिन डी युक्त खानेकराहरुको कमि । २) घाममा एक्सपोज हुन नसक्ने जीवनशैली । ३) सूर्यको किरण प्रतिराधि निवास स्थान, भेषभुषा र मौसम। ४) धेरै कालो छालाः छालामा भएको मेलालिनपिगमेण्टले सूर्यको अल्ट्रामाइलेटलाई प्रतिरोध गरि भिटामिन बन्न दिदैन । ५) पाचन प्रणाली कलेजो एवं मृगौला सम्बन्धि रोगहरु । ६) मोटोपन । ७) तनाव चिन्ता भय उदासिनता अनिन्द्रा र अन्य मनोवैज्ञानिक समस्याहरु । ८) क्रोन्स डीजिज, सिस्टिक फाइब्रोसिस, सिलियाक रोग जस्ता रोगः जस्ले भिटामिन डी का अवेशेषणलाई प्रभावित गर्छ । बढी भए के हुन्छ शरीरमा चाहिने भन्दा बढी भिटामिन डी भए पनि नशा र मांशपेशीले संगठित रुपमा कार्य गर्न नसक्ने मांशपेशीको टोन कम हुने, वेचैनी बढ्ने, कोमल तन्तुहरुमा क्याल्सियम जम्मा हुने, मृगौलामा पत्थरी पलाउने मृगौला फेल हुने र हड्डी र कलेजहरु असाधरण रुपले बढ्ने जस्ता समस्या देखा पर्दछ । कमी भएको कसरी थाहा पाउने भिटामिन डी को रक्तस्तर ठीक छ छैन भनेर भिटामिन डी २५ हाइड्रोक्सी–कोलेक्यल्सिफेरोलको रक्त–स्तर जाँच्नु पर्ने हुन्छ । केहि खानेकुरामा भिटामिन डी पाइन्छ १) बोसो भएको माछा÷माछाको तेल २) कलेजो ३) अण्डाको पहेंलो भाग ४) पनिर, चिज, नौनी, दुध ५) मर्जारिन ६) भिटामिन डी मिसाइएको खानेकुराहरु