23/08/2025
विद्यालय शिक्षा विधेयकमा के छ ?
➤ कक्षा चारदेखि माथिका कक्षाहरुमा अध्यापन गर्ने विषयका लागि विषयगत शिक्षक हुने व्यवस्था गरिएको छ ।
➤ सार्वजनिक विद्यालयले विद्यार्थीसँग शुल्क लिन नपाउने र सार्वजनिक विद्यालय बाहेकका विद्यालयले विद्यालयको स्तर तथा शुल्क निर्धारण सम्बन्धी राष्ट्रिय मापदण्डको अधिनमा रही स्थानीय तहले तोकेको शीर्षक र सीमाभित्र मात्र रही शुल्क लिन सक्ने व्यवस्था गरिएको छ।
➤ विद्यालयको प्रधानाध्यापकलाई विद्यालयको शैक्षिक, प्रशासनिक तथा व्यवस्थापकीय नेतृत्वको रुपमा विकास गरिने र शिक्षक सेवा आयोगबाट योग्यता पुगेका शिक्षकहरुमध्येबाट प्रतिस्पर्धाका आधारमा छनौट गर्ने व्यवस्था गरिएको छ ।
➤ आधारभूत शिक्षा उत्तीर्ण परीक्षा स्थानीय तहबाट, कक्षा दशको अन्तिममा माध्यमिक शिक्षा परीक्षा (एसईई) प्रदेश सरकारबाट र माध्यमिक शिक्षा उत्तीर्ण परीक्षा राष्ट्रिय परीक्षा बोर्डबाट सञ्चालन हुनेगरी विभिन्न तहको परीक्षाको प्रबन्ध गरिएको छ ।
➤ सार्वजनिक विद्यालयमा रहेका शिक्षक र शिक्षक दरबन्दीलाई स्थानीय तहमा हस्तान्तरण हुने प्रबन्ध गरिएको छ ।
➤ एक पटकको लागि शिक्षकलाई पायक पर्ने प्रदेशमा दरवन्दी मिलान तथा हस्तान्तरण गरी सरुवा गर्न प्राथमिकता दिइने प्रबन्ध गरिएको छ ।
➤ कार्यरत राहत तथा अनुदानकोटामा कार्यरत शिक्षकहरु मध्येबाट पहिलो पटक रिक्त दरबन्दीको ६० प्रतिशत सीमित प्रतिस्पर्धाको आधारमा र बाँकी चालिस प्रतिशत सिटमा खुला प्रतियोगिताको आधारमा शिक्षक छनौट गरिने व्यवस्था गरिएको छ ।
➤ राहत शिक्षक अनुदान कोटा, विशेष शिक्षा तथा प्राविधिक धारका शिक्षक तथा प्रशिक्षक अनुदान कोटा र शिक्षण सिकाई अनुदानमा कार्यरत शिक्षक र कक्षा एघार वा बाह्रमा अध्यापन गरिरहेका शिक्षकलाई शिक्षक र प्रारम्भिक बालविकास केन्द्रमा कार्यरत बालविकास सहजकर्तालाई पहिलो पटक सञ्चालन हुने परीक्षामा भाग लिन उमेरको हद नलाग्ने व्यवस्था गरिएको छ ।
➤ शिक्षक सेवा आयोगबाट सिफारिस भई आएको व्यक्तिलाई सम्बन्धित स्थानीय तहले नियुक्ति नदिएमा त्यस्तो दरवन्दी सम्बन्धित विद्यालयबाट कटौती गरी अर्को कुनै स्थानीय तहमा रहेको विद्यालयमा कायम गर्न सक्ने व्यवस्था गरिएको छ ।
➤ खुला प्रतियोगिताद्वारा पूर्ति गरिने शिक्षकको पदमा उम्मेदवार बन्न २१ वर्ष पुरा भई पुरुष उम्मेदवारको हकमा ३५ वर्ष र महिला तथा अपाङ्गता भएका उम्मेदवारको हकमा ३९ वर्ष ननाघेको हुनुपर्ने व्यवस्था गरिएको छ ।
➤ शिक्षकले पाउने तलब, भत्ता मासिक रुपमा पाउने साथै तलबवृद्धि उस्तै प्रकृतिका अन्य सरकारी सेवाको समान हुने व्यवस्था गरिएको छ ।
➤ शिक्षकले साविकमा पाउदै आएका विदाका सूचीमा वेतलबी विदा थप गरिएको छ ।
➤ शिक्षकको बढुवा गर्दा आन्तरिक प्रतियोगिता, जेष्ठता र कार्यसम्पादन मूल्याङ्कन तथा कार्यक्षमताको मूल्याङ्कनद्वारा हुनेगरी ३ प्रकारबाट बढुवा गर्ने व्यवस्था गरिएको छ ।
➤ जेष्ठता र कार्यसम्पादन मूल्याङ्कनबाट बढुवा गर्दा सबैभन्दा जेष्ठ शिक्षक र कार्यक्षमताको मूल्याङ्कनका आधारमा बढुवा गर्दा सबैभन्दा बढी अङ्क प्राप्त गर्ने शिक्षकको बढुवा हुनेगरी प्रबन्ध गरिएको छ ।
➤ त्यसैगरी निश्चित प्रतिशत सिटमा आन्तरिक प्रतिस्पर्धाको आधारमा समेत शिक्षकको बढुवा हुने व्यवस्था गरिएको छ ।
➤ शिक्षकलाई शिक्षण सिकाई उपलब्धीमा केन्द्रित गराउन तथा शिक्षकको मूल्याङ्कन प्रणाली पारदर्शी बनाउन शिक्षकको कार्यसम्पादन मूल्याङ्कनको १०० अंकमध्ये ६० अंक शिक्षक आफैंले स्वमूल्याङ्कन गर्ने प्रावधान समावेश गरिएको छ ।
➤ कुनै पनि शिक्षकलाई शिक्षक सेवा आयोगको परामर्श नलिई विभागीय सजाय नहुने र त्यस्तो सजायमा चित्त नबुझेमा प्रशासकीय अदालतमा पुनरावेदन गर्न सक्ने व्यवस्था गरिएको छ ।
➤ सार्वजनिक विद्यालयमा राष्ट्रिय मापदण्ड बमोजिम विद्यालयका कर्मचारीको दरबन्दी रहने, शिक्षक सेवा आयोगको सिफारिसमा स्थानीय तहले गर्ने व्यवस्था गरिएको छ। कर्मचारीको पारिश्रमिक, सेवा, शर्त र सुविधा सम्बन्धी व्यवस्था स्थानीय तहको कानून बमोजिम हुने तर प्रचलित संघीय कानूनले निर्धारण गरेको न्यूनतम पारिश्रमिक तथा सुविधाभन्दा कम नहुने गरी कानून बनाउनु पर्ने व्यवस्था गरिएको छ।
➤ शिक्षा संकायमा अध्ययन गरेको व्यक्ति मात्र शिक्षक बन्न पाउने व्यवस्थामा परिमार्जन गरी जुनसुकै विषय अध्ययन गरेको व्यक्तिले शिक्षक बन्न पाउने व्यवस्था गरिको छ ।
➤ प्रत्येक विद्यालयले आफ्नो विद्यालयमा अध्ययनरत विद्यार्थीको व्यक्तिगत अभिलेख तयार गरी प्रत्येक चार महिनामा र शैक्षिक सत्रको अन्त्यमा अभिभावक समक्ष पेश गरी पृष्ठपोषण भए सो समेत समावेश गरी राख्नुपर्ने व्यवस्था गरिएको छ ।
➤ आधारभूत तहको अन्तमा लिइने आधारभूत शिक्षा उत्तिर्ण परीक्षा, कक्षा दशको अन्तमा लिइने माध्यमिक शिक्षा परीक्षा (एसईई) तथा माध्यमिक तहको अन्तमा लिइने माध्यमिक शिक्षा उत्तीर्ण परीक्षामा लगातार तीन वर्षसम्म विद्यार्थीले उत्कृष्ट नतिजा प्राप्त गर्ने सार्वजनिक विद्यालयको शिक्षकलाई प्रोत्साहन स्वरुप पुरस्कार प्रदान गर्ने सम्बन्धी व्यवस्था गरिएको छ।
➤ २०८२ वैशाख १ पछि नियुक्त हुने सबै शिक्षक योगदानमा आधारित निवृत्तिभरण योजनामा समावेश हुने व्यवस्था गरिएको छ ।
➤ त्यसैगरी २०७५ सालमा लिएको परीक्षाबाट स्थायी नियुक्त भएका शिक्षकको निवृत्तभरण प्रयोजनको लागि सेवा अवधि अपुग हुने भएमा त्यस्तो अपुग अवधि थप गरी निवृत्तभरण प्रदान गरिने, २०८२ साल बैशाख १ गतेभन्दा अघि चालिस वर्ष उमेर तोकिएको शिक्षकको निवृत्तभरण हुँदा निवृत्तभरणको लागि न्यूतनम सेवा अवधि अपुग हुने भएमा अपुग अवधि थप गरिने व्यवस्था गरिएको छ ।
