08/06/2025
"Baryo ng WAKWAK… doon kami napunta matapos magtanan."
Magandang araw, Kuya Kris.
itago mo na lang po ako sa pangalang Mayet. Taong 2004 ‘yun, mainit na summer. Isa akong dalagang probinsyana, 21 taong gulang, at anak ng isang mahigpit at relihiyosong pamilya sa bayan ng Sta. Maria.
May nobyo ako noon, si Isagani. Mahirap lang din gaya namin. Nagtatrabaho sa talyer sa kabilang baryo. Anim na buwan na kaming patagong nagkikita—dahil ayaw na ayaw sa kanya ang tatay ko. “Walang mararating ‘yan,” sabi niya. “Palamunin.”
Pero sa likod ng pagiging brusko ni Isagani, may lambing siyang sa kanya ko lang nahanap. Marunong siyang magluto, magbiro, at higit sa lahat—marunong makinig. Sa tuwing mag-aaway kami ng mga magulang ko, siya ang takbuhan ko.
Hanggang isang araw, napuno na ako.
April 5, 2004. Ala una ng madaling araw. Bitbit ko lang ang isang backpack na may dalawang blouse, isang palda, at ang ipon kong ₱1200. Sumakay ako sa tricycle papuntang waiting shed sa kanto, at doon na kami nagkita ni Isagani. May dala siyang borrowed na motor.
“Sigurado ka na ba, Mayet?” tanong niya habang kinakabahan.
Tumango lang ako. “Basta kahit saan… basta malayo sa kanila.”
At doon nagsimula ang paglalakbay namin.
Sa umpisa, masaya. Parang pelikula. Nakalabas kami sa Sta. Maria, nagpalit ng daan, lumiko-liko sa mga barangay na hindi ko kilala. Wala kaming direksyong tiyak, basta kung saan may matutuluyan. Hanggang sa makarating kami sa isang liblib na lugar—isang baryo sa dulo ng kabundukan, halos dalawang oras ang layo mula sa huling gasolinahan.
“Baryo Maliktik,” sabi ng matandang caretaker ng lumang bahay na tinirhan namin. Pinaupahan kami ng maliit na kubo kapalit ng ₱500 kada buwan at pagtulong ni Isagani sa bukid. Tahimik doon. Walang cellphone signal. Walang TV. May poso, may lumang kalan, at may taniman ng gulay sa likod.
Akala ko, doon na kami magsisimulang muli.
Pero habang lumilipas ang araw, napansin kong may kakaiba sa baryo.
Tahimik, oo. Pero sobrang tahimik. Wala kang maririnig ni kulisap sa gabi. Hindi uso ang asong tumatahol o manok na tumitilaok. At ang mga tao roon… laging nakatitig. Para bang alam nilang hindi kami taga-roon.
May isa pang bagay. Tuwing dapit-hapon, nagsasara na ang lahat ng bahay. Parang curfew. Wala nang lumalabas pagsapit ng alas-sais. Isang gabi, nagtanong si Isagani sa isang lasing na mangingisda habang bumibili siya ng yosi.
“Bakit parang ang aga magsara ng mga tao dito?”
Napakamot lang daw ang lalaki. “‘Wag na kayong magtanong. Basta ‘pag gabi na… ‘wag na kayong lalabas. Lalo na’t bagong salta kayo.”
Hindi ko alam kung joke ba ‘yon o babala.
Pero dahil bago kami sa lugar, hindi na lang kami nakisawsaw.
Mas pinili naming ituon ang pansin sa isa’t isa. Sa bagong simula. Sa pagbuo ng tahimik na buhay—kahit malayo sa lahat.
Pero hindi ko alam… na sa tahimik na baryo, may mas malalim palang katahimikan.
At sa likod ng mga aninong hindi ko pinapansin… may matang nak**asid.
Simula nang dumating kami sa Baryo Maliktik, araw-araw akong gumigising na parang may naninilip. Walang tao sa bintana, pero ramdam mo — parang may presensiyang hindi mo maipaliwanag. Hindi naman ako madaling matakot, pero iba ang tahimik dito. Tahimik na parang may itinatago.
Tatlong linggo na kaming nakatira sa lumang kubo. Sa labas, para kaming bagong kasal. Pero sa loob, may bumabagabag sa’kin.
Kuya Kris… buntis po ako.
Hindi ko pa nasasabi kay Isagani noon. Sa totoo lang, ako mismo, hindi ko pa matanggap. Paano kung galit siya? Wala pa kaming plano. Wala pa kaming pera. At lalong wala kami sa tamang lugar para bumuo ng pamilya.
Hanggang isang umaga, habang nag-aalmusal kami ng sinangag at itlog, bigla na lang akong napaluha.
“Mayet?” tanong ni Isagani, “Ano’ng problema?”
Hindi ko na kinaya. Hindi ko naitago. Iyak lang ako nang iyak.
“Gani… buntis ako.”
Tumigil siya. Akala ko magwawala siya o magsasalita ng masama. Pero tumayo siya, lumapit, at niyakap ako.
“Salamat,” bulong niya. “Salamat kasi hindi mo ako iniwan.”
Akala ko pagkatapos no’n magiging maayos ang lahat.
Pero doon nagsimula ang kababalaghan.
Kinagabihan, habang natutulog si Isagani, nagising ako sa ingay sa bubong. Kaluskos. Hindi ung parang pusa o bubwit — mabigat. Para bang may gumagapang. Tumigil ako sa paghinga. Tumitig lang ako sa kisame. Tahimik. Kaluskos ulit. Mas mabilis. Mas mabigat.
Tinapik ko si Gani. “Gani… may naririnig ka ba?”
Imbes na sumagot, humilik lang siya. Ang lakas ng tulog ng mokong.
Kinabukasan, hindi ko sinabi sa kanya. Baka isipin nagiging praning na ako.
Pero hindi ‘yon minsan lang.
Kinabukasan, habang naglalaba ako sa poso, may nakita akong itim na anino sa kabilang dulo ng bakod — parang tao, pero mas matangkad kaysa normal. Akala ko kapitbahay. Kumaway ako. Walang sagot. Pumikit ako sandali dahil nasikatan ng araw. Pagdilat ko, wala na. Tiningnan ko pa ang paligid. Walang tao.
Nagsimulang mangyari ang mga kakaiba tuwing mag-a-alas nuebe ng gabi.
May kalampag sa bubong.
May mga yapak sa labas.
At isang gabi, habang naghuhugas ako ng plato, narinig kong may bumulong sa may bintana. Mahina, paanas, parang alulong ng hayop na sinubukang maging tao:
“Ibigay mo sa’min…”
Napatigil ako. Napabitaw ako ng plato’t nabasag.
Lumapit si Gani, hawak ang martilyo. “Ano ‘yon?”
“Wala… baka hangin lang,” sinungaling kong sagot.
Pero simula no’n, hindi na ako nakatulog ng maayos. Kahit si Gani, nagbago. Tahimik siya, laging pagod, at minsan parang may iniiwasang sabihin.
Kuya Kris, lumipas ang dalawang linggo matapos kong amining buntis ako. Pero imbes na gumaan ang loob naming dalawa, mas lumalim ang distansya sa pagitan namin ni Isagani.
Hindi na siya gaya ng dati.
Tahimik siya, laging malayo ang tingin. Minsan hindi na umuuwi ng maaga galing bukid. Kapag tinatanong ko kung may problema ba, lagi lang niyang sinasabi, “Pagod lang ako.” Pero hindi ako tanga. May bumabagabag sa kanya… sa amin.
Hanggang isang gabi, nabasag na ang katahimikan.
Nag-umpisa lang sa isang simpleng tanong:
“Gani, kelan ba tayo babalik sa bayan?”
Napatingin siya sa akin. Matagal. Blanko ang mukha niya.
“Anong ibig mong sabihin?” malamig niyang tanong.
“Natatakot na ako dito. Lalo na tuwing gabi. ‘Yung mga kaluskos… ‘yung mga boses… ‘yung—”
“Baka kasi puro kababalaghan ang iniisip mo! Kaya ka natatakot!” sigaw niya.
Napaatras ako. Hindi ko inasahan ‘yon. Si Gani na laging kalmado. Si Gani na laging mahinahon.
“Hindi mo ba nararamdaman? Baka hindi lang ako—”
“Baka nga ikaw lang! Baka ikaw lang talaga ang problema, Mayet!”
Tumigil ang mundo ko.
“Kung alam ko lang na ganito ka… hindi na sana tayo nagtanan!”
Para akong sinaksak ng paulit-ulit. ‘Yung tinakbuhan kong pamilya, ‘yung tiwalang binigay ko… para lang masabihan ng ganun?
“Ganun ba?” nanginginig kong sagot. “Mali pala ‘tong desisyong ‘to. Mali na pinili kitang samahan. Mali na ikaw ang pinili ko!”
Hinampas ko ang mesa. Tumulo ang luha ko sa galit.
“Bahala ka sa buhay mo, Gani.”
Bitbit ko ang isang maliit na bag — may jacket, flashlight, at isang supot ng biskwit. Kahit buntis ako, hindi ko na matiis. Lumabas ako ng bahay. Walang paalam. Walang lingon.
Madilim na noon. Siguro pasado alas diyes. Pero hindi na ako nagdalawang-isip. Tumakbo ako palabas, suot ang tsinelas, umaasang may madaanan akong tricycle o jeep kahit alam kong imposibleng meron.
Tahimik ang paligid.
Tahimik… pero hindi payapa.
May malamig na simoy ng hangin. May amoy na hindi ko maipaliwanag — parang bulok na karne. Hindi ko alam kung saan ako pupunta, basta ang alam ko: palayo.
Pero habang tumatakbo ako, may narinig akong tunog sa likod.
wak... wak... wak...
Hindi pa rin ako lumingon.
Tuloy lang ako sa lakad. Hanggang sa naging mas mabilis ang yabag.
wakwak... wakwak... wakpak...
Tila ba hindi na paa ang lumalapit — kundi mga pakpak.
Bigla akong huminto sa gitna ng daan. Tumigil din ang hangin. Walang ilaw. Walang buwan.
Hanggang sa may maramdaman akong dumausdos sa ibabaw ko. Parang anino. Parang hangin. Pero mabigat.
Napahawak ako sa tiyan ko. “Pakiusap…”
May narinig akong tinig, pabulong, galing sa taas ng puno.
“Hindi mo siya kayang itago, Mayet…”
At doon ko sila nakita.
“May tatlong aswang akong nakita…”
Isa’y mataba.
Isa’y payat.
Mga aswang.
Ngunit ang may pakpak sa likod ay iisa.
Siya ang lider na nagsabi ng...
“Wak... wak.”
WAK, WAK, WAK!
WAK, WAK, WAK!
Siya ang lider na nagsabi ng—
WAK, WAK!
Kumaripas ako sa takbo, sa takot. Nilampasan ko ang mga damuhan, sugatan ang paa, hinahabol ng malamig na hangin. Nakaligtas ako.
Nakatago ako sa poso ng isang abandonadong bahay hanggang mag-umaga, saka ako nakisakay sa tricycle pauwi.
Humagulgol ako sa harap ng mga magulang ko, humingi ng tawad, at tinanggap nila ako—kahit may dala akong bata sa tiyan at kwento ng kabaliwan.
Simula noon, hindi na ako lumingon pabalik sa Baryo Maliktik.
At kung tinatanong mo kung bakit ko pa shinare ‘tong kwentong ‘to…
Simple lang: nakakatakot makakita ng tatlong wakwak.
