11/06/2025
Pangakong pinunla, tila'y repormang napako sa lupa
Sa bawat anibersaryo ng Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP), parating bumabalik ang isang mahalagang tanong: Naani na ba ang matagal nang itinanim na pangako ng tunay na reporma sa lupa? Mahigit tatlong dekada na ang nakalipas, ngunit para sa mga magsasaka, tila ba nananatiling panaginip lang ang kasagutan sa kanilang kahirapan sa kabila ng kanilang mahabang kasaysayan ng paglalaan ng pawis at labis na dedikasyon para makapaghain ng pagkain sa mesa ng bawat Pilipino.
Noong Hunyo 10, 1988, naisabatas ang CARP sa pamamagitan ng Republic Act No. 6657 sa ilalim ng administrasyon ni dating Pangulong Corazon Coquangco Aquino. Layunin nitong bigyan ng karapatan at pagmamay-ari ng lupa ang mga magsasaka at manggagawang bukid upang matamasa nila ang makatarungang bahagi ng ani mula sa lupang kanilang pinagbubungkalan.
Sa kabila ng layunin ng batas na lutasin sa loob ng dalawampung taon ang ugat ng sigalot sa lupa na naging dahilan ng mga alitan at pag-aalsa sa kanayunan, nananatili pa rin ang problema sa antas ng pamumuhay ng mga magsasaka. Ang dalawang pangunahing layunin ng CARP—seguridad sa pagkain at pagpapagaan sa sitwasyon ng kahirapan—ay hindi pa rin ganap na natutupad sa kasalukuyan.
Kung magbabalik-tanaw sa ating kasaysayan, matagal nang umiiral ang suliranin sa hindi patas na pamamahagi ng lupa sa bansa. Noong panahon ng pananakop ng mga Kastila, nabuo ang sistemang encomiendad (Royal Land Grands), kung saan binibigyan ng mga Kastila (encomiendero) ng karapatan na mangolekta ng buwis mula sa mga katutubong Pilipino (indio) kapalit ang proteksyon at pagtuturo ng Kristiyanismo. Ngunit, bilang mga naghaharing-uri, inabuso ng mga Kastila ang kapangyarihang ito. Dulot nito, maraming mga katutubo ang naagrabyado at nawalan ng karapatan sa kanilang sariling lupa.
Nagpatuloy ang ganitong sistema sa ilalim ng pananakop ng mga Amerikano at Hapones, dahilan upang lumala ang kahirapan at kawalan ng katarungan sa sektor ng agrikultura. Nang makamit na ng Pilipinas ang kalayaan nito mula sa mga Amerikano—na kalauna’y napatunayan ding huwad na kasarinlan sapagkat napasasailalim pa rin ang bansa sa mga banyagang kapangyarihan—lumikha ng iba’t ibang mga programa ang pamahalaan upang tugunan ang suliranin sa lupa. Kabilang na rito ang CARP, kung saan pinangako ng estado ang pamamahagi ng lupa para sa mga magsasaka, pagbibigay ng seguridad at suporta, at pagpapaunlad sa sektor ng agrikultura.
Sa muling paggunita sa anibersaryo ng CARP, mahalagang tasahin kung nasaan na ba tayo sa laban para tunay na reporma sa lupa—malapit na ba tayo sa pangako ng estado, o mas nalalayo pa tayo?
Lampas sa bilang ng mga naiulat na ipinamahaging lupain, ang tagumpay ng CARP ay dapat sukatin sa mas malalim na antas—sa mga numerong may kinalaman sa kahirapan ng mga manggagawang bukid at sa tunay na mga danas ng mga magsasaka.
Sa isang pagsusuri na inilabas ng Philippine Statistics Authority (PSA) noong Marso 2023, lumabas na ang mga magsasaka ay bumubuo pa rin sa one-third ng pinakamahirap sa bansa. Ito ang mas nakakatakot na reyalidad ngayon sapagkat ang kalagayan ng ating mga magsasaka at natatabunan ng mga pekeng tagumpay ng CARP.
Simula nang inilunsad ang CARP, sinamantala ng karamihan sa mga panginoong maylupa ang paggamit sa reporma para sa mga legal na aksyon na tinatawagan ng mga magsasaka na mga “butas” upang maiwasan ang tunay na pamamahagi ng lupa. Kabilang dito ang mga joint venture agreement, leaseback arrangement, at management contract—mga kasunduang nagbibigay pa rin sa mga dating nagmamay-ari ng lupa ng kontrol sa produksyon ng sakahan.
Sinasamantala rin ng mga korporasyon ang oportunidad sa kombersyon ng lupa, lalo na kapag tumataas ang halaga ng real estate sa lugar. Sa tipo ng ganitong sistema, nakita natin kung paano marami sa mga dating lupang sakahan ay masasaksihan na bilang mga subdibisyon, mall, at komersyong lugar, na naglalayong makabuo ng kapital para sa mga mayayaman.
Mula sa mga nabanggit na kondisyon, malinaw ang isang katotohanan: Bagamat may pangako ng reporma sa papel at sa batas, sa esensya at praktika’y nananatiling kontrolado ng dambuhalang iilan ang lupaing dapat ay para sa nakararami.
Sa bawat paggunita ng anibersaryo ng CARP, malinaw ang panawagan na sigaw ng mga magsasaka, kasama ang mas malawak na hanay ng taumbayan: Mas paigtingin ang pagpapatupad sa repormang agraryo, itulak ang isang pagbabagong hindi huwad bagkus tunay na naglilingkod sa bayan.
Hindi sapat ang mga pangako. Ang tunay na reporma ay nasusukat sa buhay at kapakanan ng mga nasa laylayan—ang mga magsasakang patuloy na nagbubungkal ng lupa, umaasa ng katarungan, at walang sawang lumalaban para sa karapatan sa lupang kanilang sinasaka.
Sulat nina Ericka Cantong, Aniza Mae Laniosa, at Jossa Rafoncel Par/STEx volunteers
Larawang kuha ni PLC/STEx
