21/09/2025
EDITORYAL | Gatilyo
๐๐ฎ๐น๐ฎ๐ฏ๐ถ๐๐ถ๐ป ๐ฎ๐ป๐ด ๐ด๐ฎ๐๐ถ๐น๐๐ผ ๐ฎ๐ ๐ต๐ฎ๐๐ฎ๐ฎ๐ป๐ด ๐บ๐ฎ๐ฑ๐ฎ๐บ๐ฎ ๐ป๐ถ๐น๐ฎ ๐ฎ๐ป๐ด ๐ถ๐ป๐ด๐ฎ๐ ๐ฎ๐ ๐ฝ๐๐๐ฒ๐ฟ๐๐ฎ๐ป๐ด ๐ต๐ฎ๐๐ถ๐ฑ ๐ป๐ด ๐ฝ๐ฎ๐ด๐ฝ๐๐๐ผ๐ธ ๐ป๐ถ๐๐ผ.
Ngayong ika-21 ng Setyembre, ginugunita ang ika-53 anibersaryo ng deklarasyon ng batas militar sa bisa ng Proklamasyon Blg. 1081โisang desisyong nagtulak sa Pilipinas sa isa sa pinakamadilim na kabanata ng kasaysayan. Ang mga sugat ng pangyayaring ito ay hindi lamang alaala ng nakaraan; patuloy itong bumabalik tuwing ang bayan ay nakararanas ng katiwalian.
Pandarambong at panunupil ang bumalot sa panahon ng batas militar. Noong 1972, isinara ang Kongreso at ilang pahayagan at istasyon ng midya. Higit 70,000 Pilipino ang nakulong at 3,000 ang kinitilan ng buhay dahil sa pagtutol sa diktadura. Bukod dito, nasaksihan ng bansa ang paglustay sa yaman, kung saan bilyon-bilyong dolyar mula sa kaban ng bayan ang ibinulsa ng mga buwayang nakaupo sa puwesto. Ang mga pangyayaring ito ay isang malinaw na halimbawa sa kung paano maaaring magbunga ng matinding pinsala ang labis na kapangyarihan sa kamay ng iilan.
Ipinahihiwatig ng kasaysayan na ang awtoritaryanismo ay hindi lunas sa kaguluhan kundi isang panlupig na nagpapatunay sa kawalan ng katarungan sa Pilipinas. Ang ipinangakong โdisiplinaโ ay binayaran ng kalayaan. Pinahina nito ang institusyon, pinatahimik ang katotohanan, at inabuso ang kapangyarihan. Ang pagtanggi sa reyalidad na ito ay pagtatakwil sa sakripisyo ng mga lumaban para sa kasarinlan. Kapag pinananatili ang pang-aabuso nang walang kapalit na pananagutan, unti-unting nauupos ang demokrasya.
Nananatili ang anino ng nakaraan sa kasalukuyan. Sa mga pagdinig sa Kongreso, lumitaw ang paratang na may 25% kickback sa mga flood control project na nagkakahalaga ng P545 bilyon, kung saan 15 kontratista lamang ang nakakuha ng halos 20% ng pondo. Samantala, sa 2024 Corruption Perceptions Index, nakamit ng Pilipinas ang ika-114 pwesto mula sa 180 na bansa, na nagpapatibay sa patuloy na pagkabulok ng sistema. Kung sa panahon ng Martial Law ay takot at dahas ang ginamit upang patahimikin ang taumbayan, ngayon ay ginagapos sila ng kawalang-pananagutan at maling impormasyon. Ang katiwalian ay nagiging tahimik na diktadurya na unti-unting sumisira sa tiwala ng mamamayan.
Ang tunay na sandata laban sa tiraniya ay hindi katahimikan, kundi pagkilos. Kung paanong yumabong ang batas militar dahil kusaโo napilitโna tumahimik ang nakararami, gayundin nabubuhay ang katiwalian dahil sa kawalang pakialam. Ang bawat aksyon ay nararapat na pumanig hindi sa kulay, kundi sa kung ano ang tunay. Ang obhektibong pag-alala sa kasaysayan, pagpapalaganap ng katotohanan, paghingi ng pananatugan, at matalinong pagboto, ay pagkalabit sa gatilyo. Kahit na isang daliri lamang ang galawin ay maaaring makalikha ng nakapagpapabagabag na ingay at nakapanyayanig na puwersa.
Kung ang anino ng nakaraan ay patuloy na bumabalot sa kasalukuyan, tungkulin ng bayan na sindihan ang ilaw ng katarungan. At kung ang kasaysayan ay paulit-ulit na nagbababala, nararapat lamang na itoโy pagnilayan, sapagkat kung hindi kakalabitin ang gatilyo ng katarungan, tiyak na kakalabitin muli ang gatilyo ng paniniil. Sa panahon ng panlilinlang at katiwalian, ang pinakamaliit na hakbang ng tapang ay maaaring maging mitsa ng pagbagsak ng maling sistema.
