28/05/2025
د مخفي آواز مې غوږونو کښی کړنږيږي
د ېو والي د پښتون وو په طلب.
ډاکټر جهانزیب نياز.
مولانا فضل محمود مخفي دتاريخ هغه وياړلې قامي مبارز دې چې باچا خان خپل کتاب ، زما ژوند او جدوجهد ، دده د ېو قامي نظم په نوم انتساب کړې.
ډېر پښتانه د شلمې پېړۍ د ازادۍ د مبارزې د پښتون قاميت د جديد تصور بنسټ ګر، قامي اتل ، روښان فکره لوستې سیاست مدار ، اديب ، د قامي تحريک لار ښود ، مولنا فضل محمود مخفي نن هم نه پېژني ! دوه کاله وړاندې مونږ د مخفي صاب په باجوړ کښی په پلارني کلي ، زګۍ ، کښی سټډي سرکل کړې وو خو ددغه کلي هم ډېر کم مشران د مخفي صاب خبر وو اسلام اباد نړۍ وال پوهنتون کښې راته څه وخت وړاندې ددغه کلي ېو لوستی ځوان محب خان اووئل د سټډي سرکل پس اوس د کلي ماشومان هم مخفي صاب په باره کښې ډېر خبر دي او ویاړ پې کوي . خو د بده مرغه دا اتلان د قام د اجتماعی حافظې ځکه هېر کړل شوي چې په نصاب کښی ځائې نشته په تعلیمي ادارو ئې نوم نه کېښودل شی ، نن که د دغه اتل د تلين ورځ ده نو هم زما ګمان نشي که چرته کومه غونډه په لس کروړ قام کښی دده په ېاد کښی جوړه وي زمونږ غونډې هم د تاريخ سره د تړون په ځائې فقط د سیاسي رهبرانو د رواېتي ېاد پوری پاتي دي.
د شلمې پېړۍ دا ستر اتل د خپل نوم پشان په حقيقت کښې د خپل قام نه د ډېرو نورو اتلانو پشان ډېر په هنر د نصاب او اجتماعي حافظې نه هم، مخفي ، ساتل شوې.
ېو ورځ مې ېو لوستي کس نه پوښتنه اوکړه ما وائل ، مخفي صېب پېژنې ؟ وائل آو مفتي محمود صېب پېژنم ډېر تکړه سړې وو ! پښتانه د پردو د نصاب له برکته د مخفي صېب پشان د اتلانو دهغوئې د کار زيار او قامي مبارزې خبر نه دي ځکه خو په لېونو مئين دي ! مخفي صېب د ازادۍ د وخت هغه ستر قامي مبارز وو چې تش د خبرو نه د مېدان عملي سړې وو د شېخ الهند شاګرد وو په اووه ژبو پوهېدو د اوجرې جومات سړې وو ،د غازي امان الله خان سلاکار پاتي شوې وو په 1919 کښې په کابل کښې د استقلال په غونډه کښې چې کله د روس سفير ، جي آر ګيرس ، د مخفي صېب فی البديهه وېنا واورېده نو هغه اووئل کاش چې پدې خاوره ېو پينځه مخفيان نور وې نو په نړۍ کښی به غلام او غلامي پاتي نشي .
مخفي صېب باچا خان په قامي سياست کښې خپل استاذ ګنړي خپل کتاب دهغه د ېو قامي نظم په نوم کوي ، ولي خان ئې صفتونه کوي غني خان ترې متاثره وو ،پيرنګيان ئې پخپل وخت کښی د بالشوېکو ايجنټ ېادوي ، د دير نواب ئې د پيرنګېانو په وېنا د دير او بېا د باجوړ شړي ، د مخفي صېب د سیاسي فراست دا لوېه نښه وه چې هغه د شلمې پېړۍ په اول کښې وائل که پښتانه علم پوهه حاصله نه کړي غلامي ئې چرې نه ختمېږي ،ځکه باچاخان ترنکزو باباجي او مخفي صېب د ټولو نه ړومبې پښتنو له سکولونه جوړ کړل ، مخفي صېب به دا هم وائل د قامي شعور لپاره په ټولنه کښې نېغ په نېغه ډېر کار ته اړتيا ده ، مخفي صېب د سیاسي بصیرت نښه دا هم وه چې خدائي خذمتګارو ته ئې په 1936 کښې وائل داسې برېښي چې ويني د پښتنو توئيږي زندانونه د دوئې ډک دي خو ګټې به راباندې دهند سیاست مدار اوکړي .
عبد الاکبر خان اکبر وائي ، دا ستر اتل په 1921, کښې ما په لکړو کښې د ترنګزو باباجي سره د کابل نه په واپسې پداسې حال اوليد چې جامې او څپلې شليدلې وې پدې حالت کښې لګېا وو په لکړو کښې د اولس سره جرګه کوله د پښتنو ماشومانو لپاره ئې دلته سکول جوړولو .
د مخفي صېب په ژوند ېو کتاب ځلمي هېواد مل په کابل کښې ليکلې بل مهم کتاب فضل زمان شلمان ليکلې دغه کتابونه خامخا واخلئ ! او د مخفي صېب د ژوند د قامي اړخ نه ځان خبر کړئ !
ځلمې هېواد مل د مولانا فضل محمود مخفي په اړه ليکي! مخفي صاب به وائل مونږ به چې کله د خبرو اترو لپاره ېو ځائې کېدو نو د باچاخان د کور لارې اړخ ته ېوه وړه کوټه وه فخر افغان زمونږ لپاره بېټک کړې وه د کوټې ور به مو د دننه نه بند کړو باچا خان به غني خان په غېږ کښی د کوره رويستو په قالین به ستوني ستغ پروت وو غته ګوته به ئې رودله او مونږ به د قام وير کولو او چې چرته به ما نوې نظم اورو نو غني به راته شنې سترګې اړولې او خندل به ئې...
علم د انسان د فوقيت دې ډېر محکم نشان.
دا عمل جهاد سره ډېر لوئي. مناسبت لري.
مولانا مخفي.
مولانا فضل محمود مخفي وائي ! جهالت ېوه تېاره ده که ېو قام هرڅومره ژوندې وي خو که د جهل په تېارو کښې وي دا په مړ حساب دې که د نړۍ د نورو قامونو پشان پښتانه د عصر هر ډول زده کړو ته ملا اوتړي نو تیارې به په رڼا بدل کړي.
اې جهله ! ورک شئ مونږه دې ورک کړو
مونږه ورکېږو آرمان آرمان دې
جهل نشه ده سړې پې مست وي
زمونږ هر تن مست پخپل ځان دې.
مولانا مخفي.
مولانا خانزېب.
