15/10/2025
Mistrz zaspakajania własnej ciekawości 😊, Arkady Fiedler.
🟨 Arkady Fiedler zwiedził prawie cały świat. P***k stał się klasykiem literatury podróżniczej
Zwiedził niemal cały świat, podobnie jak Paweł Edmund Strzelecki. Tak jak Ferdynand Ossendowski, już jako chłopiec wykazywał się niebywałą ciekawością świata i wrażliwością na piękno przyrody. Jego książki, które osiągnęły ponad 10-milionowy nakład i doczekały się przekładu na 23 języki, do dziś są zaliczane do klasyki literatury podróżniczej.
Arkady Fiedler był nie tylko wybitnym prozaikiem, reportażystą, przyrodnikiem i jednym z największych podróżników, ale także porucznikiem Wojska Polskiego.
Urodził się 28 listopada 1894 roku, w Poznaniu. Jego ojciec, Antoni Fiedler, był poligrafem i wydawcą. To właśnie on zaszczepił w swoim synu miłość do podróży i poznawania tego, co niepoznane. Jak opowiadał w jednej z audycji radiowych, miał pięć lat, gdy ojciec zabrał go na polanę porośniętą wysoką trawą i polnymi kwiatami. Ten widok wywołał na nim tak duże wrażenie, że odbijał się echem w jego głowie przez wiele kolejnych lat.
Uczył się w poznańskim Gimnazjum im. Gotthilfa Bergera. Po maturze studiował filozofię i nauki przyrodnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Gdy wybuchła I wojna światowa, został wcielony do armii niemieckiej i musiał przerwać studia.
W latach 1918–1919 brał udział w powstaniu wielkopolskim. Został wybrany do Komitetu Jedenastu Polskiej Organizacji Wojskowej i kierował działaniami Działu Organizacyjnego w Dowództwie Żandarmerii Krajowej. W 1921 roku otrzymał stopień porucznika.
W 1917 roku na łamach poznańskiego dwutygodnika „Zdrój” ukazał się cykl wierszy autorstwa Arkadego Fiedlera, zatytułowany „Czerwone światło ogniska”. W 1922 i 1923 roku studiował w Akademii Sztuk Graficznych w Lipsku. Ukończył uczelnię z tytułem mistrza chemigrafii. Pierwsza powieść Fiedlera, „Przez wiry i porohy Dniestru”, ukazała się w 1926 roku.
Arkady Fiedler odbył 30 wypraw. Podróżnik odwiedził m.in. Brazylię, Amazonię i Peru, Kanadę, Madagaskar, Tahiti, Meksyk, Indochiny, i Afrykę Zachodnią.
Marzenie o wielkiej podróży urzeczywistnił w 1928 roku. Jego celem była Parana – stan na południu Brazylii. Wówczas był to popularny kierunek wśród P***ków, bo rząd brazylijski zachęcał rolników do emigracji poprzez nadanie ziemi. Fiedler mógł zatem liczyć na duże wsparcie ze strony Polonii.
W trakcie wyprawy zgromadził bogate zbiory składające się z okazów brazylijskiej flory i fauny oraz sztuki wytwarzanej przez Indian Koroadów. Po powrocie do Polski (w 1929 roku) bezinteresownie przekazał je Muzeum Przyrodniczemu i innym poznańskim placówkom naukowym. Swoje wrażenia z podróży spisał w książkach „Bichos, moi brazylijscy przyjaciele” i „Wśród Indian Koroadów”.
W 1933 roku podróżnik wrócił do Ameryki Południowej. Tym razem jego celem była Amazonia. Stamtąd przywiózł wiele żywych okazów zwierząt, które trafiły do warszawskiego ogrodu zoologicznego. Podróż do Amazonii zaowocowała wydaniem książki „Ryby śpiewają w Ukajali”, będącej zapisem wyprawy doliną rzeki u podnóża Andów. Tytuł zdobył ogromne uznanie wśród czytelników.
W 1935 roku Fiedler odbył podróż do Kanady. W tym samym roku ukazała się relacja z tej wyprawy, zatytułowana „Kanada pachnąca żywicą”. Autor zawarł w niej eseje, w których opisał zaobserwowane tam zjawiska oraz utrwalił informacje historyczne, geograficzne i przyrodnicze.
Kolejnym celem Arkadego Fiedlera był Madagaskar. W 1937 roku wyruszył tam wraz z wyprawą Ministerstwa Spraw Zagranicznych, by dokonać oceny możliwości osiedlenia na wyspie emigrantów z Polski. Na czele grupy stał major Mieczysław Lepecki, podróżnik i były adiutant marszałka Józefa Piłsudskiego. W trakcie podróży zebrał materiał na kilka książek, w których opisał niezwykłą przyrodę Madagaskaru.
Gdy nazistowskie Niemcy najechały Polskę, Fiedler przebywał na Tahiti. Natychmiast podjął decyzję o porzuceniu wyspy i dołączeniu do polskiej armii.
Z Tahiti wrócił do Francji, gdzie wstąpił do formujących się tam Polskich Sił Zbrojnych. W lutym 1940 roku dotarł do Wielkiej Brytanii. Tam poznał polskich lotników walczących w bitwie o Anglię. Napisał o nich głośną książkę „Dywizjon 303”, której przedruki trafiły do okupowanej Polski.
W latach 1942–1943 pływał na polskich statkach handlowych. Naszych marynarzy i ich wysiłek wojenny opisał w książce „Dziękuję ci, kapitanie”.
W 1946 roku wrócił do Polski. Osiedlił się wówczas w Puszczykowie pod Poznaniem. W tamtym czasie napisał powieści dla młodzieży: „Mały Bizon”, „Wyspa Robinsona” i „Orinoko”. Niebawem wrócił do podróżowania. Odwiedził m.in. Indochiny, Brazylię, Gujanę, ponownie Madagaskar i Kanadę i Afrykę Zachodnią.
Wybitny podróżnik i pisarz zmarł 7 marca 1985 roku, w Puszczykowie. Spoczął na tamtejszym cmentarzu. Nagrobek Fiedlera zdobi rzeźba przedstawiająca jego głowę, której autorem jest Adam Haupt.
Dziś, kiedy granice zacierają się, a nawet dalekie wyprawy nie są już wyzwaniem, literatura podróżnicza nie spotyka się już z należnym jej zachwytem i uznaniem. Należy jednak zdać sobie sprawę z faktu, że w latach 20. i 30. XX wieku, kiedy zaczęły ukazywać się eseje i reportaże Fiedlera, stanowiła jedyne okno, przez które można było podziwiać piękno nieznanych zakątków świata.
Fiedler był prawdziwym mistrzem w swoim fachu. Jego książki w niezwykły sposób oddają piękno przyrody, zaznajamiają z innymi kulturami i urzekają niezwykle barwnymi i plastycznymi opisami. W okupowanej Polsce, jego dzieło o bohaterskich lotnikach podnosiło morale i krzewiło postawę patriotyczną, a w czasach PRL-u swoimi relacjami z podróży ubarwiał szarą rzeczywistość.
📷 Wikimedia Commons / public domain
