06/10/2025
YAA FAA'IIDO KU QABA; IS-AFGARADKII SOMALILAND IYO PUNTLAND EE KENYA.................................
1. Hordhac
Tan iyo burburkii dawladdii dhexe ee Soomaaliya 1991-kii, Somaliland waxay ku dhawaaqday madax-bannaani ay sheegtay inay ku dhisan tahay xuduudihii gumaystaha Ingiriiska. Dhanka kale, Puntland oo la aasaasay 1998-kii, waa maamul qayb ka ah Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, iyadoo gobollada Sool, Sanaag, iyo Cayn ay ku jirto dhulkeeda dastuuriga ah.
Khilaafka ugu weyn ee ka dhexayn jirey labadan maamul waxa uu salka ku hayey cidda xaqa u leh maamulka iyo lahaanshaha Sool, Sanaag iyo Cayn.
2. Is-afgaradkii Kenya
Is-afgaradka Kenya waxaa lagu sheegay in labada dhinac (Somaliland iyo Puntland) ay isku afgarteen qodobo dhawr ah oo ku saabsan xasiloonida,Nabadda, la dagaalanka argagixisada, iyo iskaashiga. Si kastaba, Qoraalka la baahiyey iyo hadalada guddiga labada dhinac ayaa waxaa ka dhalanaaya weydiimo dhowr ah.
B. Su’aasha 1aad: Aqoonsiga Somaliland
Waxaa la isweydiin karaa in guddiga wada hadalka Puntland uu si dadban u aqbalay in Somaliland xaq u leedahay inay raadsato ictiraaf caalami ah.
Haddii ay sidaas tahay, waxay ka dhigan tahay in Puntland si dadban u aqoonsatay in Somaliland ka go’do Soomaaliya, taas oo lid ku ah mabda’a dastuuriga ah ee dawladda federaalka Soomaaliyeed ee ay puntland ka mid tahay.
Puntland waxa ay qayb ka tahay aaya ka tashiga soomaaliya laakiin ma laha awood dhamaystiran oo dastuuri ah oo ay ku wada go’aamiso masiirka dalka oo dhan.
Somaliland ayaa ka faa’iideysa halkan, maadaama heshiiskan uu siin karo sharciyad iyo aqoonsi siyaasadeed oo dheeraad ah.
T. Su’aasha 2aad: Calmadow
Hadalka ah “Calmadow waa dhanka Somaliland” waa mid siyaasiyan culus.
Haddii guddigu aqbalay arintaas, waxay ka dhigan tahay in Puntland aqoonsatay in Calmadow ka tirsantahay Somaliland.
Haddiise uu yahay hadal u soo baxay si aan ka fiirsi ahayn, wuxuu muujinayaa jahawareer juqraafiyeed iyo mid siyaasadeed.
Mar kale, Somaliland ayaa faa’iideysa. Waxayna heleysaa aqoonsi dhuleed oo xoojinaya mowqifkeeda madax-bannaani raadinta.
J. Su’aasha 3aad: Maxaa loo soo dhiciyey Puntland iyo Somaaliya guud ahaan?
Puntland waxay ka mid tahay dawladaha xubnaha ka ah Federaalka Soomaaliya. Haddii ay si madax-bannaan ula heshiiso Somaliland, waxay u muuqanaysaa in:
Puntland ay ka tallaabtay xadkii awooddeeda dastuuriga ah, iyadoo aan la tashan dawlad dhexe.
Tani waxay wiiqaysaa mowqifka guud ee Soomaaliya ee hal dawlad oo loo wada dhanyahay.
Mar sadexaad, Somaliland ayaa faa’iideysa, maadaama ay ku guuleysatay in ay si toos ah ula fariisato maamul ka tirsan dawladda federaal ka ah, taas oo u muuqaneysa in ka turjumeyso Somaaliya.
3. Faa'iidada guud
In kastoo ay mudnaan leeyihiin qodobada laga wada hadlay haddana, Marka laga eego dhinacyada siyaasadeed, sharci, iyo istiraatiijiyadeed, waxaa cad in Somaliland ay tahay cidda ugu badan ee ka faa’iidaysa is-afgaradka Kenya, sababo dhowr ah awgood:
B. Siyaasad ahaan:
Somaliland waxay ku guuleysatay in Puntland, oo qayb ka ah Federaalka, ay la fariisato miis wada hadal ah oo caalami ah (Kenya).
Tani waxay u muuqataa sidii aqoonsi aan rasmi ahayn oo muujinaya in Somaliland la tixgelinayo.
B. Diblomaasiyad ahaan:
Somaliland waxay xoojisay xiriirkeeda Gobolka, iyadoo Kenya u adeegsatay madal dhexdhexaadin.
Is-afgaradku waxa uu dhiirrigelinayaa inay sii waddo ololaha ay ugu jirto ictiraaf raadinta iyadoo leh “xitaa Puntland ayaa nala fadhiisatay.”
W/Q: Xildhibaan Mukhtaar Cabdi Axmed oo kamida Xildhibaanada golaha deegaanka ee degmada badhan.
