29/08/2025
ဒီနေ့ အမှောင်စိတ်ပညာ (Dark psychology) ထဲမှာ ပါတဲ့ Gaslighting လို့ခေါ်တဲ့ အလွန်အန္တရာယ်များတဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ခြယ်လှယ်မှု နည်းလမ်းအကြောင်းကို ဖော်ပြပေးချင်ပါတယ်။ Gaslighting အကြောင်းကို မပြောခင် Dark psychology ဆိုတာ ဘာလည်းဆိုတာကို ပြောပြပေးချင်ပါတယ်။ Dark psychology ဆိုတာ လူတစ်ယောက်ရဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အားနည်းချက်တွေ၊ ခံစားချက်တွေနဲ့ အတွေးအခေါ်တွေကို ကိုယ်လိုချင်တဲ့ အရာတစ်ခုအတွက် လိမ်ညာခြယ်လှယ်အသုံးချတဲ့ ပညာရပ်တစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီပညာရပ်က လူတစ်ဦးချင်းစီမှာ ရှိတတ်တဲ့ အတ္တဆန်မှု၊ လောဘ၊ ကြောက်ရွံ့မှုနဲ့ စိတ်မလုံခြုံမှု စတဲ့ အမှောင်ဘက်ခြမ်းကို အသုံးချပြီး ကိုယ်ကျိုးအတွက် လွှမ်းမိုးထိန်းချုပ်တာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ Dark psychology ကို လေ့လာရခြင်းရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ဟာ ဒီနည်းလမ်းတွေကို အသုံးပြုတတ်တဲ့သူတွေကို သိရှိပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ကာကွယ်နိုင်ဖို့ပဲ ဖြစ်သင့်ပါတယ်။
Dark psychology အကြောင်းကို သိသွားပြီဆိုတော့ Gaslighting အကြောင်းကို ဆက်လိုက်ရအောင်။ Gaslighting ဆိုတာကတော့ တစ်ဖက်လူရဲ့ စိတ်အခြေအနေ၊ အတွေးအခေါ်၊ မှတ်ဉာဏ်နဲ့ အမှန်တရားကို သံသယဝင်လာအောင်စနစ်တကျ လိမ်ညာလှည့်ဖြားတာမျိုး ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလိုလုပ်ခြင်းအားဖြင့် ခြယ်လှယ်သူဟာ သူ့ရဲ့ (သားကောင်) အပေါ်မှာ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုကို ရယူနိုင်ပါတယ်။ ဒီ Gaslighting ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းဟာ 1944 ရုပ်ရှင် Gaslight မှ ဆင်းသက်လာခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။
ဒီဇာတ်လမ်းထဲမှာ Jack Manningham လို့ခေါ်တဲ့ ခင်ပွန်းဖြစ်သူက သူ့ရဲ့ဇနီး Paula ရဲ့ စိတ်ကို ထိန်းချုပ်ပြီး ရူးသွပ်နေတယ်လို့ ထင်အောင် လှည့်စားတာမျိုးတွေ လုပ်ပါတယ်။ Jack ဟာ ညတိုင်း သူတို့အိမ်က ဓာတ်ငွေ့မီး (Gas Light) တွေကို တဖြည်းဖြည်း မှိန်စေခဲ့ပါတယ်။ Paula က "မီးတွေက မှိန်နေတယ်" လို့ပြောတဲ့အခါတိုင်း Jack က "မင်း ထင်ယောင်ထင်မှားဖြစ်နေတာ၊ မီးက မမှိန်ပါဘူး" လို့ ပြောပြီး ငြင်းဆန်ခဲ့ပါတယ်။ ဒီလိုမျိုး ထပ်ခါတလဲလဲလုပ်တော့ Paula ဟာ ကိုယ့်ရဲ့ မျက်စိနဲ့ မြင်နေရတဲ့ အမှန်တရားကိုတောင် သံသယဝင်လာပြီး တဖြည်းဖြည်း စိတ်မမှန်တော့ဘူးလို့ ထင်လာခဲ့ပါတယ်။ ဒီဇာတ်လမ်းကနေစပြီး Gaslighting ဆိုတဲ့ စကားလုံးကို လူတစ်ဦးတစ်ယောက်ရဲ့ စိတ်ကို ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ ခြယ်လှယ်ပြီး အမှန်တရားကို သံသယဝင်လာအောင် လုပ်ဆောင်တဲ့ နည်းလမ်းတစ်ခုအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့ကြပါတယ်။
Gaslighting ရဲ့ အဓိကရည်ရွယ်ချက်ကတော့ သားကောင်ကို သူတို့ရဲ့ ကိုယ်ပိုင်အမြင်၊ ခံစားချက်နဲ့ တန်ဖိုးထားမှုတွေကို မယုံကြည်တော့ဘဲ ခြယ်လှယ်သူရဲ့ အမြင်ကိုသာ လက်ခံလာအောင် လုပ်ဆောင်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။
(Gaslighting ရဲ့ နည်းလမ်းများ)
အမှန်တရားကို ငြင်းဆန်ခြင်း (Denial): သင့်ရဲ့ ဖြစ်ရပ်မှန်ကို သူတို့က "ဒါမျိုး မဖြစ်ခဲ့ဘူး"၊ "မင်းထင်ယောင်ထင်မှား ဖြစ်နေတာ"၊ "မင်း မှတ်မိတာ မှားနေတာ" စသည်ဖြင့် ငြင်းဆန်တတ်ပါတယ်။
ခံစားချက်ကို တိုက်ခိုက်ခြင်း (Undermining Feelings): "မင်းက အရမ်း အာရုံခံစားမှုများလွန်းတယ်"၊ "အဲ့ဒါကို အရမ်းကြီး စိတ်ထဲ ထားမနေပါနဲ့" လို့ ပြောပြီး သင့်ခံစားချက်တွေက မမှန်ကန်ဘူးလို့ ပြောဆိုတတ်ပါတယ်။
အာရုံလွှဲပြောင်းခြင်း (Distraction): သင့်မှာ အမှန်တကယ် ပြဿနာတစ်ခုရှိတဲ့အခါ၊ အဲ့ဒီအကြောင်းအရာကနေ အာရုံလွှဲပစ်ဖို့ တခြားအကြောင်းအရာတစ်ခုကို ဆွဲသွင်းပြီး ပြဿနာကို မရှင်းလင်းအောင် လုပ်ဆောင်ပါတယ်။
"တကယ်ကို မလုပ်ခဲ့ပါဘူး" လို့ ရေလည်အောင် ပြောခြင်း: "ငါက ဘယ်တုန်းကမှ အဲ့ဒီလို မပြောခဲ့ပါဘူး" လို့ အပြင်းအထန် ငြင်းဆန်ပြီး သင့်ရဲ့ မှတ်ဉာဏ်က အားနည်းနေသယောင် ထင်စေပါတယ်။
(လက်တွေ့ဘဝရဲ့ Gaslighting)
အိမ်ထောင်ရေး/ချစ်သူရည်းစား ဆက်ဆံရေးမှာ: အိမ်ထောင်ဖက်တစ်ဦးက သူ့ရဲ့ သစ္စာမရှိတဲ့ လုပ်ရပ်ကို ဖုံးကွယ်ဖို့ "မင်းစိတ်ကူးယဉ်နေတာ၊ ငါဘယ်တုန်းကမှ အဲ့ဒီလို မလုပ်ခဲ့ပါဘူး" လို့ ပြောပြီး အမှန်တရားကို လုံးဝငြင်းဆန်တာမျိုး။
အလုပ်ခွင်မှာ: ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးက သူပေးခဲ့တဲ့ တာဝန်တစ်ခုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး "ငါက မင်းကို အဲ့ဒီအလုပ် လုပ်ခိုင်းခဲ့တာ မဟုတ်ဘူး" လို့ ပြောပြီး သူ့ရဲ့ မှားယွင်းမှုအတွက် သင့်ကို အပြစ်တင်တာမျိုး။
Gaslighting ကို ကြာရှည်စွာ ခံစားရတဲ့အခါ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် မယုံကြည်တော့ဘဲ၊ စိတ်ရှုပ်ထွေးပြီး၊ စိတ်ဓာတ်ကျခြင်း မျိုးတွေ ဖြစ်ပေါ်နိုင်ပါတယ်။ ဒီအခြေအနေကနေ ရုန်းထွက်နိုင်ဖို့ဆိုတာ အလွန်ခက်ခဲပါတယ်။ ဒါကို သိထားမယ်ဆိုရင် ကြိုတင်ကာကွယ်နိုင်ပါတယ်။ လူတိုင်း သိထားသင့်လို စေတနာနဲ့ မျှဝေပေးလိုက်ခြင်းဖြစ်ပါတယ်။
#စိတ်ပညာ
#ဆိုက်ကိုလော်ဂျီ
#အသိပညာ
#ဘန်ကောက်
