20/05/2025
วันที่ 20 พฤษภาคมของทุกปี เป็นวันผึ้งโลก (World Bee Day)
เหตุที่เลือกเอาวันดังกล่าวเป็นจุดหมายอนุรักษ์นักผสมเกสร เป็นเพราะต้องการให้เกียรติแก่ ดร.อันตัน ฮัลซา (Anton Janša) ชายชาวสโลวีเนีย
บุคคลผู้ถูกขนานนามว่าเป็นผู้บุกเบิกการเลี้ยงผึ้งสมัยใหม่ให้เป็นที่แพร่หลาย โดยการปฏิวัติแนวทางการเลี้ยงผึ้งแบบที่ต้องฆ่า
และมีแนวทางเสริมสร้างความแข็งแกร่งและสุขภาวะที่ดีให้กับผึ้งเลี้ยงเพื่อให้ได้ผลผลิตน้ำผึ้งที่มีคุณภาพ
อันตัน ฮัลซา เกิดเมื่อวันที่ 20 พฤษภาคม ค.ศ. 1734 ในหมู่บ้านเล็กๆ ชื่อ Breznica ตั้งอยู่ในดินแดน Carniola ของจักรวรรดิ Habsburg (ปัจจุบันคือประเทศสโลวีเนีย)
ครอบครัวของเขาเป็นเกษตรกรธรรมดา แต่มีบางอย่างพิเศษแฝงอยู่ในชีวิตประจำวัน สิ่งนั้นคือ ‘ผึ้ง’ ที่ครอบครัวได้เลี้ยงไว้
ในยุคนั้น การเลี้ยงผึ้งถือเป็นหนึ่งในแหล่งรายได้สำคัญของชาวบ้าน เพราะน้ำผึ้งเป็นวัตถุดิบที่มีค่าทั้งในด้านอาหาร ยา และใช้ในพิธีกรรมทางศาสนาศาสนา
ในบ้านของฮัลซา เต็มไปด้วยกล่องรังผึ้งไม้ตั้งเรียงราย เขาเติบโตมาพร้อมกับเสียงหึ่งๆ ของผึ้ง การช่วยครอบครัวเก็บน้ำผึ้งเป็นหนึ่งในงานที่เขาทำมาแต่เด็ก และนั่นทำให้ฮัลซาหลงใหลรูปแบบชีวิตของมันไปโดยไม่รู้ตัว
สำหรับฮัลซาผึ้งไม่ได้เป็นเพียงแค่แมลง แต่คือสิ่งมีชีวิตลึกลับที่มีแบบแผน วินัย และความฉลาดในแบบของมันเอง
แม้ฮัลซาจะเลือกเดินทางไปยังเวียนนาเพื่อศึกษาศิลปะในฐานะนักวาดภาพ และมีอนาคตไกลในวงการศิลป์ แต่หัวใจของเขากลับยังคงผูกพันกับชีวิตในรังผึ้งมิมีเสื่อมคลาย
เมื่อใดที่ว่างจากการวาดภาพ เขามักใช้เวลาสังเกตพฤติกรรมของผึ้งอย่างเงียบๆ และเริ่มจดบันทึกข้อมูลลงในสมุดร่าง
ประกอบกับยุคนั้นเป็นช่วงปลายของ ยุคแห่งการรู้แจ้ง (Age of Enlightenment) ในยุโรป มีการส่งเสริมให้ใช้เหตุผล วิทยาศาสตร์ และการทดลอง แทนความเชื่อแบบเดิม
ฮัลซาเองก็ได้รับแรงบันดาลใจจากบรรยากาศเช่นนี้ จึงเริ่มศึกษาและวางระบบความรู้ด้านผึ้งอย่างจริงจัง
ในขณะที่คนทั่วไปยังเข้าใจผิดว่าผึ้งมี ‘ราชาผึ้ง’ คอยควบคุมรัง ฮัลซากลับค้นพบความจริงด้วยตาของตนว่า สิ่งมีชีวิตที่เป็นศูนย์กลางของอาณาจักรผึ้งคือ ‘ราชินี’ เพียงหนึ่งเดียว
เขาสังเกตเห็นรูปแบบการทำงานของผึ้งงาน ระบบการผลิตน้ำผึ้ง การดูแลลูกผึ้ง และแม้กระทั่งพฤติกรรมของผึ้งเพศผู้ที่ปรากฏเฉพาะในฤดูผสมพันธุ์เท่านั้น
จังหวะของโชคชะตาเดินทางมาบรรจบกับความมุ่งมั่นของเขา เมื่อจักรพรรดินีมาเรีย เทเรซา Maria Theresa ทรงมีนโยบายส่งเสริมการเกษตรในอาณาจักร
เพื่อยกระดับความรู้ด้านเกษตรกรรมและอาชีพพื้นบ้าน โดยเฉพาะในกลุ่มชาวบ้านและเกษตรกร
ขณะเดียวกันก็ได้ก่อตั้งโรงเรียนการเลี้ยงผึ้งหลวงขึ้นในกรุงเวียนนา ฮัลซาจึงได้รับแต่งตั้งให้เป็นครูสอนเลี้ยงผึ้งคนแรกของสถาบัน
และเป็นเวลาเดียวกับที่ฮัลซาเริ่มมีฐานะเป็น ‘ผู้ที่รู้จริงเรื่องผึ้ง’ จากประสบการณ์และการศึกษาด้วยตนเอง
นอกจากองค์ความรู้แล้ว ฮัลซายังเป็นที่ยอมรับว่ามีความสามารถในการสื่อสารและสอน สามารถอธิบายได้อย่างเป็นระบบ
รวมถึงมีทักษะการเขียนตำรา และความสามารถในการถ่ายทอดองค์ความรู้เป็นลายลักษณ์อักษร
ในตำแหน่งนั้น เขาไม่เพียงแค่ถ่ายทอดความรู้ แต่ยังบุกเบิกวิธีการใหม่ๆ ที่เปลี่ยนโลกของการเลี้ยงผึ้งไปตลอดกาล
เขาออกแบบรังผึ้งแบบใหม่ที่เปิดจากด้านบนเพื่อให้เข้าถึงง่าย ใช้ควันเพื่อทำให้ผึ้งสงบในระหว่างตรวจรัง
และสำคัญที่สุด เขาเขียนตำราการเลี้ยงผึ้งอย่างเป็นระบบ ซึ่งต่อมากลายเป็นแนวทางมาตรฐานทั่วทวีปยุโรป
แม้เขาจะจากโลกนี้ไปตั้งแต่อายุเพียง 39 ปี ในปี ค.ศ. 1773 แต่ผลงานและความหลงใหลในผึ้งของเขายังคงอยู่
ฮัลซาได้พิสูจน์ให้เห็นว่า ความรู้ไม่ได้เกิดจากแค่ตำราเรียน แต่สามารถงอกงามจากดินและเสียงหึ่งของสิ่งมีชีวิตเล็กๆ ได้เช่นกัน
และในปี 2017 องค์การสหประชาชาติได้ประกาศให้วันที่ 20 พฤษภาคม (วันเกิดของฮัลซา) เป็น “วันผึ้งโลก” (World Bee Day)
เพื่อยกย่องคุณูปการของชายผู้หนึ่ง ซึ่งใช้ชีวิตเพื่อให้โลกเข้าใจผึ้งมากขึ้น
อันตัน ฮัลซา จึงไม่ใช่แค่ชาวบ้านผู้รักธรรมชาติ แต่คือผู้เปลี่ยน ‘ผึ้ง’ จากสัตว์พื้นบ้านให้กลายเป็นศาสตร์ที่มีคุณค่าต่อมนุษยชาติทั้งในด้านนิเวศและอาหาร
ด้วยหัวใจที่อ่อนโยน และดวงตาที่มองเห็นสิ่งพิเศษในสิ่งที่คนอื่นมองข้าม
