24/08/2025
เมื่อเราพูดถึง “อาณานิคม” ภาพแรกมักจะเป็นการเข้ามาของจักรวรรดิตะวันตก อังกฤษ ฝรั่งเศส หรือดัตช์ ที่ยึดครองแผ่นดินปลูกธงชาติใหม่และกดทับผู้คนในเอเชีย แอฟริกา หรืออเมริกาใต้
หนังสือ “ผู้ไร้พื้นที่” ชวนเรามองใกล้ตัวกว่านั้น มณฑลพายัพในสมัยรัชกาลที่ 5–7 ถูกจัดการในลักษณะที่ไม่ต่างจาก “อาณานิคม” (ภายใน) ของสยาม
ในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 สยามเผชิญแรงกดดันจากอาณานิคมตะวันตก สยามจึงพยายามเร่งปรับโครงสร้างการปกครอง รวมศูนย์อำนาจ และทำให้หัวเมืองต่างๆ “กลายเป็นสยาม” อย่างเป็นระบบ
ในกระบวนการนี้ ล้านนาไม่ได้ถูกมองว่าเป็นศูนย์กลางร่วม แต่กลับถูกทำให้เป็นชายขอบ หรือเป็นดินแดนที่ต้องจัดระเบียบ ทั้งด้านการเก็บภาษี การเกณฑ์แรงงาน การวางถนน การสร้างโรงเรียนและวัด ไปจนถึงการควบคุมความรู้และภาษา
ซึ่งสิ่งเหล่านี้ไม่ต่างจากการที่เจ้าอาณานิคมตะวันตกเข้ามากำหนดชะตาชีวิตของอาณานิคมในเอเชียหรือแอฟริกา
_________________________________
'ผู้ไร้พื้นที่: ชีวิตประจำวันของราษฎรมณฑลพายัพ และการตอบโต้ในพื้นที่อาณานิคมสยาม (พ.ศ. 2416-2475)'
ของภิญญพันธุ์ พจนะลาวัณย์
จะเปิดให้ 𝐏𝐫𝐞-𝐎𝐫𝐝𝐞𝐫 เร็ว ๆ นี้ครับ
