
10/03/2025
ХАТИ ҶОСУСОНРО МЕХОНЕМ
Хати ҷосусон ё криптография санъати рамзгузорӣ ва рамзкушоии иттилоот аст, ки аз замонҳои қадим то имрӯз дар ҳолатҳои махфӣ истифода мешавад. Ҷосусон барои интиқоли паёмҳои ҳассос ҳеҷ гоҳ хатҳои оддиро истифода намекунанд. Онҳо рамзҳо, рамзкушоҳо ва калидҳои махсусро месозанд, ки фаҳмидани паёмро барои одамони бегона ғайриимкон мекунанд.
Таърихи хати ҷосусон ба ҳазорсолаҳо мерасад. Яке аз мисолҳои қадим "Рамзи Цезар" мебошад, ки императори Рими қадим истифода мебурд. Ин усул ҳарфҳоро дар матн бо чанд қадам ба пеш ё пас мегузаронд. Масалан, "А" ба "Г" табдил меёфт.
Дар замони муосир, хати ҷосусон на танҳо дар ҷангҳо, балки дар корхонаҳо ва барномаҳои интернетӣ низ истифода мешавад. Мошини "Энигма", ки дар Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ Олмонҳо истифода мебурданд, яке аз маъруфтарин рамзгузориҳои таърихӣ мебошад. Он рамзҳоро бо истифода аз механизмҳои мураккаб эҷод мекард, ки рамзкушоӣ бениҳоят душвор буд.
Криптография дар асри рақамӣ бо алгоритмҳои мураккабтар, монанди AES ва RSA, рушд кардааст. Имрӯз он барои ҳифзи маълумоти шахсӣ, мисли паролҳо ва транзаксияҳои бонкӣ, истифода мешавад. Барои ҷосусон, рамзҳои муосир асосан тавассути барномаҳо ва шабакаҳои заҳролудшуда интиқол дода мешаванд.
Барои хондани хати ҷосусон, шахс бояд ҳам усулҳои классикӣ ва ҳам барномаҳои муосири рамзкушоиро донад. Ин санъат на танҳо асроромез, балки илми пурраест, ки боиси рушди системаҳои ҳифзи иттилоот дар саросари ҷаҳон мегардад.