23/04/2025
Direitu ba fiar no konfisaun relijioza iha Timor-Leste hetan proteksaun legal tuir Konstituisaun RDTL no tratadu internasionál sira kona-ba direitus umanus. Nee mos inklui liberdade atu fiar, praktika, no manifesta relijiaun ida.
1. Konstituisaun RDTL
Tuir Artigu 45.º (Liberdade relijioza) iha Konstituisaun Repúblika Demokrátika Timor-Leste (RDTL), fó garanti importante ida hanesan:
Ponto 1: Ema hotu-hotu iha direitu atu fiar iha relijiaun ne'ebe sira hakarak, manifestadu ho forma individual ka kolektivu, publiku ka privadu.
Ponto 2: Liberdade relijioza inklui mos direitu atu muda fiar, no atu praktika relijiaun liuhusi adorasaun, edukasaun, praktika relijioza no rituál.
Ponto 3: Estadu la bele obrigatoriamente impóin relijiaun ida ka proíbe ema atu praktika relijiaun.
2. Direitus Umanus Internasionál
Timor-Leste mos respeita tratadu sira hanesan:
Deklarasaun Universal Direitus Umanus (DUDU) – Artigu 18:
> "Ida-idak iha direitu ba liberdade hanoin, konsiensia no relijiaun; direitu ida ne’e inklui liberdade atu muda relijiaun ka fiar, no liberdade atu manifesta relijiaun ka fiar, individual ka kolektivamente, iha públiku ka privadu, iha ensinamentu, praktika, adorasaun no observasaun."
Paktu Internasionál kona-ba Direitus Sivil no Polítiku (PIDCP) – Artigu 18:
> Hetan proteksaun hanesan ba liberdade relijioza no konsiensia.
3. Implementasaun Prátika iha Timor-Leste
Timor-Leste nune’e maka Estadu sekulár, ne'ebé hateten katak Estadu la hetan relijiaun ofisiál, maibé respeita relijiaun hotu-hotu. Igreja Katóliku nudar relijiaun maioritária iha istória no kultura, maibé relijiaun sira seluk mos bele hetan liberdade atu hala’o sira-nia pratika relijioza.
berat