09/16/2025
Ali-paša Šabanagić: Heroj, vojskovođa i simbol otpora Sandžaka
Ali-paša Šabanagić (Gusinjski) jedan je od najvećih sandžačkih junaka, najpoznatiji paša iz plavsko-gusinjskog kraja, posljednji potomak čuvene begovske porodice Šabanagić. Rođen je u Gusinju, 1828. godine, od oca Hasan-bega, sina čuvenog Đul-bega Šabanagića.
Iako jedinac, vaspitavan je u ratničkom duhu kako bi nastavio tradiciju slavnih predaka, koji su ovim krajem upravljali skoro 200 godina, od Vrmoše i Budimlje pa sve do Sjenice i Peći.
Po završetku visokih vojnih škola u Istanbulu, jedno vrijeme je bio kajmakam u Sarajevu, nakon čega se, 1852. godine, vraća u rodno Gusinje, također na mjesto kajmakama.
Dvije godine nakon povratka u Gusinje, kao još uvijek mlad vojskovođa, Ali-beg ostvaruje veliku pobjedu nad crnogorskom vojskom, u poznatoj bici na Previji, kod Andrijevice, februara 1854. godine. U toj bici Crnogorce je predvodio piperski serdar Jole Piletić a među rukovodećim kadrom crnogorske vojske nalazilo se i nekoliko r***ih oficira, koje je r***i car Nikolaj I (1828-1855) poslao u ovaj kraj, s namjerom da na isturenoj južnoj granici Sandžaka presiječe Bosanski drum, koji je spajao Bosanski vilajet sa Istanbulom, i time oslabi uticaj Osmanskog carstva na Balkanu.
Prema planu ruskog pukovnika Jegora P. Kovalenskog, u akciju presijecanja p**a kroz Sandžak, združene rusko-crnogorske snage od oko 7.000 vojnika su trebale da, sa prostora Gornjeg Polimlja i Potarja, krenu dolinom Lima i Morače, u pravcu Novog Pazara. Saznavši za taj plan, Ali-beg, međutim, raspoređuje svoju vojsku na brdu Previji, gdje će, u odlučujućem okršaju, zadati težak poraz Crnogorcima i time spriječiti presijecanje Bosanskog druma, a samim time i odvajanje Bosanskog vilajeta od sjedišta Osmanskog carstva.
Odluke Berlinskog kongresa 1878. godine, po kojima su, pored Nikšića, Bara, Podgorice, Kolašina, Spuža i Žabljaka, Crnoj Gori pripali i Plav i Gusinje, bile su neprihvatljive za Ali-bega i njegove pristalice. Uz ogromnu podršku naroda, on organizuje otpor, kako carskim naredbama, tako i crnogorskom nastojanju da ove krajeve stavi pod svoju kontrolu.
U dvije odlučne bitke, krajem 1879. i početkom 1880. godine, na Nokšiću i u Murini, Ali-beg zadaje teške udarce crnogorskoj vojsci, koja se, nakon toga, na duži rok povlači iz Plava i Gusinja. U prvom okršaju, na Nokšiću, 4. decembra 1879. godine, crnogorska vojska, predvođena Markom Miljanovim, pretrpjela je žestok poraz od Šabanagićevih jedinica, i povukla se u obližnje Murino, s namjerom da sa novim snagama izvrši kontranapad i plavsko-gusinjski kraj stavi pod svoju kontrolu.
Ali-beg, međutim, ovaj put odlučuje da prvi izvrši napad, spriječi pregrupisavanje Crnogoraca, protjera ih iz Murina i time otkloni opasnost po svoj kraj. Ta druga historijska bitka odigrala se 8. januara 1880. godine, u Murini, sjeverno od Nokšića. Uz pomoć ratnika obližnjih albanskih plemena, Ali-beg i ovaj put zadaje poraz crnogorskoj vojsci i odbacuje je daleko od Plava i Gusinja.
U znak priznanja za uspjeh u bitkama na Nokšiću i Murini, sultan Albul Hamid II dodjeljuje Ali-begu čin mir-mirana. Već naredne godine, Ali-beg Šabanagić je imenovan za sandžak-bega novoformiranog Pećkog sandžaka, a na njegovo mjesto biva postavljen Bećir Sidki-beg. Od tada je poznatiji pod imenom Ali-paša Gusinjski.
Godine 1888. Ali-paša je poginuo na ulazu u Rugovsku klisuru, u blizini Pećke patrijaršije. Ubistvo je izvršio plaćenik, Mahmud Ramin Rugovac. Ali-pašino ubistvo se dovodi u vezu s njegovom djelatnošću vezanom za oslobođenje Bosne i Hercegovine i vezama koje je u tom cilju bio uspostavio sa Vasom Pelagićem.
Izvor: Monografija “Sandžački Bošnjaci”, CBS, 2010.
Sandzak TV- NY. Sandzak TV-NY.
