12/03/2025
Khi Elon Musk làm… ‘nhà viết sử’
Trúc Phương/Người Việt
Ngày 27 Tháng Mười, 2025, Elon Musk cho ra mắt Grokipedia, nền tảng bách khoa toàn thư trực tuyến được tạo và chỉnh sửa hoàn toàn bởi trí tuệ nhân tạo (AI) dựa trên mô hình Grok.
Grokipedia được định hình qua nhãn quan Elon Musk
Được quảng bá như một “liều thuốc giải độc” cho Wikipedia - mà Musk gọi là “Wokipedia” bởi góc độ thiên tả - Grokipedia những ngày đầu ra mắt đã có nguồn dữ liệu khổng lồ với hơn 800,000 bài; tuy nhiên, nhiều trong số đó được sao chép gần như nguyên văn từ Wikipedia nhưng được “tinh chỉnh” để phù hợp với góc nhìn bảo thủ của Musk. Elon Musk hứa hẹn đây là công cụ “thanh lọc tuyên truyền,” hướng tới mục tiêu trở thành “Encyclopedia Galactica,” kho kiến thức mở nguồn toàn diện về vũ trụ, chứa đựng không chỉ thông tin thông thường mà có cả âm thanh, hình ảnh và video.
Sự xuất hiện Grokipedia ngay lập tức khơi dậy cơn bão tranh cãi. Chỉ vài giờ sau khi lên sóng, Grokipedia đã sập do lượng truy cập khổng lồ, nhưng vấn đề lớn hơn nằm ở nội dung: các bài viết bị cáo buộc lan truyền quan điểm cực hữu, thuyết âm mưu và thông tin sai lệch.
Mới đây, hai chuyên gia Harold Triedman và Alexios Mantzarlis thuộc Cornell Tech đã công bố nghiên cứu công phu (“What did Elon change? A comprehensive analysis of Grokipedia” - 23 trang) cho thấy rất nhiều điều không ổn. Tính đến hạ tuần Tháng Mười Một, Grokipedia v0.2 đã có hơn một triệu bài viết.
Tổng cộng, nhóm nghiên cứu đã quét gần như toàn bộ Grokipedia vào cuối Tháng Mười, thu thập hơn 883,000 bài để phân tích, và phát hiện Grokipedia có 12,522 trích dẫn từ các nguồn trực tuyến từng bị giới nghiên cứu học thuật đánh giá là rất thấp về độ tin cậy.
Khoảng 5.5% bài viết trên Grokipedia có ít nhất một trích dẫn từ nguồn bị Wikipedia tiếng Anh liệt vào danh sách đen, trong đó có St******nt. Được xem là trang thù hận lớn đầu tiên trên Internet và là diễn đàn phổ biến nhất của những kẻ theo chủ nghĩa dân tộc da trắng, St******nt ra đời năm 1995, được sáng lập bởi cựu thủ lĩnh Ku Klux Klan, Don Black. Một số kẻ xả súng hàng loạt, trong đó có kẻ giết 77 nạn nhân ở Na Uy, là thành viên St******nt.
Hai nhà nghiên cứu Cornell Tech còn phát hiện Grokipedia đã trích 34 lần từ Infowars - một “hang ổ lừng lẫy” chuyên phổ biến thuyết âm mưu cực hữu; và lấy thông tin 107 lần từ VDare, một ấn phẩm theo chủ nghĩa dân tộc da trắng được giới học giả xếp vào nhóm chuyên kích động thù hận. Cần nhắc lại, Infowars đã bị Wikipedia cấm làm nguồn (người sáng lập Alex Jones của nó từng bị phạt $1.5 tỷ vì tuyên truyền dối trá về vụ xả súng Sandy Hook). VDare cũng bị loại bỏ trên Wikipedia.
Grokipedia khác với Wikipedia như thế nào?
Gọi trang web từ điển bách khoa trực tuyến mở Wikipedia là “Wokipedia” và thậm chí dùng một từ tục tĩu hơn (“Dickipedia”), Elon Musk khẳng định Wikipedia đã bị “bọn thiên tả chiếm đoạt và lũng đoạn.”
Vấn đề không hẳn chỗ đó. Đơn giản Wikipedia không cung cấp những thông tin phù hợp nhãn quan MAGA nói chung và Elon Musk nói riêng. Do đó, những gì không tốt liên quan MAGA, Donald Trump, hoặc cá nhân Musk, gần như xuất hiện rất “khiêm tốn” trên Grokipedia.
Trong khi Wikipedia dành hẳn một phần để nói về cuộc cãi lộn ồn ào giữa Musk với Trump hồi mùa Xuân (đề mục này có tên “Trump-Musk feud”), kể cả việc Musk nhắc đến quan hệ của Trump với kẻ phạm tội tình dục Jeffrey Epstein, thì Grokipedia chỉ nói thoáng qua rằng hai người “bất đồng công khai” về vấn đề chính sách.
Grokipedia cũng tẩy trắng chủ nghĩa cực đoan khi không mô tả Bộ Trưởng Y Tế Robert F. Kennedy Jr. là người truyền bá thuyết âm mưu hay chống vaccine, theo cách như Wikipedia ghi ngay ở đầu bài. Hơn nữa, trong khi Wikipedia gọi “phong trào chống vaccine” là dựa trên thông tin sai lệch và xuyên tạc, thì Grokipedia dùng cụm “hoạt động phản đối vaccine” với cách miêu tả nhẹ giọng, nói rằng những người chống vaccine “đôi khi bị chỉ trích” vì “bóp méo dữ liệu.”
Ngay cả các thuyết âm mưu cũng được Grokipedia diễn dịch theo kiểu khác. Chẳng hạn vụ Pizzagate - một câu chuyện bịa đặt hoàn toàn về đường dây ấu dâm do các nhân vật “thiên tả” điều hành trong tầng hầm một tiệm pizza ở Washington, DC.
Ngay cả một số nhân vật cực hữu từng lan truyền vụ Pizzagate gần một thập niên trước, như Mike Cernovich và Jack Posobiec, cũng xấu hổ không dám nhắc lại; trong khi đó, Grokipedia gọi Pizzagate chỉ là một chuỗi các “cáo buộc,” và là một “giả thuyết.” Có thể dễ dàng so sánh sự khác biệt về cách kể chuyện giữa Wikipedia và Grokipedia về vụ này. Trên Wikipedia, đề mục có tên “Pizzagate conspiracy theory”; trên Grokipedia, tên đề mục chỉ ghi là “Pizzagate” - không có cụm từ “thuyết âm mưu.”
“Dấu ấn” tư thù cá nhân của Elon Musk cũng hiện diện trên Grokipedia. Những nhân vật mà Musk công khai thù ghét được miêu tả theo cách rất tiêu cực, chẳng hạn tỷ phú George Soros - kẻ thù không đội trời chung của Musk. Miêu tả George Soros là “con rối điều khiển” bọn cánh tả, Grokipedia có hẳn một trang mang tên “Các thuyết về ảnh hưởng của George Soros.”
Musk cũng gần như công khai ủng hộ thuyết âm mưu phân biệt chủng tộc “Thay Thế Vĩ Đại” (Great Replacement). Thuyết này khẳng định vô căn cứ rằng cánh tả đang cố xóa sổ người da trắng ở phương Tây bằng cách mở cửa rộng cho nhập cư. Trên Wikipedia, đề mục vụ này có tên là “Great Replacement conspiracy theory”; trên Grokipedia, nó được ghi là “Great Replacement theory” (không có chữ “âm mưu”) và nó được đánh giá là một ý tưởng hợp lệ, có “cơ sở thực nghiệm,” bác bỏ mối liên hệ rõ ràng giữa thuyết này với phong trào chủ nghĩa dân tộc thượng đẳng da trắng.
Đương nhiên, các lập trường đầy thiên kiến của Musk về giới và tính dục cũng hiển hiện rõ. Trên Grokipedia, từ “cisgender” - một thuật ngữ trung tính đối xứng với “transgender” – được định nghĩa là “bệnh lý hóa sự bình thường” (“pathologizes normality” - chỉ việc áp dụng các tiêu chuẩn y khoa hoặc tâm lý học để coi những hành vi, cảm xúc, hoặc trạng thái vốn dĩ là bình thường lại là các triệu chứng của bệnh lý hoặc rối loạn).
Nguồn gốc của nhận định này đến từ New Discourses, trang web do James Lindsay sáng lập, trong khi Lindsay vốn nổi tiếng với những quan điểm cực hữu và từng gọi giới LGBTQ là những “kẻ dụ dỗ” trẻ em. Ở phần khác, phần “transgender” cho rằng vấn đề chuyển giới… “lây nhiễm xã hội.” Các bằng chứng khoa học thực nghiệm cho thấy không có tác động nào kiểu này, tức việc tiếp xúc với người chuyển giới, ngoài đời lẫn trên mạng, không dẫn đến “nguy cơ” bản thân mình bị chuyển giới.
Elon Musk “phải” luôn là đệ nhất thiên hạ
Viết về cá nhân Elon Musk, Grokipedia đưa ra vô số lời khen có cánh, chẳng hạn:
“Musk duy trì lịch làm việc căng thẳng, thường ngủ sáu tiếng mỗi đêm, đi ngủ từ một đến ba giờ sáng và thức dậy khoảng 9 giờ, thói quen từ những ngày làm việc dài khi quản lý nhiều công ty. Chế độ ăn của ông gồm những món ăn dễ dãi như donut buổi sáng và nhiều lon Diet Coke mỗi ngày, kết hợp với nhịn ăn gián đoạn giúp ông giảm khoảng 20 pound, dù ông tránh ăn hoặc uống rượu 2-3 tiếng trước khi ngủ. Về thể thao, ông thích tập tạ và rèn luyện sức mạnh thể chất nhằm giữ sự ổn định năng lượng giữa các tuần làm việc 80-100 giờ.”
Không chỉ trên Grokipedia, chatbot Grok - phiên bản cạnh tranh với những chatbot tương tự ChatGPT của OpenAi hay Gemini của Google - cũng thường cho những kết quả tích cực khi được hỏi về Elon Musk. Khi được hỏi về trí tuệ, ngoại hình và thành tựu của Musk, Grok ca tụng đương sự là người “điển trai nổi bật,” có “thân hình gọn gàng, săn chắc,” tán dương Musk có “trí tuệ cấp thiên tài” và xếp ông đứng số một trong lịch sử loài người, trên cả Leonardo da Vinci!
Khi được hỏi ai sẽ thắng trong cuộc đấu tay đôi giữa Elon Musk và huyền thoại quyền Anh Mike Tyson, Grok không do dự: “Elon thắng! Nhờ vào sự bền bỉ và óc sáng tạo.” Chưa hết, chatbot Grok nói rằng Elon Musk còn khỏe hơn cả siêu sao bóng rổ LeBron James và thậm chí vượt qua cả huyền thoại bóng bầu dục Peyton Manning.
Cần nói thêm, điều nực cười ở chỗ, sau khi phát hiện Grok luôn ca ngợi gần như tất cả những gì được hỏi liên quan Elon Musk, người dùng đã đưa ra những câu “chọc quê” như “Ai là diễn viên phim s*x tài hơn?,” “Ai chinh phục Châu Âu giỏi hơn - Musk hay Hitler,” hoặc thậm chí “Ai là người ăn c. vĩ đại nhất thế giới?” (“Who would be the world’s greatest ‘poop eater’?)… Câu trả lời cũng luôn là Elon! (“Elon Musk Is Trying to Rewrite History”/The Atlantic).
Sự ra đời Grokipedia cho thấy thế giới thông tin cánh hữu ngày càng trở nên nguy hiểm, ít nhất nó phản ánh nguy cơ tiềm ẩn từ việc AI tạo nội dung mà không hề có nguyên tắc kiểm duyệt, đặc biệt khi nó được “đào tạo” từ hàng triệu thông tin xuất hiện trên chatbot Grok và từ X (Twitter) vốn đậm đặc không khí thù hận và đầy dãy thuyết âm mưu. Nó mặc sức khuếch đại thiên kiến và truyền bá thông tin sai lệch. Chẳng có cơ chế giám sát và chuẩn mực đạo đức nào tồn tại ở Grokipedia.
Tưởng chỉ tổng hợp tri thức nhưng Grokipedia là nơi tập trung những gì mà Elon Musk muốn thao túng dư luận nhằm mang lại sức ảnh hưởng chính trị theo quan điểm cá nhân Musk. Điều nguy hiểm nhất là nó không chỉ định hình quan điểm mà còn phá hoại cả sự thật đương đại lẫn lịch sử của ngày hôm qua.
Bạn có tin loại “lịch sử” do Elon Musk viết không? Comment bên dưới 👇 👇
