20/07/2024
#Гаўҳар сөзлер рубрикасы
Сизди саўға күтпекте.
Ҳүрметли оқырманлар!
Қаўыстырмаға алынған сөзлердиң мәнисин ким бириншилерден таба алса,
сиз редакциямызға келип өз саўғаңызға ийе боласыз.
✍Саҳипжамал Шаддинова
Өткен кунлерден.
Шилле айы болган соң бүгин кун (тымық).
Ергенекти зордан ашып кирип киятырған апамды көрип алдына жуўырып шықтық.
(Енепаттай )жүк аўырлық етседе , қыйналғанын жуўғарада
сездиреғоймайды,бул әззели әдети апамның.
Ийт арқа жайдың ишин әкгиршти майдалап езип ҳәклеп,(минтәздай) етип қойғанымызды көрип кеўили көтерилгенин қарасынан сездик.
(Жапсарға) шығып отыра салды да,бираздан соң дәлизге қурып қойылған
кәттиң үстинде аяқ созды.Үлкен ағамның
--- Апа,аўыр көтермесе!
деп (даўрығып) сөйлегени ( шым пайына) баттыма үнсиз пишинде бираз түксирейип отырды.
----Апа,-деп сөзин басламақшы болған киши сиңлиме ағам,
(тақыйық па )еле айтпай тур дегендей басын шайқады.Апамда сездиме орнынан өрре турып,
----Аманлық ба?
балларым деўи менен сыртқа шықты да (әтөшкирди) қолына алып бир( сарҳум) суўды (қотарып) алып ҳәз етип ишти де ошақтың қасына барып аўқат писириўге кирисип кетти.
Апам бизлерге сездиргиси келмеседе (бершимектей) жабысқан бир дәрти барлығы анық .
Буны сезген бизлер үйшилик жумысларда қол жалғасып ,(қосаўмет) болыўды тәўир көремиз.Дигирман тартамыз,кели туйемиз ,қурыған торақларды шекийнеге саламыз,
гүби писемиз .
Апам , келеринде не көтерип келди бул бәримизге қызық болып тур,бирақ, дорбаны қашан өзи ашады сол ўақыт әкелген нәрселерин көремиз бул бизлер ушын әззелий әдет. Себеби ,апам бизлерди жаслайымыздан-ақ усы тәртипке түсирди.
Апамның киши ағасы күтә (шоласпағаны) менен орта қаспақлы ,өз аўылының бардамлы байларының бири десек те туўрылыққа келеди. Сол дайымыз омыраўлы, көбинше қол қанат болады.
Апамда қыйналса дәриў сол ағасын паналайды.
Ал, ең үлкен жигит ағасына келсек бес бармақ бирдейме қайтама апама кесапаты тиймей журсе болар деген тусиникке барамыз гейде.
Тап,мәжгүннен( осал) емес.Бул дайымыз (пәжмүрдеден) келген ,қара торы,тобы киши киси .Апам пақыр шығысында (сүлингирдей) бир жигит болды-аў,
әттең ,айтқанларым (тақыйық )гәп деп қояды арасында.Бәрин айтар болсам сырнайды (қуйқылжытып )
шерткендей боларман ,сизлер намансын елитип тыңлап
(мәнийкасын) бизлерде еситейик -,деп жумысларыңның бәриде қалар деўи менен изин даўамламай сол гезде доғарып қоя салар еди.Бизде из жағын ,(геўкеулейин) деп апамды алдарқатып сорап көрмеге сөз қатпас едик.
Бирақ,Апамның гейде айтыўына қарағанда бурынлары ,қулашлап таяў басқанда ,кемеси қопаны қақ айырып ,ҳәммеден қаракөрим узақлап кететуғын ,ескек ессе алдына адам салмайтуғын,бир көлдиң пишенин бир ийнинен орған ,қарыўлы жигит болған екен.
Бугинги кунде бурынғыны умытқан гейбир
(келемежлеп) күлетуғынларда жоқ емес.Бизлер дайымыздың аўҳалын (әжиўалап)
айтқымыз келмейди гәптиң шыны.Өлмейтуғынға өли балық ушырасар дегендей тири болып (шүйкелеп), жүрсе болар.
Ашырқаса қолда (азынаўлақ) аўқат пенен қорада малда бар.
Бизден қатық болар ,сүт болар ,әйтеуир жарамлыққа жарағандай ҳалымыз бар, дайымызды еплестириўге.
Тек,апамның неге бундай болғанын таба алмай (дағдыраман) деген жан ашыр сөзи болмаса,не деген менен де туўысқан ,баўырғой.
Апамның шалма қармасыда писип калған уқсайды.Қарманы шығара сала үлкен қазанға суў қуйып қырғышты қолына алып, дәрриў қазанды жуўып таслады . Қазанға салынған үлкен балық бир қайнаўдан , сағағын жаўып туратуғын ,жағ тәрепиндеги сүйегин алып , әбден күнге кептирип қазанқырғыш ететуғын едик .
Усы қармаға бизлердиң қарнымыз тойғансоң апамның бағанағы енепаттай дорбасында нелер барын көрермиз. Азанғы (ҳалқастан) берли хәр ким өз шәрўасы менен аўара .
Бәримизде бираз (ашықтық ) апа, деген ағамның гәпине бәримиз бирден басымызды( екшеп) қоямыз .
Бул шығармадағы қаўыстырмаға алынған сөзлер ,бүгинги күнде жийе қолланылып, ҳәттеки дурыс айтылмаўы менен айтылыўы өзгерип кеткен сөзлер,
жерлесимиз Кәрамаддийин Султановтың үлкен қыз апасы Бийбируза әжемизге өз қолы менен саўға еткен "Өмирим дәптеринен"атлы китабында келтирилген сөзлерден алынды.
"Aрал балықшысы"газетасы
