22/08/2025
Sự nguy hại của lạm dụng công nghệ, coi nhẹ tư duy: Bài 2: Coi trọng sự học, chống trì trệ tư duy
Lạm dụng công nghệ, coi nhẹ tư duy là hai mặt của một vấn đề dẫn đến suy thoái. Khi ai đó lạm dụng công nghệ thái quá, tất sẽ dẫn đến lười học, lười nghiên cứu.
Và khi cái sự lười ấy trở thành căn bệnh, con người lại càng sa vào lệ thuộc công nghệ. Vì vậy, muốn làm chủ công nghệ, trước hết con người phải làm chủ tri thức và tư duy độc lập. Để không rơi vào cái bẫy suy thoái, công nghệ càng hiện đại, sự học của mỗi người càng phải được coi trọng, tư duy càng phải được đề cao...
Coi trọng tư duy độc lập
Một trong những nguy hại của việc lạm dụng công nghệ, coi nhẹ tư duy là cán bộ dần xa rời thực tiễn. Những bài viết, bài phát biểu, tài liệu học tập... được tạo ra từ trí tuệ nhân tạo (AI) không thể chứa đựng hơi thở của cuộc sống, sự trăn trở của nhân dân. Bản lĩnh chính trị không thể được hun đúc từ những con chữ vô hồn, mà phải gắn liền với thực tiễn. Việc học tập phải gắn với thực hành, với việc dấn thân vào những vấn đề thực tế của đời sống đang đặt ra. Cán bộ cần gắn chặt với cơ sở, lắng nghe ý kiến của nhân dân, thấu hiểu những khó khăn, trăn trở của dân. Chỉ có như vậy, khi ban hành những quyết sách, những phát biểu chỉ đạo... mới thực sự có giá trị, mang tính thuyết phục.
Muốn làm chủ tri thức, thích ứng với những đổi thay, phát triển của công nghệ, một trong những giải pháp quan trọng của cán bộ, đảng viên là chống trì trệ tư duy, chống xa rời thực tiễn. Khai thác, tận dụng AI đúng cách sẽ giúp chúng ta sáng tạo ra những ý tưởng và giải pháp đột phá. Mỗi cán bộ cần coi trọng việc học tập, nghiên cứu, tự rèn luyện trí tuệ, năng lực tư duy độc lập. Công nghệ cần được sử dụng như công cụ hỗ trợ, chứ không phải “đũa thần” để dựa dẫm. Nếu không thay đổi và thích ứng, hệ quả nhãn tiền là tư duy bị “đóng băng”, sáng tạo bị triệt tiêu, niềm tin của nhân dân bị suy giảm. Ngược lại, nếu biết kết hợp công nghệ với trí tuệ, bản lĩnh và phẩm chất của con người, chúng ta sẽ biến AI thành công cụ đắc lực để xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ có trí tuệ, năng động, sáng tạo, đủ sức hoàn thành nhiệm vụ trong quá trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy; góp phần bảo vệ và củng cố vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng.
Quán triệt sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh về “Học tập suốt đời”, cụ thể hóa vào xu thế phát triển của đất nước và yêu cầu của công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong giai đoạn mới, Tổng Bí thư Tô Lâm trong bài viết “Học tập suốt đời” đã nhấn mạnh: Học tập suốt đời để dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám hy sinh vì lợi ích chung, để trở thành những người hữu dụng đang là đòi hỏi cấp thiết đối với từng cá nhân... Như vậy, khi công nghệ càng phát triển, việc ứng dụng AI vào đời sống xã hội càng sâu rộng và toàn diện thì phải đặc biệt coi trọng sự học, nhất là trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Mục đích của Phong trào “Bình dân học vụ số” là cập nhật kiến thức, trang bị kỹ năng ứng dụng công nghệ số vào thực tiễn công tác của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động trong hệ thống chính trị các cấp. AI được sử dụng như một loại công cụ thông minh, cao hơn nữa, nó được coi như một “trợ lý ảo”, giúp việc cho con người. Tuy nhiên, sản phẩm làm ra, chất lượng công việc đến đâu, hoàn toàn phụ thuộc vào ý định, mục đích, trình độ, kỹ năng của người dùng.
Trong bối cảnh hiện nay, khi thông tin và ứng dụng công nghệ đòi hỏi phải cập nhật liên tục, nội dung hôm nay có thể trở nên lỗi thời chỉ sau một thời gian ngắn, thì yêu cầu về học tập trở thành quy luật sinh tồn của mỗi cán bộ, đảng viên. Nếu không học, không cập nhật, không chịu tư duy, nghiên cứu, chúng ta sẽ lạc hậu, tụt hậu, mất năng lực thích ứng, thậm chí bị đào thải khỏi guồng quay phát triển.
Thực tiễn cách mạng Việt Nam cho thấy, mọi thành công đều bắt nguồn từ tinh thần học tập và sáng tạo không ngừng. Từ Phong trào “Bình dân học vụ” sau Cách mạng Tháng Tám, đến công cuộc đổi mới từ năm 1986, rồi bước vào kỷ nguyên hội nhập quốc tế sâu rộng... tất cả đều đòi hỏi sự nỗ lực học tập của toàn dân tộc, trước hết là đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp. Không phải ngẫu nhiên mà trong nhiều nghị quyết của Đảng, nội dung “học tập, bồi dưỡng, nâng cao trình độ” cán bộ luôn được đặt ở vị trí then chốt. Học tập không chỉ là quyền mà còn là nghĩa vụ, trách nhiệm chính trị của mỗi cán bộ, đảng viên đối với sự phát triển của đất nước.
Trong công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, việc học tập, nghiên cứu, trui rèn bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức cách mạng đòi hỏi phải tiến hành thường xuyên, liên tục như “rửa mặt hằng ngày”. Việc ứng dụng AI vào các công việc của Đảng là một đòi hỏi tất yếu. Nhưng, chất lượng của văn bản, văn kiện và các sản phẩm dùng để học tập, quán triệt ở mỗi tổ chức đảng như thế nào, hoàn toàn phụ thuộc vào sự chỉ đạo, ý định, yêu cầu đặt ra của cán bộ, nhất là người đứng đầu cấp ủy các cấp. Cần tránh kiểu cán bộ khoán trắng cho trợ lý, trợ lý lại phó mặc cho AI, dẫn đến sai theo dây chuyền, yếu cả hệ thống...
Tự học đồng hành với công nghệ
Nhìn thẳng vào thực tế, vẫn còn một bộ phận cán bộ, đảng viên coi học tập là thủ tục, hình thức, học để “đủ điều kiện” chứ không học để đổi mới tư duy. Vẫn còn tình trạng học theo phong trào, sính bằng cấp mà chưa thực sự căn cứ vào đòi hỏi thực tiễn, ngại khó, ngại khổ, không đào sâu suy nghĩ để vươn lên. Thực trạng này dẫn đến hệ lụy, không ít cán bộ chỉ tích lũy kiến thức trong trường lớp, rồi thỏa mãn, dừng lại. Bằng cấp được coi như “tấm vé thăng tiến”, thay vì là kết quả của quá trình rèn luyện tri thức. Thiếu tư duy phản biện, sáng tạo, khiến năng lực lãnh đạo, quản lý bị bó hẹp, trì trệ.
Kết luận số 21-KL/TW của Hội nghị Trung ương 4 (khóa XIII) đã nhận định, tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” còn diễn biến phức tạp. Vì vậy, phải đặc biệt coi trọng, đưa công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng lên tầm cao mới, gắn liền với xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Đây là nhiệm vụ có ý nghĩa sống còn đối với sự tồn vong của Đảng và chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Soi chiếu trong môi trường thúc đẩy chuyển đổi số hiện nay, chúng ta thấy rõ, nếu ở đâu cán bộ, đảng viên coi nhẹ việc học, coi nhẹ tư duy nghiên cứu, ỷ lại vào AI thì những nguy cơ đã được Đảng ta cảnh báo sẽ tiếp tục diễn biến phức tạp và gay gắt hơn.
Trong đời sống xã hội, để thúc đẩy nhanh chuyển đổi số, nhiều tổ chức, cá nhân kêu gọi “chuyển đổi số hay là chết?”. Nhưng, trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, thẩm thấu sâu sắc những nguy cơ, cảnh báo mà Đảng ta đã chỉ ra, chúng ta cần thấy rõ, nếu chuyển đổi số không đúng cách và có biểu hiện "mê sảng" vì nó thì hệ lụy khôn lường. Ở đây, bệnh lười học, ỷ lại vào AI không chỉ là khuyết điểm cá nhân mà còn là nguy cơ chính trị, đe dọa trực tiếp đến đạo đức và sức chiến đấu của Đảng. Để khắc phục những bất cập, khơi thông những điểm nghẽn trong tư duy, cần một cuộc “cách mạng" trong tư duy ở đội ngũ cán bộ, đảng viên, với tinh thần đề cao tự học, tự nghiên cứu, biến học tập thành nhu cầu tự thân. Chúng ta cần gắn học với hành, học lý luận để giải quyết những vấn đề thực tiễn đặt ra; đa dạng hóa hình thức học, từ đào tạo chính quy, bồi dưỡng tại chỗ, đến học lẫn nhau, học ở nhân dân, trao đổi trực tiếp từ cơ sở. Đặc biệt, cần phát huy vai trò nêu gương của người đứng đầu. Lãnh đạo phải là người tiên phong học tập, nghiên cứu để truyền cảm hứng cho cấp dưới. Sự học không đơn thuần là để có thêm kiến thức, mà còn để rèn luyện bản lĩnh, bồi đắp tư duy phản biện, đấu tranh, xây dựng. Cán bộ không chỉ học để biết sử dụng công nghệ mà còn phải học để hiểu rõ bản chất của công nghệ, để làm chủ công nghệ và biến nó thành công cụ phục vụ công việc của mình, phục vụ công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.
Thái độ ỷ lại vào công nghệ, “nhai lại” những gì AI đưa ra ở một số người cho thấy sự thiếu hụt nghiêm trọng về tư duy phản biện, về khả năng phân tích và tổng hợp thông tin. Nuôi dưỡng tinh thần học tập suốt đời sẽ giúp cán bộ, đảng viên có nền tảng vững chắc để thẩm định thông tin, không bị động, dao động trước những thông tin sai lệch hay những sản phẩm máy móc, rập khuôn. Thế giới đang chuyển động với tốc độ chưa từng có. Theo các chuyên gia, khoảng 60% công việc hiện nay sẽ biến mất hoặc thay đổi căn bản trong 10-15 năm tới do tác động của công nghệ. Trong bối cảnh ấy, tinh thần học tập, nghiên cứu là cách tốt nhất để không tụt hậu. Với cán bộ, đảng viên, đó còn là yêu cầu chính trị.
Tổng Bí thư Tô Lâm đã khẳng định: Chỉ khi đẩy mạnh thực chất học tập suốt đời, chúng ta mới giàu có những ý tưởng, giải pháp, sáng kiến để giải quyết những vấn đề mới, chưa có tiền lệ. Sự kết hợp giữa trí tuệ khoa học và bản lĩnh chính trị chính là động lực giúp chúng ta vượt qua những thách thức trong kỷ nguyên số. AI có thể cung cấp dữ liệu, nhưng chỉ con người mới có thể đưa ra quyết định dựa trên sự thấu cảm, sự hiểu biết sâu sắc về yêu cầu nhiệm vụ và đòi hỏi từ thực tiễn...
