27/07/2025
LÀM THÌ LƯỜI, CHƠI THÌ ÂN HẬN - ĐIỀU GÌ ĐANG XẢY RA VỚI BẠN?
Bài viết này hơi dài, nhưng đáng để đọc. Và nếu bạn gặp phải tình trạng này, hãy share bài viết này về tường cá nhân ở chế độ riêng tư, thi thoảng đọc lại nó một cách chậm rãi, bạn sẽ thấy mình lấy lại được tinh thần ngay lập tức!
Trích trong những bài viết của Alden!
Qua thời gian dài chia sẻ và kết nối, Alden bất ngờ khi nhận ra có rất nhiều bạn gặp phải tình trạng này, không chỉ riêng những bạn trẻ. Và vô tình Alden cũng nghiên cứu về một vài chủ đề liên quan đến trạng thái tâm lý này, nên có một vài chia sẻ với anh em, nếu bạn thấy một góc nào đồng cảm ở đây thì hãy thử chiêm nghiêm và áp dụng với riêng mình.
Bạn đã bao giờ có những ngày cảm thấy mất năng lượng chẳng muốn làm gì cả. Bạn nhìn vào công việc, bạn cảm thấy chán. Bạn thử tắt máy đi chơi, bạn cũng chẳng vui vẻ hay tận hưởng gì. Ngồi lướt mạng một cách vô thức, bạn thấy người ta chăm chỉ, tự nhiên bạn thấy mình thật… lười và vô giá trị. Nhưng bạn vẫn muốn thành công, bạn vẫn muốn có một công việc tốt. Bạn vẫn khao khát làm được điều gì đó có giá trị hơn là “nằm yên hưởng thái bình”. Bạn dằn vặt giữa sự lười biếng và tham vọng.
Vậy… chuyện gì đang xảy ra với bạn?
Tôi không nói bạn lười hay thiếu kỷ luật. Tôi cũng không khuyên bạn phải cố lên hay kỷ luật lên. Tôi chỉ muốn chia sẻ với bạn một điều: “Bạn không mất động lực, bạn chỉ đang mất kết nối với chính mình”.
1. BẠN KHÔNG LƯỜI BIẾNG, NHƯNG BẠN ĐANG KIỆT SỨC TINH THẦN
Cái nguy hiểm nhất không phải làm bạn làm đủ hay chưa, bạn chăm chỉ hay chưa, bạn cố gắng hay chưa, mà là bạn quên mất những gì từng khiến bạn thấy sống có ý nghĩa.
Khi bạn đặt mục tiêu cao nhưng bạn làm mãi mà không tới, hoặc làm rồi mà cảm thấy vô nghĩa, thì bạn đang rơi vào trạng thái “chronic inner resistance”. Đó là một sự phản kháng âm thầm từ bên trong, khiến bạn vừa không muốn làm gì, vừa không được nghỉ ngơi một cách trọng vẹn.
Bạn ngồi xuống làm việc cũng không nổi. Bạn đứng dậy đi chơi cũng không cảm thấy vui. Bạn cứ quay cuồng trong cái vòng: muốn làm thì làm không nổi, nghỉ ngời thì lại cảm thấy tội lỗi với tham vọng của mình. Cơ thể và tình thần dần đuối đi, thậm chí là mất phương hướng. Lúc này, giải pháp không phải là ép mình làm tiếp. Mà là ngồi lại và hỏi:
”Điều gì trong công việc từng khiến mình thấy sống?” “Tại sao mình lại bắt đầu?”
Chẳng hạn như Alden, mình yêu công việc được chia sẻ với mọi người, mình yêu việc khám phá ra những nguyên tắc về tâm lý, về hành vi để áp dụng vào công việc của mình. Ví dụ, mình say mê với việc giải thích tại sao cơ chế tâm lý con người lại nghiện việc overtrade, hay giao dịch một cách quá độ mà không dừng lại được, hay những cơ chế sinh học của tâm lý con người có tác động thế nào đến quá trình trading, mình xây dựng quy trình để làm sao giảm bớt tác động của cảm xúc nhất, hay việc nhận ra quá nhiều bạn có tâm lý như chủ đề bài viết này, và mình say mê tìm hiểu về nó… đó là những cảm giác khiến mình cảm thấy có ý nghĩa. Mình tìm hiểu, khám phá logic và chia sẻ với mọi người, và nếu nó giúp được mọi người, mình càng cảm thấy hạnh phúc.
Vậy bạn, bạn hãy tự đặt bút xuống tờ giấy trắng, và hỏi bạn thân mình, điều gì khiến tôi cảm thấy hạnh phúc. Đó chính là sự giao tiếp kết nối với chính bản thân mình.
Bạn đã bao giờ từng nói chuyện với một người, mà bạn thấy người ấy thực sự hiểu mình, thực sự đồng cảm với mình, và khiến cho bạn cảm thấy hạnh phúc và lên tinh thần chưa. Vậy hãy tự đóng vai trò là người đó, và tự thấu hiểu chính mình. Đó là quá trình còn hạnh phúc và năng lượng hơn thế.
Con người chúng ta trong thời đại hiện đại ngày nay có quá nhiều thông tin, quá nhiều thứ khiến chúng ta mất tập trung. Mà sự tập trung tinh thần nó cũng giống như cái bình xăng xe, chỉ có giới hạn trong một ngày. Vậy hành dành sự tập trung đó cho chính bản thân mình, thay vì những thông tin nhiễu loạn ngoài kia.
2. HỘI CHỨNG NGƯỜI CẦU TIẾN - PRODUCTIVITY GUIILT
Bạn đi chơi nhưng trong đầu vẫn đang nghĩ rằng “mình trốn tránh công việc”. Bạn ngủ thêm 30 phút nhưng rồi tỉnh dậy với một cảm giác tội lỗi. Bạn tự trách bản thân: “tại sao mình lười quá, mình không xứng đáng với thành công”
Đó chính là dấu hiệu của Productivity Guilt, hay còn gọi là cảm giác tội lỗi vì không làm gì. Và nó giết chết bạn từng chút một, nó bào mòn tinh thần của bạn, khiến cho bạn khó có thể nghỉ ngơi để hồi phục năng lượng. Bạn không thật sự được nghỉ, mà bạn cũng không thật sự đang làm việc. Bạn đang sống giữa mâu thuẫn tinh thần, và bạn bị bào mòn.
Giải pháp không phải là việc làm việc nhiều hơn, mà ở việc bạn cần phải cho mình một khoảng nghỉ có ý thức. Đi bộ một tiếng. Đọc một cuốn sách không liên quan gì đến công việc. Uống một ly cafe vào sáng cuối tuần đầy nắng mà không cần nghĩ đến công việc. Và “mình không cần phải hiệu quả mọi lúc để xứng đáng với bản thân mình”
3. DOPAMINE LÀ THỦ PHẠM SINH HỌC MÀ ÍT AI ĐỂ Ý
Khi bạn rơi vào trạng thái mất động lực, mất hứng thú, có thể não bộ của bạn đang nghiện dopamine.
Thật ra, dopamine không phải là “hormone hạnh phúc” như nhiều người nghĩ. Mà nó là chất dẫn truyền thần kinh của sự mong chờ và động lực hành động. Nó không khiến bạn cảm thấy vui, mà nó khiến bạn “muốn làm gì đó để vui”
Ví dụ bạn check mxh, thấy tin nhắn và thông báo, ảnh của mình nhiều like thì dopamine tăng. Bạn đặt mục tiêu, bạn tưởng tượng cảnh thành công thì dopamine tăng. Bạn lướt tiktok liên tục, bạn nghiện điện thoại, dopamine tăng. Bạn tiếp xúc quá nhiều thông tin lá cải, quá mẩu tin rác khiến bạn tò mò, dopamine tăng. Nhưng rồi sao? Đó là sau khi những thức làm cho dopamine tăng xong, thì bắt đầu nó sẽ tụt. Năng lượng trong ngày có hạn, dopamine có hạn. Khi bạn tiêu tốn quá nhiều dopamine vào thông tin rác, vào mạng xã hội, vào những thứ không cần thiết rồi, thì bạn sẽ không còn dopamine cho công việc. Bạn bắt đầu cảm thấy trống rỗng, mệt mỏi, không muốn làm gì.
Đó là lý do, một số bạn từng tham gia những khoá tu ngắn ngày, khoá thiền, tách biệt khỏi internet, khỏi những thông tin nhiễu loạn bên ngoài, thì bạn cảm thấy cực kỳ năng lượng và như được hồi sinh. Đó chính vì trong những ngày đó, bạn được tiết kiệm dopamine một cách tối đa, chỉ dùng nó để tập trung vào bản thân mình mà không hề phung phí.
Nhưng còn trong cuộc sống hàng ngày, bạn bị phụ thuộc vào mxh, bạn không kiểm soát thông tin đến với mình. Bạn bị những tác nhân đó kích thích dopamine cao lên tối đa. Sau đó nó tụt thì lại cảm thấy trống rỗng, chán nản. Chán nản thì bạn lại đi tìm thêm kích thích: check mạng, lướt tiktok, đặt thêm mục tiêu, uống cafe… cứ một vòng lặp tăng rồi tụt..
Đó là vòng lặp dopamine và nó tàn phá khả năng tập trung, cảm xúc và động lực bền vững của bạn.
4. TẠI SAO NHIỀU NGƯỜI CẦU TIẾN DỄ RƠI VÀO TRẠNG THÁI “TRỐNG RỖNG DOPAMINE"?
Đó là vì:
- Bạn luôn đặt mục tiêu lớn trong ngắn hạn, khiến cho dopamine tăng khi tưởng tượng ra viễn cảnh đó, ngày mai mình sẽ có nhà có xe…
- So sánh bản thân với người khác mỗi ngày, dopamine lại tăng vì cảm giác “mình phải được như họ”, “mình phải tốt hơn họ”…
- Làm việc liên tục không ngừng nghỉ, không cân bằng, khiến dopamine tiêu hao dần.
Một ví dụ gần gũi: là các bạn trader mới vào nghề
Sáng dậy, check chart, tin tức. Kỳ vọng lãi 30% trong ngày. Dopamine tăng cực mạnh khi tưởng tượng giàu nhanh. Nhưng vài tiếng sau, khi thị trường đi ngang, thì thất vọng, thì dopamine tụt. Cảm thấy mất hứng, không muốn học, không muốn phát triển, không muốn backtesst nữa. Và bạn lại trách mình thiếu kỷ luật, thiếu tư duy.
Lý do sâu xa là các bạn đang nghiện dopamine mà các bạn không biết, và não bộ của bạn không còn cảm thấy vui với những thứ không kích thích mạnh. Bạn chỉ mình vào lợi nhuận trong tưởng tượng mà bạn không nhìn vào quá trình phát triển, học hỏi của bạn thân. Nguyên nhân chính là dopamine.
Giải pháp chung để chúng ta giảm sự kích thích mạnh của dopamine, đương nhiên ae tự quan sát điều chỉnh trong cuộc sống của mình có những tác nhân nào kích thích dopamine bất thương nhé:
- Cai dopamine tạm thời: nghỉ dùng mxh 24-48h, không đa nhiệm, không đặt mục tiêu quá viển vông trong ngắn hạn, không nghe nhạc khi làm việc, không đọc những thông tin lá cải…
- Tăng dopamine tự nhiên: thiền 10 phút mỗi sáng, vận động thể dục, ghi chép viết nhật ký cuối ngày, tiếp xúc ánh sáng mặt trời buổi sớm, tắm nước lạnh…
Chỉ sau 3–5 ngày làm điều này, bạn sẽ thấy cảm giác trống rỗng bắt đầu tan đi.
5. RỐI LOẠN MỤC TIÊU
Bạn muốn công việc tốt, muốn thu nhập tốt… nhưng không biết rõ ràng. Đó là một lý do khiến bạn mất động lực: “Bạn không có hình ảnh rõ ràng về tương lai”
Bạn nói muốn thành công, muốn giàu có, muốn công việc tốt. Nhưng công việc gì? ở đâu? như thế nào? Cảm giác ra sao? thì bạn lại không biết. Não bạn không thể tạo động lực nếu nó không biết mình đang đi về đâu.
Giải pháp đơn giản là: VIẾT
- Công việc mình muốn làm là gì, thu nhập như thế nào, nguồn thu nhập tạo ra từ đâu? (viết càng cụ thể càng tốt)
- Tại sao mình muốn công việc đó? (Vì những lý do nào, vì tiền, hay vì điều gì sâu hơn?)
- Ngày mai mình sẽ có một hành động nhỏ nào để hướng tới mục tiêu đó?
Hãy chuẩn bị một cuốn sổ nhỏ để viết những điều này thường xuyên!
6. VẬY NĂNG LƯỢNG BỀN VỮNG ĐẾN TỪ ĐÂU?
Có 5 nguồn năng lượng bền vững đối với tất cả chúng ta:
a. Ý nghĩa: Bạn thấy sống khi bạn làm điều gì đó có giá trị, đúng với bản thân mình. Hãy hỏi: Việc gì khiến mình cảm thấy được sống. Nếu chưa trả lời được, hãy tiếp tục tìm hiểu, hãy tiếp tục học, để khám phá tư duy mới, kiến thức mới, rồi lúc đó bạn sẽ nhận ra ý nghĩa của mình. Nếu bạn chưa tìm ra ý nghĩa của mình, đơn giản là bạn học chưa đủ nhiều, trải nghiệm chưa đủ nhiều thôi. Hãy tiếp tục, không sao cả!
b. Sự kết nối: Không ai mạnh mẽ mãi trong cô đơn. Hãy tìm một mối quan hệ, hoặc một vài mối quan hệ để khi nói chuyện với họ bạn thấy mình luôn tích cực, luôn mạnh mẽ và được là chính mình. Nói chuyện với những người như vậy có tác dụng rất lớn về sự kết nối và năng lượng. Hãy tìm người đó xung quanh mình, chỉ một người cũng được. Những cuộc trò chuyện thấu hiểu và tích cực sẽ có tác dụng rất lớn với tinh thần của bạn.
c. Flow - trạng thái dòng chảy: đó là khi bạn làm điều gì đó vừa khó vừa đủ, và bạn quên hết thời gian. Hãy nuôi lại những việc khiến bạn say mê, không phải vì ai khen, mà vì bạn cảm thấy say mê với nó. Đó chính là nguồn năng lượng của bạn. Và có một cuốn sách cũng có tên là “Flow trạng thái dòng chảy”, hôm nay là ngày chủ nhật, bạn hãy đi ra hiệu sách và mua nó về đọc nhé.
d. Nhịp sinh học ổn định: Thiếu ngủ, ăn uống thất thường, cơ thể lười vận động cũng là những nguyên nhân rất rất lớn khiến tinh thần sa sút. Ngủ đủ, đi bộ, ăn chậm, thiền sẽ khiến bạn có trí óc sáng rõ.
e. Giá trị sống: Bạn đang sống đúng với điều mình tin hay đang chạy theo điều xã hội muốn? Nếu bạn trân trọng sự tự do, mà lại sống trong ràng buộc, bạn sẽ mất lửa. Nếu bạn yêu sự học, mà lại bị cuốn vào deadline vô nghĩa, bạn sẽ tắt dần. Hãy luôn hỏi bản thân giá trị sống của mình là gì, nếu chưa biết, hãy tiếp tục học và trải nghiệm.
TÓM LẠI
Nếu bạn đang cảm thấy trống rỗng, không muốn làm gì thì cũng đừng vội trách bản thân.
Hãy nhìn sâu xuống bên dưới cảm giác “lười” đó có thể bạn:
- Đã chạy quá lâu mà chưa dùng lại để thấu hiểu bản thân
- Bạn bị sa đà vào những kích thích dopamine làm nhiễu loạn tinh thần của bạn và cạn kiệt nặng lược
- Bạn sống xa khỏi điều mà bạn cảm thấy mình thật sự là chính mình.
Con người không cần được thúc đẩy để hành động. họ chỉ cần một điều gì đó đủ ý nghĩa để không thể ngồi yên. Nếu bạn tìm lại được điều đó, thì một cuốn sách, một bài viết, một ký ức… cũng có thể khiến bạn sống lại. Bạn không cần động lực. Cái bạn cần là kết nối lại với chính mình.
Và bạn có lúc nào cũng tưởng là mình đang “lười”, cho đến khi nhận ra… mình chỉ đang rất mệt. Vậy thì hãy thay đổi nó đi, tất cả là do ae mình mà thôi.
Cảm ơn bạn đã đọc đến đây!
Alden Nguyen
