29/10/2025
🔥CÙNG “SONG SINH BẠCH HẠC THẦN MỘC” NHÌN NHẬN LẠI CON NGƯỜI CẢNH THỊNH ĐẾ ( NGUYỄN QUANG TOẢN)🔥
--------------------------------------------
🔐 Cảnh Thịnh Đế Nguyễn Quang Toản là người như thế nào? 🔐
Nhiều người ngày nay chỉ trích Quang Toản hèn yếu, bất tài, là kẻ đã để mất cơ nghiệp Tây Sơn. Sử gia nhà Nguyễn thì tìm mọi cách bôi nhọ để hạ nhục triều Tây Sơn, biến Quang Toản thành hình tượng ngu xuẩn, hèn nhát. Nhưng liệu những điều đó có đúng với sự thật lịch sử?
❗Sử quan nhà Nguyễn bôi nhọ Quang Toản
Nguồn gốc xuyên tạc: Trong Thoái thực ký văn (Trương Quốc Dụng, quan phục vụ 3 đời vua Nguyễn - Minh Mạng đến Tự Đức) có đoạn viết:
“Giặc Trát (tức Nguyễn Quang Toản)... ăn cơm ở nhà quan Đại Nại rồi ỉa vào cối giã gạo bị bà chủ quán mắng cho...”
Rồi Trương Quốc Dụng thêm lời châm biếm về tầng lớp “triều sĩ Giang Nam” sung sướng, dốt nát, ám chỉ Quang Toản là kẻ ngu ngốc, thiếu hiểu biết, “thiểu năng trí tuệ”.
Nhận định:
Nếu thật sự Quang Toản “thiểu năng trí tuệ” như Trương Quốc Dụng mô tả, thì tài năng của Nguyễn Ánh đến đâu, khi Nguyễn Ánh là người có trợ giúp từ các thế lực ngoại bang cùng nhiều tướng lĩnh dày dạn kinh nghiệm chinh chiến, lại phải mất một thập kỷ mới tiêu diệt nổi “một đứa trẻ ngu dốt”?
Điều đó hoàn toàn vô lý. Chính sự dai dẳng của cuộc chiến đã chứng minh Quang Toản không hề yếu kém như lời bôi nhọ, mà triều Tây Sơn vẫn là một đối thủ đáng gờm cho đến tận phút cuối.
‼️ Sử gia hiện đại và nhận định sai lầm về “cầu viện”
Nhiều sách nghiên cứu hiện nay (như Lịch sử Việt Nam, tập 4) viết rằng “Quang Toản sai sứ sang Thanh xin viện binh nhưng bị từ chối”. Tuy nhiên, nhận định này không dựa trên tài liệu gốc mà chỉ trích lại từ Đại Nam thực lục của nhà Nguyễn, một nguồn có tính thiên lệch rõ rệt.
Để xác định thật giả, cần hiểu rõ các cấp độ sử liệu:
Tài liệu bậc 1: Ghi chép trực tiếp từ Tây Sơn hoặc Thanh triều (đương thời).
Bậc 2: Ghi chép của bên thứ ba, hoặc của nhà Nguyễn
Bậc 3: Tư sử, ký sự, hồi ký...
Bậc 4: Nhận định, nghiên cứu đời sau.
Sự kiện được bàn đến: “Quang Toản cầu viện nhà Thanh”.
Bậc 4: Lịch sử Việt Nam tập 4 ghi “cho người sang Thanh xin quân, không được ủng hộ”, đây chỉ là diễn giải học thuật, không phải sử liệu.
Bậc 3: Không thấy ghi trong Hoàng Lê nhất thống chí, Lê Quý dật sử, Quốc sử di biên...
Bậc 2: Đại Nam thực lục viết “Nguyễn Quang Toản sai người sang nhà Thanh xin quân, nhưng Thanh không cho.”
Bậc 1 (tài liệu Thanh): Thanh thực lục lại cho thấy điều ngược lại.
Sử liệu gốc từ phía nhà Thanh
Trích Thanh thực lục - Nhân Tông thực lục quyển 89, 101:
“Viên quốc vương nhân mấy năm gần đây chiến tranh với Nông Nại; nay chuẩn bị triều cống, sai sứ đến kinh đô, bất quá muốn biểu đạt sự cung thuận đặc biệt, để mong Trẫm soi xét thêm, hoặc có thể xin trợ giúp, nhưng ý này cũng không diễn đạt rõ ràng.”
“...Nguyễn Quang Toản bị Nông Nại uy hiếp, muốn gõ cửa quan ải xin thu nạp... Nếu cầu xin giúp quân, Cát Khánh cần tâu lên rồi đợi chiếu chỉ.”
→ Kết luận từ nguồn Thanh:
Không có chứng cứ nào nói Quang Toản chính thức “xin quân”. Tất cả chỉ là phỏng đoán của Gia Khánh dựa trên việc Quang Toản “muốn được thu nạp”, tức xin tị nạn, xin bảo hộ, hoặc muốn duy trì quan hệ triều cống như Lê Duy Kỳ (Lê Chiêu Thống) trước đó.
❓Đánh giá lại sự kiện “triều cống sớm”
Nhiều người lập luận rằng việc Quang Toản “triều cống sớm” (1801) là để cầu viện. Thực tế, sứ đoàn Tây Sơn chỉ cống bù cho hai kỳ 1798 và 1800 bị gián đoạn do chiến sự.
Như vậy, không có cơ sở nào để khẳng định việc cống sớm là nhằm xin quân cứu viện.
🏵️Cảnh Thịnh, vị vua đáng thương trong thế cùng lực kiệt
Khi triều Tây Sơn suy yếu, Quang Toản phải đối diện cùng lúc:
Nội bộ phân hóa, các tướng lĩnh kỳ cựu lần lượt mất. Nguyễn Ánh ngày càng mạnh, lại được hậu thuẫn vũ khí và cố đạo phương Tây.
Trong tình cảnh khó khăn đó, quân đội Tây Sơn đã chiến đấu ngoan cường đến ngày cuối cùng. Dưới đây là danh sách 26 nhân vật chủ chốt của phe Nguyễn Ánh tử trận hoặc mất trong chiến tranh 1792–1802.
Chức vụ - Tên - Năm mất - Nơi mất.
1, Giám quân Tống Phước Đạm - 1794 (Bệnh tại Gia Định)
2, Tam Hoàng Tử Nguyễn Phúc Tuấn - 1795/1796 ? (Bệnh tại Gia Định)
3, Phó Tả quân Võ Văn Lượng - 3/1797 (Bệnh tại Diên Khánh)
4, Chưởng Tiền quân Tôn Thất Hội - 12/1798 (Bệnh tại Sài Gòn)
5, Vệ úy Olivier de Puymanel (Nguyễn Văn Tín) - 23/3/1799 (Bệnh kiết lỵ tại Malacca)
6, Vệ úy thần sách Tôn Thất Nông - 5/1799 (Tử trận tại Bình Định)
7, Tướng Tống Phước Nghĩa - 9/1799 (Tử trận tại Bình Định)
8, Quận Công Bá Đa Lộc - 9/10/1799 (Bệnh dịch tả tại cửa Thị Nại Bình Định)
9, Vệ úy Nguyễn Công Trọng - 8/1800 (Tử trận tại Tuy Viễn Bình Định)
10, Đô đốc Võ Di Nguy - 1/3/1801 (Tử trận tại Thị Nại)
11, Phó tướng Nguyễn Văn Thư - 1/3/1801 (Tử trận tại Thị Nại)
12, Chánh ngự quân Nguyễn Văn Kinh - 1/3/1801 (Tử trận tại Thị Nại)
13, Hậu ngự quân Nguyễn Văn Diện - 1/3/1801 (Tử trận tại Thị Nại)
14, Cai cơ Hoàng Văn Định - 1/3/1801 (Tử trận tại Thị Nại)
15, Phó Vệ úy Nguyễn Vĩnh Hựu - 1/3/1801 (Tử trận tại Thị Nại)
16, Đại Hoàng tử Nguyễn Phúc Cảnh - 20/3/1801 (Bệnh đậu mùa tại Gia Định)
17, Vệ úy Võ Văn Tài - 4/1801 (Tử trận)
18, Vệ uý Trần Văn Xung - 4/1801 (Tử trận ở chợ Chánh Lộc - Phú Yên)
19, Vệ uý Hoàng Phúc Bảo - 4/1801 (Tử trận tại Phú Mỹ)
20, Vệ úy Hoàng Văn Tứ - 4/1801 (Tử trận tại Phú Mỹ)
21, Lưu Tiến Hòa - 5/1801 (Tử trận tại Hội An Quảng Nam)
22, Nhị Hoàng tử Nguyễn Phúc Hy - 21/5/1801 (Bệnh tại Phú Yên)
23, Phó Tả Quân Tống Viết Phước - 6/1801 (Tử trận tại Hang Dơi Bình Định)
24, Lễ bộ Ngô Tùng Châu - 5/7/1801 (Tự sat tại thành Bình Định)
25, Hậu quân Võ Tánh - 7/7/1801 (Tự sat tại thành Bình Định)
26, Khâm sai hoặc Trung Tá Laurent Barisy - 23/7/1802 (Bệnh tại Sài Gòn)
Từ tháng 9-1795 - 5/1797 không có chiến tranh. Từ tháng 11/1797 đến tháng 4/1799 không có chiến tranh. Jean-Marie Dayot bị Nguyễn Ánh đuổi khỏi quân đội vào năm 1795 do làm đắm tàu.
Trong số này, Tống Phước Đạm, Tôn Thất Hội, Bá Đa Lộc, Puymanel, Võ Di Nguy, Tống Viết Phước, Võ Tánh và nhất là sự ra đi khi còn quá trẻ của 3 vị hoàng tử đã theo chân Nguyễn Ánh từ những ngày đầu của cuộc chiến là những mất mát lớn nhất của Nguyễn Ánh. Năm 1801 là năm mà Nguyễn Ánh phải chịu thiệt hại lớn nhất khi hàng loạt vị tướng tài tử trận và mất đi 2 người con trai.
Những tổn thất nặng nề này cho thấy: ngay cả khi Tây Sơn suy yếu, việc Nguyễn Ánh đánh bại họ không hề dễ dàng. Điều này cũng chứng minh Quang Toản không hèn nhát hay ngu dốt, mà đã cố gắng chống cự đến cùng trong một hoàn cảnh gần như tuyệt vọng.
---------------------------------------------------
🥀Từ việc đối chiếu sử liệu:
Không có bằng chứng nào cho thấy Quang Toản cầu viện nhà Thanh. Lời bôi nhọ của sử gia nhà Nguyễn đã khiến ông mang tiếng “vua hèn cầu viện”. Ông là vị vua trẻ đáng thương, gánh trên vai cơ nghiệp đang tàn lụi, bị hậu thế hiểu lầm và phán xét oan uổng suốt hơn 200 năm.
Quang Trung từng đánh giá con trai mình thông minh, nhân hậu, nhưng còn non trẻ. Khi lên ngôi, Quang Toản mới 10 tuổi,10 năm sau đã phải gánh chịu thất bại, không chỉ trước Nguyễn Ánh mà trước cả sự xuyên tạc của lịch sử.
👉Cùng đọc “Song Sinh Bạch Hạc Thần Mộc” chương 9 “Đế Vong Di Hận” để có một lời chiêu tiết giải oan cho vị vua đáng thương nhất lịch sử Việt Nam.
