19/06/2025
CHUYỆN CỦA ĐĂNG
Hải Đăng – một cậu bé lớp 7 – là học sinh mà bất kỳ thầy cô nào cũng phải thốt lên: “Nó chăm lắm, nhưng kết quả thật… tệ”.
Ở nhà, mẹ Đăng dạy cậu ghi chép bằng màu sắc. Bố Đăng thì mua thêm Flashcard. Nhưng kiến thức vẫn trôi tuột khỏi đầu Đăng như nước chảy trên tấm kính.
Một chiều, trong lúc chán nản, cậu đi ngang một lớp học, ngoài cửa có ghi:
“Học cách tư duy để giải quyết vấn đề theo cách TRIZ”. Trong phòng rất nhiều bạn chăm chú nghe cô giáo giảng
Lẻn vào hàng ghế cuối, Đăng ngỡ ngàng. Không giảng bài như thường lệ, cô giáo chỉ nói một câu: “Nếu bạn chỉ học thuộc, bạn đang sống bằng trí óc của người khác. Còn nếu bạn biết cách nghĩ – bạn đang sống bằng chính mình.”
Đăng giật mình và xin cô được tham dự lớp học
Buổi học đầu tiên, Đăng được hướng dẫn cách lọc thông tin bằng lưới quan sát, sơ đồ PMI. Cô không bắt học sinh chép – cô cho học sinh... vẽ lại bài học như truyện tranh.
Lần đầu tiên, Đăng thấy việc học có màu sắc, có hình khối, có chuyển động – như một thế giới sống động trong đầu mình. Cậu gọi đó là: “Chiếc la bàn đầu tiên – chỉ đường cho trí nhớ”.
Mở cánh cửa tưởng tượng
Một ngày nọ, cả lớp được giao đề bài: “Tưởng tượng cái thìa biết nói, nó sẽ kể gì về thế giới này?”
Hải Đăng bật cười. Nhưng khi bắt đầu viết, cậu thấy mình không còn là Đăng nữa – mà là cái thìa trong một bữa tiệc. Cậu khám phá ra: tưởng tượng không phải là "mơ mộng", mà là một lối đi vòng thông minh đến sự thật.
Từ đó, các kỹ thuật Snowball, STC, phân tích hình thái… trở thành công cụ mở cửa những điều không ai nhìn thấy – nhưng ai cũng muốn hiểu.
Nhìn thế giới như một nhà sáng chế
Mọi thứ thay đổi khi lớp học chuyển sang phần 15 nguyên lý sáng tạo của TRIZ.
Hải Đăng được giao bài: “Làm thế nào để xe đạp không bị ăn trộm?”
Cậu kết hợp nguyên lý phân nhỏ, tách khỏi, kết hợp, thay thế sơ đồ cơ học và nguyên lý linh động để đưa ra ý tưởng thiết kế bàn đạp có thể tháo rời và biến thành khóa.
Cô giáo lặng lẽ đưa bài của Đăng tham dự kỳ thi ‘Sáng kiến nhỏ - Ý tưởng lớn”. Ba tuần sau, Hải Đăng nhận thư mời tham dự buổi trao giải. Dù đây là lần đầu đứng trên sân khấu, cầm micro mà cậu không run. Lý do thật đơn giản: Cậu hiểu điều mình đang nói.
Bài kiểm tra bất ngờ
Trong một tiết học khác, cô giáo ra đề: “Hãy tìm một vấn đề bạn chưa từng giải được và dùng TRIZ để giải nó.”
Hải Đăng suy nghĩ rất lâu. Cậu viết: “Vấn đề: Em nghĩ mình không thông minh.”
Cậu lần lượt phân tích nguyên nhân (sơ đồ xương cá), nghĩ giải pháp thay thế (SCAMPER), đặt ra các giả định (6 chiếc mũ), rồi kết luận bằng một dòng ngắn ngủi: “Hóa ra, thông minh không phải là thuộc bài – mà là biết cách đặt câu hỏi đúng.”
Ngày tốt nghiệp chương trình TRIZ CHO HỌC SINH, Hải Đăng đặt một tờ giấy nhỏ vào “Chiếc hộp ký ức gửi tương lai”: “Nếu một ngày con mình mất phương hướng, hãy dạy chúng cách suy nghĩ – đừng vội bắt chúng học thêm.”
Vài năm sau, cậu trở thành người trợ giảng cho chính lớp TRIZ năm xưa. Có một cậu bé mới vào lớp, ngồi ở hàng ghế cuối, giống y hệt cậu ngày nào. Hải Đăng mỉm cười: “Em nghĩ điều gì khiến người ta khác biệt?”
