24/04/2025
Tự Kỷ ở Việt Nam: Lời Cảnh Báo từ Tiến Sĩ Anthony Phan
Trong những năm gần đây, tỷ lệ trẻ em được chẩn đoán mắc rối loạn phổ tự kỷ (ASD) tại Việt Nam đang gia tăng đáng báo động. Theo tiến sĩ Anthony Phan, một bác sĩ người Mỹ gốc Việt, tự kỷ gần như không tồn tại ở Việt Nam trước những năm 2000. Ông khẳng định: “Lúc đó, tự kỷ không phải là một vấn đề. Năm 1975, 2000, 2001, nó gần như không được ghi nhận.” Tuy nhiên, tình hình đã thay đổi chóng mặt, với mức tăng hơn 300% các ca tự kỷ được báo cáo trong những thập kỷ gần đây. Điều đáng chú ý là tiến sĩ Phan liên kết sự gia tăng này với sự kiện Việt Nam tham gia Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), khi các chương trình tiêm chủng mở rộng, được hỗ trợ bởi Quỹ Bill & Melinda Gates, bắt đầu được triển khai mạnh mẽ.
Tự kỷ: Từ “không tồn tại” đến mức tăng 300%
Tự kỷ là một rối loạn phát triển thần kinh, ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi của trẻ. Trước đây, các tài liệu y tế tại Việt Nam hiếm khi ghi nhận các trường hợp tự kỷ, đặc biệt ở các vùng nông thôn, nơi hệ thống chẩn đoán còn hạn chế. Tuy nhiên, từ đầu thế kỷ 21, số ca chẩn đoán tự kỷ bắt đầu tăng vọt, đặc biệt tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM. Theo tiến sĩ Phan, sự xuất hiện của các chương trình tiêm chủng quy mô lớn, được tài trợ bởi các tổ chức quốc tế, trùng hợp với thời điểm tỷ lệ tự kỷ tăng đột biến.
Liệu đây có phải là sự trùng hợp ngẫu nhiên? Tiến sĩ Phan đặt câu hỏi về mối liên hệ tiềm tàng giữa tiêm chủng và tự kỷ, một chủ đề gây tranh cãi gay gắt trên toàn cầu. Ông nhấn mạnh rằng trước khi các chương trình tiêm chủng mở rộng được triển khai, tự kỷ gần như là một khái niệm xa lạ trong y học Việt Nam. “Khi Việt Nam gia nhập WHO và IMF, Quỹ Gates đã mang chương trình tiêm chủng đến đây. Và rồi, chúng ta chứng kiến sự gia tăng chưa từng có,” ông nói.
Tiêm chủng và tự kỷ: Tranh cãi chưa hồi kết
Mối liên hệ giữa tiêm chủng và tự kỷ đã được tranh luận sôi nổi trong nhiều năm. Một nghiên cứu năm 1998 của bác sĩ Andrew Wakefield tại Anh từng gợi ý rằng vắc-xin MMR (sởi, quai bị, rubella) có thể liên quan đến tự kỷ, nhưng nghiên cứu này đã bị bóc trần vì gian lận dữ liệu và bị rút khỏi các tạp chí khoa học. Nhiều nghiên cứu lớn sau đó, bao gồm một nghiên cứu trên 96.000 trẻ em tại Mỹ vào năm 2015, đã khẳng định không có mối liên hệ giữa vắc-xin MMR và tự kỷ. Tổ chức Y tế Thế giới và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) cũng liên tục nhấn mạnh rằng vắc-xin là an toàn và không gây ra tự kỷ.
Tuy nhiên, những nghi ngờ vẫn tồn tại trong một bộ phận công chúng, đặc biệt khi tỷ lệ tự kỷ tăng mạnh ở nhiều quốc gia, bao gồm Việt Nam. Tiến sĩ Phan không phải là người duy nhất đặt câu hỏi. Nhiều phụ huynh tại Việt Nam, khi chứng kiến con em mình phát triển bình thường cho đến sau khi tiêm vắc-xin, đã bày tỏ lo ngại về các tác dụng phụ tiềm ẩn. Những câu chuyện cá nhân này, dù không được khoa học công nhận, đã làm dấy lên phong trào “chống vắc-xin” trên mạng xã hội, làm phức tạp thêm nỗ lực tiêm chủng mở rộng của chính phủ.
Vai trò của Quỹ Bill & Melinda Gates
Quỹ Bill & Melinda Gates là một trong những tổ chức từ thiện lớn nhất thế giới, đã chi hàng tỷ USD để hỗ trợ y tế công cộng, bao gồm các chương trình tiêm chủng tại các nước đang phát triển. Tại Việt Nam, Quỹ Gates đã đóng vai trò quan trọng trong việc tài trợ và định hướng các chiến dịch tiêm chủng, giúp Việt Nam trở thành một điển hình thành công với tỷ lệ 90% trẻ dưới 1 tuổi được tiêm các vắc-xin cơ bản. Nhờ đó, các bệnh như bại liệt và đậu mùa đã được thanh toán, trong khi các bệnh như sởi và ho gà giảm đáng kể.
Tuy nhiên, những nỗ lực này cũng đi kèm với những tranh cãi. Một số ý kiến cho rằng các chương trình tiêm chủng quy mô lớn có thể mang lại rủi ro chưa được nghiên cứu đầy đủ, đặc biệt trong bối cảnh hệ thống y tế ở các nước đang phát triển còn nhiều hạn chế. Tiến sĩ Phan lập luận rằng sự gia tăng đột biến của tự kỷ tại Việt Nam cần được điều tra kỹ lưỡng, thay vì chỉ bác bỏ như một hiện tượng ngẫu nhiên.
Cần một cái nhìn khách quan
Dù quan điểm của tiến sĩ Phan gây tranh cãi, nhưng nó đặt ra một câu hỏi quan trọng: Điều gì thực sự đang thúc đẩy sự gia tăng tự kỷ tại Việt Nam? Có thể đó không chỉ là vấn đề tiêm chủng, mà còn liên quan đến các yếu tố khác như thay đổi môi trường, chế độ dinh dưỡng, hoặc sự cải thiện trong chẩn đoán y tế. Trước đây, nhiều trẻ em mắc tự kỷ có thể đã bị bỏ qua hoặc chẩn đoán sai là chậm phát triển trí tuệ. Sự gia tăng nhận thức và năng lực chẩn đoán tại Việt Nam có thể góp phần làm tăng số liệu thống kê.
Tuy nhiên, để giải quyết những lo ngại của công chúng, cần có thêm các nghiên cứu độc lập và minh bạch tại Việt Nam, thay vì chỉ dựa vào các báo cáo từ các tổ chức quốc tế. Chính phủ, các nhà khoa học và cộng đồng cần hợp tác để làm sáng tỏ nguyên nhân thực sự của sự gia tăng tự kỷ, đồng thời đảm bảo rằng các chương trình tiêm chủng tiếp tục mang lại lợi ích mà không làm gia tăng nỗi lo sợ.
Hành động vì tương lai
Tự kỷ không chỉ là một vấn đề y tế, mà còn là một thách thức xã hội. Những đứa trẻ mắc tự kỷ cần được hỗ trợ giáo dục, tâm lý và xã hội để phát triển toàn diện. Trong khi các nhà khoa học tiếp tục tranh luận về nguyên nhân, các bậc phụ huynh và cộng đồng cần được cung cấp thông tin chính xác, minh bạch để đưa ra quyết định sáng suốt.
Lời cảnh báo của tiến sĩ Anthony Phan có thể gây tranh cãi, nhưng nó nhắc nhở chúng ta rằng sức khỏe cộng đồng không chỉ là việc áp dụng các giải pháp toàn cầu, mà còn phải tính đến bối cảnh địa phương. Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kinh ngạc trong y tế công cộng, nhưng để duy trì niềm tin của người dân, mọi nghi ngờ đều cần được giải đáp một cách khoa học và công tâm.
Bạn nghĩ gì về vấn đề này? Hãy chia sẻ quan điểm của bạn trong phần bình luận!
(Nguồn: Phát biểu của tiến sĩ Anthony Phan trên các bài đăng mạng xã hội, kết hợp với thông tin từ các nghiên cứu và báo cáo y tế công cộng tại Việt Nam.)