https://www.facebook.com/105721782431770/

NHA atelier, Ho Chi Minh City (2025)

16/09/2025

Tại sao âm nhạc phải nghe trực tiếp, hội họa phải thấy tận mắt, và kiến trúc phải cảm tận nơi?

Nghe nhạc qua tai nghe, ta vẫn cảm được giai điệu, nhưng cái “rùng mình” khi dàn nhạc vang lên trong không gian là một tầng cảm xúc khác. Nhìn tranh trên mạng, ta thấy bố cục, màu sắc, nhưng ánh sáng thật, độ dày mỏng của nét cọ, cái “rung động” của chất liệu – chỉ có thể trải qua khi đứng trước tranh.

Kiến trúc cũng vậy. Một công trình không chỉ để xem qua ảnh phối cảnh; nó phải được bước vào, sống trong, đi ngang qua. Tỷ lệ, ánh sáng, gió, âm thanh, độ rộng – hẹp, sự mở – đóng… tất cả tạo nên một trải nghiệm không thể thay thế bằng hình ảnh hai chiều.

Từ xưa, phương Tây đã nhận ra tầm quan trọng của từng hình thức biểu đạt nghệ thuật – những nguyên tắc ấy vẫn còn giá trị cho đến hôm nay. Nghệ thuật không chỉ để “xem cho biết” hay “nghe cho vui”, mà để chạm đến một tầng cảm xúc sâu mà công năng đơn thuần không thể mang lại.

Tôi nhớ lần được anh mentor khai nhãn: “Những văn phòng thiết kế em hay tham khảo, hay những hình ảnh lung linh trên mạng, phần lớn chỉ là thiết kế tốt thôi — chưa chắc đã là kiến trúc thực sự.”

Một công trình thiết kế tốt giống như một bản nhạc đúng nốt, một bức tranh đúng hình: có công năng, gọn gàng, tiện nghi, đủ để sử dụng hàng ngày.

Nhưng để trở thành kiến trúc – một trong bảy ngành nghệ thuật, công trình ấy cần thêm:

Ngôn ngữ biểu đạt: tỷ lệ, khối, ánh sáng, vật liệu biết kể một câu chuyện.

Cảm xúc thẩm mỹ: khi bước vào, ta thấy bình yên, hứng khởi, choáng ngợp hoặc thân thuộc.

Đối thoại với bối cảnh: không tách rời thiên nhiên, xã hội, văn hóa xung quanh.

Sức sống lâu dài: vượt trào lưu ngắn hạn, trở thành ký ức chung.

Nếu “thiết kế tốt” chỉ là câu đúng ngữ pháp, kiến trúc nghệ thuật là câu văn đẹp, có hồn, khiến người ta nhớ mãi.

💡 Dấu hiệu để nhận biết một công trình chỉ dừng ở mức “thiết kế tốt”:

Có công năng nhưng thiếu chiều sâu nghệ thuật: sắp xếp hợp lý, tiện nghi, nhưng tỷ lệ, ánh sáng, vật liệu không tạo nên ngôn ngữ hay cảm xúc.

Chỉ khép kín bên trong: tách rời thiên nhiên, xã hội, văn hóa, khó vươn tới kiến trúc nghệ thuật.

Đẹp ngắn hạn, không để lại ký ức: chạy theo xu hướng tức thời sẽ chóng lỗi thời, khác với kiến trúc thật sự – nơi cái đẹp trở thành ký ức chung.
Kiến trúc nghệ thuật không chờ được đánh giá qua ảnh hay lời khen trên mạng – nó phải được sống và cảm nhận. Liệu chúng ta có đang nhầm lẫn giữa “thiết kế tốt” và kiến trúc đích thực? Và người thiết kế – cùng công chúng, cùng thành phố – có đang nhận ra trách nhiệm của mình trong việc tạo ra những công trình không chỉ tiện nghi, mà còn thực sự chạm tới nghệ thuật và đời sống của cộng đồng?
📍Triển lãm Kiến trúc "Trú ẩn & Thích nghi"

12/08/2025

Khởi nguồn của cái đẹp

Kiến trúc là một ngành siêu nhân tạo – nơi con người không chỉ dựng nên nơi trú ngụ, mà còn cố gắng mô phỏng lại sự cân đối và cảm xúc mà tự nhiên thiết đặt.

Từ thuở con người dựng mái che, đắp nền đất, xây tường đá… cái đẹp trong kiến trúc đã manh nha như một nỗ lực: đưa những tỷ lệ, đường nét, nhịp điệu của thiên nhiên vào trong một cấu trúc nhân tạo.

Tự nhiên, bằng một sự tình cờ nào đó, tạo ra cái đẹp theo bản năng – như đường cong của lá, độ xoè của hoa, ánh sáng xuyên qua tán cây, hay chu kỳ mùa màng. Con người cũng bằng một cách nào đó cảm nhận được vẻ đẹp ấy, rồi học cách mô phỏng lại – bằng tỷ lệ vàng, bằng bố cục, bằng những quy luật hình học mang đậm tinh thần quan sát.

Từ hội họa, điêu khắc cho đến kiến trúc – những bậc thầy nghệ thuật xưa nay đều chia sẻ một trực giác chung: tái hiện quy luật tự nhiên trong những thứ do con người tạo ra.

Vì thế, kiến trúc – dù mang tính nhân tạo đến đâu – cũng không nằm ngoài lối tư duy ấy. Và giống như vạn vật ngoài kia, cái đẹp trong kiến trúc không phải là điểm khởi đầu, mà là điểm hội tụ cuối cùng, nơi mọi phân tích, lý trí, điều kiện khách quan… giao thoa và chạm tới cảm xúc.

1. Kiến trúc khởi đầu bằng mục đích – cái đẹp chưa phải ưu tiên
Dấu chấm hỏi đầu tiên của một công trình không phải là “đẹp ra sao”, mà là: phục vụ cho ai, sử dụng vào việc gì, xây ở đâu, khi nào?

Bạn không thể đưa một người 80 tuổi sống trong khu vườn yên tĩnh đến một căn phòng đầy đèn spot light và sàn nhảy hip hop rồi bảo rằng "đây là nơi đẹp để sống".

Không có khái niệm “đẹp chung” – chỉ có đẹp đúng người, đúng lúc, đúng bối cảnh.
Và đó là vài trong số hàng chục, thậm chí hàng trăm câu hỏi cần được trả lời trước khi kiến trúc sư đặt bút phác thảo đường nét đầu tiên.

2. Tỷ lệ – phép toán của cái đẹp nằm trong logic và quan sát
Ai cũng nhìn, nhưng không phải ai cũng nhìn vào những điều giống nhau.

Đó là vấn đề tôi thường gặp khi trao đổi với khách hàng. Khi đưa một hình ảnh minh họa, thứ tôi nhìn là sự tương quan tổng thể – còn họ thường chỉ nhìn vào một chi tiết đơn lẻ: vật liệu A, màu sắc B, hay đường nét C.

Cái đẹp, nhiều người nghĩ là lớp vỏ sơn son thếp vàng – nhưng thực ra là chuỗi logic hình học được lập trình bằng mắt nhìn và tâm trí con người.

Tỷ lệ là một trong những công cụ đầu tiên con người dùng để mô phỏng lại sự hài hòa của tự nhiên – như sự cân xứng hai bên cánh bướm, hay đường xoắn ốc của vỏ ốc. Những quy luật như tỷ lệ vàng, dãy Fibonacci ra đời từ đó – và kiến trúc là một trong những ngành ứng dụng chúng hiệu quả nhất.

Mắt người không phản ứng với con số tuyệt đối, mà phản ứng với mối tương quan: chiều ngang – chiều cao, khối đặc – khối rỗng, nặng – nhẹ, thoáng – kín.

Một ngôi nhà nhỏ nhưng tỷ lệ hợp lý sẽ tạo cảm giác dễ chịu hơn nhiều so với một khối công trình đồ sộ nhưng rối rắm.
Cái đẹp không nằm ở số lượng chi tiết, mà nằm ở cách các chi tiết được tổ chức với nhau.

3. Cái đẹp là cảm giác đạt được khi mọi yếu tố quy về một mục tiêu
Giống như một bản nhạc hay – không phải vì từng nốt đều xuất sắc, mà vì tất cả cùng kể một câu chuyện.

Trong kiến trúc, cái đẹp chỉ xuất hiện khi công năng, vật liệu, ánh sáng, khí hậu, dòng người và cảm xúc người dùng cùng hướng tới một trải nghiệm sống trọn vẹn.

Lúc này, cái đẹp không còn là thứ để “trang trí thêm”, mà trở thành thước đo của một chỉnh thể hợp lý.
Một công trình khiến người ta muốn ở, muốn trở lại – đó là một công trình đẹp, dù không cần hoa văn cầu kỳ hay chi tiết phô trương.

Và đôi khi, cái đẹp ấy chỉ đơn giản là ánh sáng xuyên qua khung cửa nhỏ, chiếu lên bức tường nhám vừa đủ, rồi kéo dài bóng đổ qua một khoảng lặng trong ngày.
Khi đó, kiến trúc không còn là hình khối – mà là cảm xúc, là hơi thở. Không cần tô vẽ thêm, mà chỉ cần biết chừa ra không gian để tự nhiên lên tiếng.

Và sau cùng...
Tôi thích được đi cùng các anh lớn – những người đã dành nhiều năm trong nghề – để lắng nghe họ kể về từng chi tiết trong một công trình.

Mỗi câu chuyện họ kể ra đều như đang đọc lại từng dòng nhạc kiến trúc mà họ đã soạn. Và tôi nhận ra rằng:
Chỉ người thiết kế, hoặc người từng sống trong không gian ấy, mới đủ nhạy để nghe được bản nhạc đó một cách đầy đủ.

Vì kiến trúc – nếu được làm bằng sự chân thành và chăm chút – luôn có âm thanh riêng.
Một âm thanh không vang lên bằng sóng âm, mà bằng cảm nhận.
Bằng ánh sáng len qua đúng lúc, đúng chỗ.
Bằng tỷ lệ, nhịp điệu, khoảng thở và cả những điểm nhấn nén lại như dấu lặng trong một bản nhạc.

Và nếu bạn chịu dừng lại, chịu lắng nghe, bạn sẽ nhận ra:
Cái đẹp thật sự không cần lời – vì nó luôn biết hát bằng cách riêng của nó.

09/08/2025

Hãy nhìn diện mạo đô thị như cách bạn thưởng thức một bản hòa âm dàn hợp xướng.

Điều thú vị ở những bộ môn, nhóm ngành có gốc rễ nghệ thuật là chúng thường xuất phát từ một số căn nguyên tương đồng, hoặc những góc nhìn giống nhau. Vì vậy, việc liên tưởng như trên sẽ không khó đối với những người yêu thích cảm thụ nghệ thuật nói riêng và đời sống cảm xúc nói chung.

Còn nếu bạn thấy ý đó có phần trừu tượng, thì đây là một cách quan sát khác, trực quan hơn dành cho bạn:
Hãy đến một khu phố lâu năm gần nơi bạn sống. Lái xe máy thật chậm, bám sát lề đường, với tốc độ khoảng 10km/h. Giữ tầm nhìn ở góc khoảng 20 độ về phía trước, nhìn dọc theo một bên đường, và cứ thế quan sát lần lượt các diện mặt đứng.

Rồi sẽ đến một lúc nào đó, có một ngôi nhà khiến bạn khựng lại vài giây. Chính khoảnh khắc ấy — khi cảm xúc bị gián đoạn — là điều tôi muốn nói tới.
Nó giống như trong một bản giao hưởng, bỗng có một nhạc công non tay hoặc đánh sai nhịp chen ngang.
Cảm giác ấy: chói tai, đứt mạch, và khó chịu.

Vậy tại sao lại có những “người đánh lỗi” trong bản hòa âm mặt đứng đô thị?

Từ các bài viết trước, chúng ta đã bàn đến những lý do vĩ mô: lịch sử phát triển, bối cảnh xã hội, hay hệ thống chính sách.
Còn lần này, tôi muốn tập trung vào hai nguyên nhân vi mô hơn – những thứ đang trực tiếp định hình bộ mặt các khu phố kiểu mới hiện nay.

1. Nguyên nhân khách quan:
Đô thị chật. Không có không gian chuyển tiếp. Các mặt đứng bị ép dồn vào nhau như những phím đàn không kịp ngắt nghỉ.
Trong hoàn cảnh ấy, chỉ một chi tiết tỷ lệ đột khởi – quá lớn, quá lạ – cũng đủ làm lệch trường nhìn.

Hãy quay lại thí nghiệm quan sát phía trên. Khoảnh khắc bạn khựng lại, bạn chưa kịp nhận diện thứ mình thấy là đẹp hay xấu. Nhưng nó đã đủ sức cắt ngang dòng cảm xúc thị giác mà bạn đang trôi trong vô thức.
Nó giống như bản nhạc đang đều đặn thì bất ngờ vang lên một tiếng chũm chọe không đúng nhịp.
Chói tai. Lệch tông. Và khiến cả dòng hòa âm vỡ nhịp.

2. Nguyên nhân chủ quan:
Là sự khuếch trương thẩm mỹ của một bộ phận giàu mới – họ chuộng cách “trấn áp” thị giác như một tuyên ngôn quyền lực.
Và tất nhiên, khi có cung thì sẽ có cầu. Một bộ phận các công ty xây dựng thị trường nắm bắt tâm lý này, chạy theo lợi nhuận, tìm cách phát tán những hình ảnh “giàu có – sang trọng – châu Âu” vào thị trường nhà ở đô thị Việt Nam một cách không chọn lọc và nghiên cứu.

Vấn đề là: những hình ảnh ấy hoàn toàn khiên cưỡng nếu xét trong bối cảnh những khu phố chật hẹp, khí hậu nhiệt đới, và điều kiện nhận thức đang rất đa tạp ở Việt Nam hiện nay.

Dĩ nhiên, nói vậy không có nghĩa là tôi đang đả kích những phong cách như Tân cổ điển, Địa Trung Hải hay kiến trúc kiểu lâu đài. Vấn đề không nằm ở phong cách, mà nằm ở sự chọn lọc.
Mỗi ngôn ngữ kiến trúc chỉ thực sự "có hồn" khi được đặt đúng vào bối cảnh sống động mà nó sinh ra để phục vụ.

Bạn có thể xây một công trình phong cách lâu đài giữa một vùng núi cao, nơi đất rộng người thưa – tôi không có gì phản đối. Nhưng nếu đưa tỷ lệ và hình thức đó chen chúc vào một con phố đô thị nhỏ hẹp, thì cần xem xét lại thật kỹ.

Người xây nhà cần chọn lọc – không chỉ chọn kiểu dáng, vật liệu, mà còn chọn đúng người đồng hành.
Bởi xây một căn nhà là xây cả một bối cảnh sống: từ giá trị sử dụng, hình ảnh bản thân, cho tới tác động lên khu phố.
Nếu ngay từ đầu đã chọn một phong cách quá lệch khỏi ngữ cảnh, hoặc một đơn vị thiết kế chỉ biết chiều theo thị hiếu, thì phần lỗi không thể đổ hết cho người vẽ.
Cũng như trong âm nhạc – người chơi giỏi đến đâu mà bản nhạc bị chọn đã sai, thì tổng thể vẫn sẽ thành một bản diễn tấu gượng gạo.

Người vẽ nhà cũng cần có trách nhiệm. Không chỉ với công việc cụ thể mà chủ đầu tư đã giao, mà còn với diện mạo đô thị chung.
Họ cần đào sâu, tìm hiểu và sáng tạo, để lồng ghép được những chất liệu phù hợp – tưởng chừng không liên quan – vào tổng thể một cách hợp lý, tinh tế và không khiên cưỡng.
Họ cũng cần chia sẻ, cần cố gắng truyền đạt những hiểu biết của mình đến với chủ đầu tư, để hai bên thật sự là đối tác chứ không chỉ là người mua và kẻ bán.

Chúng ta đang sống trong một thời kỳ mà cái đẹp dễ bị nhiễu loạn, bản sắc dễ bị hòa tan, còn giá trị thì dễ bị lấp lửng sau lớp vỏ thẩm mỹ bề nổi.

Vậy nên, nếu muốn kiến trúc có tiếng nói, nếu muốn diện mạo đô thị trở thành một bản hoà âm giàu nhạc tính chứ không phải một bản ngẫu hứng đứt đoạn, thì cả người xây nhà lẫn người vẽ nhà đều cần có trách nhiệm lớn hơn với mỗi đường nét mình đặt ra.

06/08/2025

“Chọn một căn nhà để sống… cũng giống như chọn một người để kết hôn.”

Hôm rồi, tôi đọc được bài đăng về đám cưới của một cô bạn học cũ – cô bạn học top đầu trường cấp 3 ngày ấy. Sau gần chục năm miệt mài học hành, gom đủ "full combo" các loại bằng để trở thành bác sĩ chuyên khoa, thì tháng này cô ấy đã… yên bề gia thất rồi. Nhanh thật.

Buổi tiệc cưới – qua vài tấm ảnh – khiến tôi liên tưởng đến một buổi tối ở Đà Lạt: trong một homestay gỗ giữa rừng, ánh nến vàng ấm, mùi đồ nướng, và những câu chuyện bên nhóm bạn thân. Đó chính là cái vibe mà tôi cảm nhận được – và thật lòng, có một chút ghen tị với bạn mình.

Quay về chuyện chọn một căn nhà để sống – thoạt đầu nghe có vẻ không liên quan lắm, nhưng mối liên kết lại nằm ở… chú rể.

Chồng của cô ấy là một người thợ mộc. Không phải bác sĩ, kỹ sư, giảng viên, hay dân văn phòng – mà là một người làm nghề truyền thống, làm việc ngay trong xưởng gỗ cạnh nhà.

Lúc biết điều đó, tôi thực sự bất ngờ. Hai "vũ trụ" tưởng chừng chẳng có giao điểm ấy, cuối cùng lại kết nối với nhau, mà điều đó lại đang ở rất gần tôi. Tôi tự hỏi về khái niệm “xứng tầm” mà xã hội (và chính tôi) từng nghĩ là hiển nhiên – và rồi nhận ra: người thật sự thông minh không phải là người chọn thứ “đáng giá” nhất, mà là người chọn được điều khiến mình bình yên nhất để đi đường dài.

Và đó cũng là cách tôi nghĩ về việc chọn nhà.
Không phải nhà lớn, không phải nhà sang, không cần hợp gu số đông.
Mà là nơi bạn thấy dễ thở sau một ngày kiệt sức.
Là nơi bạn không cần gồng lên mới thấy mình đủ.
Nơi mà chỉ cần bước vào, bạn biết rõ: đây là của mình – không phải vì ai nói thế, mà vì bạn thực sự thấy bình yên ở đó.

Trong một thời đại mà người ta dễ lạc mình trong danh xưng, tiêu chuẩn và hình ảnh bề nổi – thì người dám chọn điều giản dị, thật với bản thân – lại là người hiếm, và đáng quý.

Vì rốt cuộc, chọn bạn đời hay chọn nơi ở… đều là chọn một nơi để trở về.
Và nếu đủ hiểu mình, ta sẽ không chọn cái “đúng chuẩn” – mà chọn cái đúng với mình.

03/08/2025

Điều gì đã bộc phát "căn bệnh" bất hảo kia trên nền đô thị từng được gọi là Hòn ngọc Viễn Đông – và vì sao đến nay nó vẫn chưa dừng lại, thậm chí ngày càng trầm trọng hơn?

Để trả lời cho bối cảnh ấy, ta thử lược lại vài hình ảnh cũ – những công trình vẫn còn lác đác hiện hữu ở vài khu phố Sài Gòn xưa. Khi xem lại, có thể nhận ra đâu đó một sự giao hòa – ít lệch pha, ít khiên cưỡng – giữa căn nhà này với dãy phố kia. Sự hài hòa ấy không chỉ đến từ thẩm mỹ, mà còn từ nhiều tầng nguyên nhân – cả chủ quan lẫn khách quan.

Thứ nhất: vì nghèo – nên không thể phô trương.
Sự giới hạn về điều kiện vật chất đôi khi lại trở thành một giới hạn tốt – nó giữ cho cái đẹp được tiết chế trong khuôn khổ của tiết độ. Không có cơ hội cho những cái "khác người vì có tiền", nên bản thân kiến trúc cũng dè dặt và hiền lành hơn với phố.

Thứ hai: vì từng có sự tập thể hóa – cộng đồng hóa trong thẩm mỹ.
Nhà cửa từng được xây dựng như một phần của tập thể sống – là căn nhà trong dãy phố, là cửa hàng trong khu thương xá. Cái đẹp khi ấy không hoàn toàn là của riêng ai, mà là thứ phải sống hòa với những cái đẹp bên cạnh. Khi ấy, đẹp không chỉ là đẹp cho mình, mà còn phải là đẹp cho phố.

Thứ ba – và cũng là một yếu tố cốt lõi đang dần mai một: tư duy không gian còn gắn với lối sống truyền thống.
Người ta từng xây nhà để sống bên trong chứ không để người khác nhìn từ bên ngoài. Không gian xoay quanh ánh sáng, thông gió, và nhịp sinh hoạt – chứ không xoay quanh những tiện nghi được đóng gói sẵn. Khi sự tiện nghi chưa trở thành mục tiêu tối hậu, thì tổ chức không gian còn mang đậm chất người – gần gũi, khí hậu bản địa, và giàu quan hệ xã hội.

Nhưng rồi, theo thời gian, cả ba yếu tố từng góp phần tạo nên sự hài hòa ấy dần biến mất.
Khi kinh tế khấm khá hơn, người ta không còn buộc phải tiết chế – và chính lúc không bị giới hạn, lại dễ sa vào phô trương.
Khi tinh thần cộng đồng nhạt dần, sự giám sát và ảnh hưởng lẫn nhau cũng mất đi – nhường chỗ cho cá nhân hóa cực đoan trong hình thức và thị hiếu.
Khi lối sống truyền thống phai nhạt, thì tư duy tổ chức không gian cũng không còn gắn với khí hậu, nếp sống, hay nhịp điệu con người – mà thay vào đó là những “khung mẫu tiện nghi” được đóng gói sẵn.

Những thay đổi ấy không sai, nhưng để lại khoảng trống – nơi mà các giá trị bản địa, sự hài hòa với phố phường, và cảm quan thẩm mỹ chung đã từng cư ngụ.

Có thể, để lý giải vì sao “lệch pha” lại phổ biến như một căn bệnh thời đại, ta cần nhìn sâu hơn vào một yếu tố mới đã thay thế những nền tảng cũ: sự tiện nghi.

Và đó cũng sẽ là khởi đầu cho một cuộc trò chuyện khác.

01/08/2025

Vì sao tư duy thẩm mỹ lệch pha với bối cảnh vẫn tồn tại?

Ở bài trước, tôi đã nêu lên hiện tượng: nhiều công trình ở Việt Nam thiếu sự kết nối với khu vực xung quanh, gây nên cảm giác "lạc quẻ" trong không gian đô thị. Trong bài viết này, tôi muốn cùng bạn nhìn sâu hơn vào 3 gốc rễ đã hình thành nên lối tư duy này — không phải để chỉ trích, mà để hiểu và từ đó thay đổi.

1. Đứt gãy nền tảng – khi con người đi trước quy hoạch
Đô thị Việt Nam hiện đại chủ yếu được hình thành theo hướng “đáp ứng nhu cầu cư trú” thay vì từ một tư duy định hình tổng thể ngay từ đầu.
Những khu đầu tiên dưới thời Pháp thuộc — như phố cổ Hà Nội hay các dãy nhà kiểu Pháp tại Quận 3, Quận 5 (TP.HCM) — vốn được quy hoạch bài bản, gắn liền với mục tiêu kiểm soát không gian và phục vụ hành chính.

Tuy nhiên, sau năm 1954 (ở miền Bắc) và 1975 (trên cả nước), Việt Nam đối diện sự thiếu hụt nghiêm trọng nhân lực trong ngành kiến trúc – quy hoạch.
Theo số liệu từ Hội KTS Việt Nam, đến tận năm 1976, cả nước chỉ có hơn 1.000 kiến trúc sư, phần lớn chưa được đào tạo bài bản về tư duy đô thị. Trong khi đó, dân số đô thị tăng chóng mặt, đặc biệt sau Đổi mới 1986.

Sự thiếu hụt này không chỉ tạo khoảng trống trong quy hoạch tổng thể, mà còn dẫn đến tình trạng “mạnh ai nấy xây” — đặc biệt trong khu dân cư hiện hữu. Việc không có định hướng hoặc quy chuẩn nhất quán khiến thẩm mỹ trở nên rời rạc, phụ thuộc hoàn toàn vào cảm tính và kinh tế của từng cá nhân.

2. Tâm lý xã hội: nhanh nhẹn, chụp giật và nhìn ngắn hạn
Trong tâm thức của nhiều người Việt, đặc biệt là tầng lớp trung lưu mới nổi sau Đổi mới, nhà ở không chỉ là nơi ở, mà còn là biểu tượng của sự “lên đời”. Điều này khiến việc thiết kế nhà ở trở thành một cuộc đua thể hiện — nhanh, nổi bật, theo trend, bất chấp bối cảnh.

Tâm lý “phải khác người” dẫn đến một loạt lựa chọn “cắt dán” thẩm mỹ: mái Thái, cột La Mã, đèn chùm Versailles đặt cạnh hàng rào sắt CNC hoa văn rồng phượng, tất cả được dồn vào mặt tiền 5 mét, vì “ai mà vào được trong đâu”.

Dẫn chứng rõ ràng nhất chính là sự trỗi dậy của “kiến trúc mặt tiền phục vụ mạng xã hội” — nơi người ta xây nhà không còn để ở, mà để chụp, đăng và lan truyền. Mỗi quyết định thiết kế vì thế không xuất phát từ sự hài hòa với tổng thể, mà từ mong muốn gây ấn tượng nhanh chóng, trong một xã hội tiêu thụ thông tin ngày càng vội vã.

3. Sự dẫn dắt (hay thiếu vắng) của thị trường và truyền thông
Trong thế giới phẳng, kiến thức thiết kế trở nên dễ tiếp cận hơn bao giờ hết — nhưng cũng vì thế mà bị rút gọn, tách rời khỏi ngữ cảnh.
Những hình ảnh nhà đẹp trên Pinterest, TikTok hay Instagram thường được lan truyền mà không đi kèm phân tích về khí hậu, vật liệu, lịch sử, hay bối cảnh văn hóa nơi công trình được xây dựng. Người xem từ đó học theo cái đẹp “copy-paste”, chứ không phải cái đẹp “ứng xử với hoàn cảnh”.

Truyền thông đại chúng trong nước cũng góp phần khi ít đặt câu hỏi ngược: “Cái đẹp này sinh ra từ đâu? Nó sống được ở đâu? Và nó có nên xuất hiện ở đây không?”
Thị trường vật liệu – nội thất cũng chạy theo thị hiếu nhanh – rẻ – dễ bán, thay vì nuôi dưỡng gu thẩm mỹ gắn với chiều sâu văn hóa và sự bền vững.

4. Tư duy thẩm mỹ không thể chỉ là chuyện cá nhân
Sau khi nhìn nhận các gốc rễ trên, ta cần thành thật rằng: tư duy thẩm mỹ của một đô thị không thể để mặc cho thị trường tự vận hành.
Nó là một vấn đề mang tính cấu trúc – nơi vai trò của Nhà nước, chính quyền đô thị, thể chế đào tạo, và cơ cấu quản lý là vô cùng quan trọng.

Từ quy chuẩn xây dựng, quy hoạch chi tiết, đến việc kiểm soát kiến trúc mặt đứng ở các khu dân cư – tất cả cần được đặt trong một hệ thống định hướng rõ ràng.
Nhiều quốc gia Á – Âu đã làm điều đó không chỉ bằng luật, mà còn bằng các hội đồng thẩm mỹ đô thị, hội đồng nghệ thuật, hay chương trình giáo dục cộng đồng.

Nếu cái đẹp trong kiến trúc đô thị là một phần của văn minh – thì việc định hướng thẩm mỹ cần được xem là một chính sách phát triển quốc gia, chứ không chỉ là chuyện của KTS, dân thiết kế hay vài người “có gu”.

29/07/2025

"Tại sao phải quan tâm đến khu vực hiện hữu xung quanh?"

Câu hỏi tưởng chừng đơn giản ấy được một người bạn ngoài ngành đặt ra, lại khiến tôi phải ngẫm nghĩ về bản chất của việc hình thành một ý tưởng kiến trúc.

Hãy thử tưởng tượng: nếu bảo bối thần kỳ của Đôrêmon có thật, bạn hoàn toàn có thể “triệu hồi” một căn nhà phố 5x10m, mang phong cách "hiện đại", sơn trắng toát, mặt tiền được tỉa tót sinh động. Còn quay sang mặt hông, bạn sẽ thấy nó như một người đang tô son đánh phấn kỹ lưỡng, nhưng lại mặc mỗi cái quần sà lỏn.

Và rồi, bạn đặt căn nhà ấy vào giữa một khu phố châu Âu – nơi những con đường lát đá hàng trăm năm tuổi, nơi mỗi mùa thu đến là hàng cây lại thay lá vàng, trong cái tiết trời se se lạnh và bầu trời luôn lảng bảng mây xám...

Hãy thử nhắm mắt, hình dung mình chính là ngôi nhà phố đó. Nhìn quanh, khu phố xung quanh chẳng khác gì một đoàn kỵ sĩ châu Âu mặc giáp trụ đầy đủ. Và nếu họ có mang kiếm thật, có lẽ đã "chém bay" đi cái suy nghĩ viển vông ấy từ lâu rồi.

Ấy vậy mà, kiểu tư duy đó vẫn nhan nhản tồn tại xung quanh ta ngày nay.

Với những ai quan tâm đến kiến trúc và đô thị, câu chuyện này hẳn đã không còn mới. Nhưng nếu ta mổ xẻ sâu hơn, điều đáng hỏi là: gốc rễ của tư duy đó là gì? Vì sao nó lại tồn tại và bám rễ sâu đến thế ở xung quanh ta?

Để phân tích lí do thì theo tôi có 3 nguyên nhân chính cho lối tư duy “cắt rời bối cảnh” đấy?

1. Thiếu tư duy tổng thể – vì thiếu những con người có tầm nhìn
Khi nhân lực ngành kiến trúc – quy hoạch chưa đủ nền tảng hoặc không có điều kiện phát huy tư duy đô thị sâu rộng, thì quy hoạch chỉ còn là bản vẽ treo tường, và thiết kế trở thành những mảnh ghép rời rạc.

2. Tâm lý ngắn hạn – di sản từ một xã hội luôn phải xoay xở
Tính linh hoạt, nhanh nhạy – từng là lợi thế để người Việt vượt qua khó khăn – nay lại trở thành lực cản trong việc xây dựng những giá trị dài hạn, đặc biệt là khả năng sống cùng bối cảnh và cộng đồng.

3. Thẩm mỹ bị dẫn dắt bởi social media và thị trường
Trong thế giới số, nơi hình ảnh lấn át nội dung, kiến trúc dễ trở thành công cụ “gây sốt” hơn là một thực thể sống chan hòa với môi trường. Cái đẹp bị đơn giản hóa thành lượt like, và giá trị thật thì mờ dần sau những lớp filter.

Có lẽ vấn đề không chỉ nằm ở người thiết kế, mà ở cách xã hội hình dung về một ngôi nhà đẹp hay một đô thị đáng sống.
Bài viết sau, hãy thử nhìn sâu hơn vào tâm lý đứng sau những lựa chọn ấy – và vì sao tư duy dài hạn lại khó có chỗ đứng.

NHA atelier

16/09/2025

12/08/2025

09/08/2025

06/08/2025

03/08/2025

01/08/2025

29/07/2025

Address

Website

Alerts

Shortcuts

Share

Category