10/09/2024
Dọc theo Quốc Lộ 13, huyết mạch kết nối Sài Gòn - Bình Dương là nơi văn hoá dòng chảy người Hoa di dân từ những năm đầu hình thành nên xứ miền Nam cách đây hơn 300 năm. Những người Hoa Phản Thanh phục Minh đã đặt nên một viên ngọc chói loá về sự đậm đà văn hoá cho vùng đất miền Nam này. Từ Đồng Nai trải dài đến Kiên Giang. Những nhóm người Hoa mang đến sợi mì, thần thánh, hoành thánh và gốm...Lái Thiêu chỉ cách trung tâm Sài Gòn đâu đó dưới 20 cây số nhưng vùng đất này dường như nép mình khỏi thời gian, bên dòng chảy của con sông Sài Gòn bắt nguồn từ Hồ Dầu Tiếng. Đời sống lao động sinh hoạt của người Hoa vẫn còn mạnh mẽ và kiên cường tại nơi này.
Gốm người Hoa Lái Thiêu không quá nổi tiếng về mỹ nghệ, nhưng nổi tiếng về độ bền và mẫu mã đa dạng trong việc áp dụng vào đời sống sinh hoạt. Đến bây giờ trên những bờ cập sông vẫn nhộn nhịp hoạt động buôn bán giao thương giữa các thương lái từ miền Tây lên để đưa gốm Lái Thiêu đi tiêu thụ. Một cái thú vị là kế thừa từ những nghệ nhân người Hoa, thương hiệu gốm sứ Minh Long II đã đưa gốm địa phương nên một tầm cao mới, tuy nhiên ở bài viết này, dù rất nổi tiếng nhưng mình xin không đề cập đến vì phân khúc tiếp cận khác và Minh Long phát triển là cả một câu chuyện khác.
Một trong những điểm khác biệt và đặc trưng nhất với gốm Lái Thiêu đó là kĩ thuật nung đốt gốm của họ với lò bao kiểu nấc thang. Bạn có thể xem thêm trong hình. Một hệ thống lò có thể cao hơn 3m dài hơn 50m với 1 lò và có thể lên đến 10 lò liền kề nhau như một hệ thống bậc thang. Khi đốt sẽ bắt đầu từ lò bao thấp nhất, cho cháy liên tục và hệ thống sẽ tự cháy đến lò tiếp theo khi lò trước hết lửa. Vì vậy một lần đốt như thế có thể đốt trong 3 - 4 tháng liên tục ngày đêm và sản phẩm có thể lấp đầy 1 lò lên đến 1.000 sản phẩm. Vì thế sản phẩm ra rất đảm bảo số lượng và độ bền cũng như nhất quán chung. Tuy nhiên do vì đốt lâu và nhiêu như vậy nên sẽ tốn rất nhiều nguyên vật liệu củi gỗ và chất đốt - điều nay sẽ gây ra ô nhiễm môi trường khá trầm trọng và ảnh hưởng không khí, sức khoẻ người dân địa phương. Hiện nay số lượng lò truyền thống như thế này còn rất ít, hầu hết đã được di dời xa khu đông dân cư, lên các khu vực thưa hớt hơn hoặc giới hạn công suất đốt của lò. Chính quyền địa phương đã có kế hoạch định hướng các hộ sản xuất thay đổi sang lò điện để giảm thiểu ô nhiễm môi trường, điều này rất tốt nhưng cũng khá tiếc cho một nét loại hình sản xuất đặc trưng của địa phương.
Cùng mình nhìn ngắm những hình ảnh lao động đẹp đẽ của nghề Gốm nha. Rồi đây những điều này mình cũng sẽ chỉ còn được ngắm trên phim ảnh và không thể chạy xe cái ù đến Lái Thiêu để thấy tận mắt nữa rồi.
