05/11/2025
Những tuyên bố mang tính đổi mới sâu sắc của Tổng Bí thư trước Quốc hội
(Chinhphu.vn) - Trong phiên thảo luận đặc biệt của Quốc hội về dự thảo Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, Tổng Bí thư Tô Lâm đã có một bài phát biểu gây ấn tượng mạnh. Ông không nói những điều chung chung hay hình thức, mà chỉ ra 7 nhóm vấn đề trọng yếu, đề nghị đại biểu "nói thẳng, nói thật, nói sâu"- những vấn đề được coi là cốt lõi để đổi mới thể chế và phương thức lãnh đạo trong giai đoạn tới.
00:00
Chiều 4/11, Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu, trao đổi thông tin tại hội trường Quốc hội về một số điểm mới và những định hướng quan trọng trong dự thảo Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng - Ảnh VGP/Nhật Bắc
Cách đặt vấn đề của Tổng Bí thư vừa thực tế, vừa thể hiện một phong cách lãnh đạo rất đáng trân trọng: trung thực với thực tiễn, thẳng thắn với vấn đề, và tin tưởng vào trí tuệ, trách nhiệm của Quốc hội.
Thể chế và pháp luật – đổi mới từ nền móng của quản trị quốc gia
Vấn đề đầu tiên Tổng Bí thư đề nghị góp ý là về thể chế và pháp luật. Ông nêu thẳng một thực tế: "Luật thì đúng mà làm thì khó", "trên nghị trường thì thông, xuống cơ sở thì vướng". Đây là một trong những câu nói phản ánh chính xác nhất "điểm nghẽn" hiện nay- khoảng cách giữa pháp luật và đời sống.
Pháp luật chồng chéo, văn bản dưới luật mâu thuẫn, thủ tục phức tạp, nhiều quy định khiến cán bộ không dám làm, doanh nghiệp không dám đầu tư, người dân không biết dựa vào đâu. Khi pháp luật chưa thực sự là công cụ kiến tạo phát triển, thì thể chế chưa thể coi là hoàn chỉnh.
Bởi vậy, yêu cầu "luật phải dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thực hiện" không chỉ là kỹ thuật lập pháp, mà là yêu cầu căn bản để khôi phục niềm tin vào Nhà nước pháp quyền và năng lực quản trị quốc gia.
Xây dựng Nhà nước pháp quyền – mạnh nhưng không lạm quyền
Tổng Bí thư khẳng định: "Nhà nước mạnh nhưng không lạm quyền; có kỷ cương nhưng không xa dân; hành động quyết liệt nhưng vẫn nhân văn, có đối thoại".
Đây không chỉ là tư tưởng lớn, nhân văn, một định nghĩa súc tích, mà còn là định hướng cho mô hình Nhà nước pháp quyền hiện đại.
Sau gần bốn thập kỷ đổi mới, chúng ta đã đạt được nhiều thành tựu, nhưng vẫn còn tình trạng quyền lực chưa được kiểm soát đầy đủ, trách nhiệm chưa được quy định rõ ràng, minh bạch chưa thực chất. Bởi thế, lời kêu gọi "mỗi quyền lực đều phải được ràng buộc trong khuôn khổ pháp luật" chính là lời nhắc về văn minh chính trị- nền tảng của niềm tin xã hội.
Một Nhà nước pháp quyền đúng nghĩa không phải là nhà nước cai trị bằng mệnh lệnh, mà là nhà nước phục vụ bằng pháp luật, bằng công khai, bằng giải trình, và bằng sự liêm chính.
Tổng Bí thư nêu rõ: "Đảng ta là Đảng cầm quyền. Cầm quyền tức là gánh trách nhiệm trước dân về sự phát triển của đất nước, về cuộc sống hằng ngày của nhân dân".
Phân cấp, phân quyền – giao quyền nhưng không "đẩy rủi ro xuống"
Trong nhiều năm, phân cấp, phân quyền luôn được coi là trọng tâm cải cách hành chính, nhưng kết quả vẫn chưa đạt được như mong muốn. Tổng Bí thư đã thẳng thắn chỉ ra nguyên nhân: "Giao quyền không phải là đẩy việc xuống, càng không phải là đẩy rủi ro xuống".
Nhiều khi, việc "giao quyền" lại đồng nghĩa với "đẩy trách nhiệm", trong khi cấp dưới không có đủ công cụ, nguồn lực và hành lang pháp lý để thực thi. Kết quả là bộ máy vừa cồng kềnh, vừa e dè, vừa trì trệ.
Bởi vậy, ông đề nghị phải xác định rõ phân cấp cái gì, cho ai, với điều kiện nào, và phải đi kèm cơ chế kiểm tra, giám sát, chịu trách nhiệm cụ thể. Khi giao quyền có đi cùng năng lực và bảo đảm pháp lý, thì mới khơi dậy được năng lượng hành động trong toàn bộ hệ thống.
Quan hệ giữa Đảng , Nhà nước, Mặt trận, Nhân dân, Đoàn thể: lãnh đạo bằng gương mẫu và hiệu quả
Một điểm nhấn đặc biệt trong bài phát biểu là khi Tổng Bí thư đặt lại câu hỏi căn bản: "Đảng lãnh đạo bằng gì?". Ông trả lời thẳng: lãnh đạo bằng đường lối đúng, bằng nêu gương trong sạch, bằng tổ chức thực hiện hiệu quả, chứ không bằng mệnh lệnh hành chính.
Đây là một tuyên bố mang tính đổi mới sâu sắc. Lãnh đạo bằng niềm tin nghĩa là đặt nền móng cầm quyền trên đạo đức, gương mẫu và hiệu quả, chứ không phải trên quyền uy hành chính. Khi nhân dân có cơ chế phản biện, giám sát và tham gia thực chất, khi Mặt trận và các đoàn thể thật sự là "cầu nối tin cậy" giữa Đảng và dân, thì quyền lực của Đảng sẽ trở nên bền vững hơn bao giờ hết.
Bởi như Tổng Bí thư nhấn mạnh, "lấy dân làm trung tâm" không thể chỉ là khẩu hiệu- đó phải là thiết kế thể chế để dân có tiếng nói, có quyền giám sát và có cơ hội tham gia vào quyết sách.
Vai trò Đảng cầm quyền – từ chủ trương đến kết quả
Tổng Bí thư nêu rõ: "Đảng ta là Đảng cầm quyền. Cầm quyền tức là gánh trách nhiệm trước dân về sự phát triển của đất nước, về cuộc sống hằng ngày của nhân dân". Đây là một bước tiến trong tư duy cầm quyền: từ "lãnh đạo toàn diện" sang "chịu trách nhiệm toàn diện".
Đảng không chỉ đưa ra đường lối, mà còn phải lãnh đạo tổ chức thực hiện, kiểm tra và chịu trách nhiệm về kết quả. Khi ấy, Đảng không chỉ là người chỉ đường, mà là người tiên phong hành động.
Chuyển biến này có ý nghĩa lớn: nó làm rõ trách nhiệm của tổ chức và cá nhân trong hệ thống, giúp phòng ngừa tư duy "nói nhiều, làm ít", "lãnh đạo nhưng không chịu trách nhiệm". Đó chính là cách củng cố uy tín Đảng bằng hiệu quả và niềm tin.
Đổi mới tư duy, đổi mới quản trị quốc gia – để thực tiễn không đi trước tư duy
Tổng Bí thư cảnh báo: "Nếu tư duy của chúng ta chậm hơn thực tiễn thì văn kiện sẽ lạc hậu ngay khi vừa thông qua". Câu nói ấy nêu đúng thách thức lớn nhất hiện nay: thực tiễn đang chạy nhanh, nhưng tư duy quản trị còn nặng thói quen cũ, quy trình cũ, cách nghĩ cũ.
Đổi mới lần này, theo tinh thần ông đặt ra, không chỉ là đổi mới kinh tế, mà là đổi mới tư duy lãnh đạo và cách quản trị đất nước: Từ "quản lý" sang "phục vụ",từ "xin – cho" sang "kiến tạo", từ "ra lệnh" sang "đối thoại và giải trình".
Đó chính là bản chất của quản trị hiện đại- một chính quyền hành động dựa trên pháp luật minh bạch, dữ liệu tin cậy, hạ tầng số và đội ngũ cán bộ liêm chính.
Các điểm đột phá trong Văn kiện – từ chủ trương đến cơ chế vận hành
Tổng Bí thư nêu rõ: Tiểu ban Văn kiện đã xác định 18 điểm mới, song điều cần bàn là "đã đủ tầm chưa, đã cụ thể chưa, còn điểm nào chưa được gọi tên đúng mức?". Đây là cách đặt vấn đề rất khác: không chỉ ca ngợi thành tựu, mà mổ xẻ thẳng vào tính khả thi và chiều sâu cải cách.
Khi ông yêu cầu "nói thẳng, nói hết, nói rõ", đó là lời mời đối thoại chính trị cởi mở, dân chủ và cầu thị – điều cần thiết để Đổi mới lần hai thực sự chạm vào thực chất của thể chế, chứ không dừng lại ở ngôn từ.
Phong cách lãnh đạo thẳng thắn – năng lượng mới của cải cách
Điều đáng chú ý nhất trong bài phát biểu không chỉ là nội dung, mà là phong cách lãnh đạo thẳng thắn và trung thực của Tổng Bí thư.
Ông không nói bằng mỹ từ, không vòng vo, không né tránh; mỗi câu, mỗi chữ đều đi thẳng vào "điểm đau" của bộ máy và đời sống.
Thẳng thắn ở đây không phải là phê phán, mà là một phương pháp lãnh đạo hiện đại- nhìn thẳng để sửa, nói thật để đổi mới thật. Trong một nền chính trị đang bước vào giai đoạn chuyển mình sâu sắc, tinh thần ấy có giá trị khai mở: nó khuyến khích phản biện, thúc đẩy tự soi, tự sửa, và phục hồi niềm tin công chúng vào sự minh bạch của Đảng cầm quyền.
Thẳng thắn để đổi mới thật sự
Bảy vấn đề Tổng Bí thư Tô Lâm đặt ra là bảy trọng tâm đổi mới, cải cách có sức lan tỏa lớn nhất hiện nay: từ nền móng pháp luật đến cấu trúc bộ máy, từ phương thức cầm quyền đến tư duy phát triển. Đó không chỉ là những định hướng, mà là một bản chương trình hành động để xây dựng Nhà nước pháp quyền hiện đại, quản trị kiến tạo và nền chính trị liêm chính.
Điều đáng quý hơn cả là phong cách thể hiện của ông- thẳng, thật và tin tưởng- một phong cách lãnh đạo dựa trên đối thoại và trách nhiệm.
Bởi chỉ khi chúng ta dám đối diện sự thật, dám nói đúng điều cần nói, cải cách mới có thể bắt đầu từ gốc, những chủ trương, chính sách , đường lối mới có thể đi vào cuộc sống, mang lại giá trị thiết thực dành cho nhân dân..
TS. Nguyễn Sĩ Dũng
Báo Chính phủ
Thien Ib
